Mesleki Eğitim

Ortaöğretim sekiz yıllık zorunlu eğitim ardından en az dört yıllık eğitim veren Genel liseler ve Mesleki ve Teknik liselerden oluşmaktadır. Genel Liselerin amacı öğrencileri ortak bir genel kültür vererek, ülkenin kalkınmasına katkıda bulunacak, toplumsal sorunlarla karşılaştırmak ve yükseköğretime hazırlamaktır. Genel Liseler kapsamındaki okullar Liseler, Anadolu Liseleri, Fen Liseleri, Anadolu Öğretmen Liseleri, Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri, Akşam Liseleri, Özel Liselerdir (Balcı, 2005: 20).

Mesleki ve Teknik Liseler; ortaöğretimde genel liseler dışındaki okulları kapsar. Genel liselerden farkı hem iş hem meslek alanlarına kalifiye eleman yetiştiren hem de öğrencileri yükseköğretime hazırlayan öğretim kurumlarıdır. Mesleki ve Teknik Liseler kapsamındaki okullar; Erkek Teknik Öğretim Okulları, Kız Teknik Öğretim Okulları, Ticaret ve Turizm Öğretim Okulları ve Din Öğretim Okulları bulunmaktadır (Tisk, 1997: 6).

Mesleki eğitim; bir toplumdaki bireylerin meslek sahibi olabilmeleri ve mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve pratik uygulama yetenekleri kazandırmak suretiyle birey kabiliyetlerini fiziksel, entelektüel, duygusal, sosyal ve ekonomik yönlerden geliştirme olarak tanımlanabilir (Hacıoğlu, 1992: 3).

Günümüzde, mesleki turizm eğitimi; kamuoyunda bilinenin aksine sadece otelcilik alanında değil, otelcilikle birlikte seyahat, rehberlik ve yiyecek-içecek alanlarında da branşlaşmıştır (Üzümcü ve Bayraktar, 2004: 81).

İşletmelerde mesleki eğitim; ortaöğretim kademesi mesleki ve teknik eğitim kurumu öğrencilerine, okulda gerçekleştirilen temel mesleki eğitimden sonra, meslek becerisinin işletmelerde, meslek bilgisi ve genel kültürün okulda kazandırıldığı eğitimdir (Sezgin, 1990:9).

Mesleki eğitim, çalışanların ihtiyaç duyduğu genel ve mesleki bilgileri kapsayan; bilgi, beceri, yeterlilik, anlayış, tavır ve iş alışkanlığı geliştirmek için hazırlanmış bir eğitimdir. Bu anlamda mesleki eğitim, bireylere toplumda bir meslek edinebilmeleri için gerekli bilgi ve becerileri kazandıran planlı bir uygulamadır (Ünlüönen ve Boylu, 2005b: 159).

Temel mesleki eğitim iş hayatının talebi ile uyumlu olarak bir meslek alanında işe giriş için gerekli asgari mesleki davranışları kazandırmayı amaçlar. Temel mesleki eğitimde derinlik değil, mesleki genişlik esastır. Mesleki derinlik bireyin bir dalda uzmanlaşmasını ifade etmektedir. Mesleki uzmanlık eğitimi, çağdaş mesleki eğitim sistemlerinde ileri meslek eğitiminin işlevi olarak kabul edilmektedir. Bireyin bir dalda eğitimi bilimin ve teknolojinin hızlı değişmesine dayalı olarak istihdamda ve bireyin değişime uyumunda güçlükler yaratmaktadır. Bireyin bir meslek alanında temel mesleki yeterlilikleri kazanması ona istihdamda esneklik ve değişikliklere uyum gücü kazandırmaktadır (TİSK, 2005: 3).

Mesleki ve teknik eğitim gerek ortaöğretim gerekse de yükseköğretim düzeyinde büyük sorunlarla karşı karşıyadır. Yapılan çalışmada mesleki teknik eğitimin mevcut durumu tespit edilmiş, yaşanan sorunlar belirlenmeye çalışılmıştır. Gelişmiş ülkelerde % 65-70 aralığında olan mesleki eğitimin tüm ortaöğretime oranı ülkemizde % 36,7 seviyelerindedir. Son on yılda mesleki eğitimin tüm ortaöğretim içindeki payının gelişmiş ülkeler oranına yaklaşması gerekirken, mesleki eğitim oransal olarak %45,8’den % 36,7’ye gerilemiştir. Bu gerilemenin üniversite giriş sınavında meslek liseleri aleyhine yapılan katsayı düzenlemesinin sonrasına rastlaması mesleki eğitime olan talep gerilemesinin en önemli nedenini gözler önüne sermektedir (Şahin ve Fındık,

2008: 84). Ancak eğitim sisteminde yapılan yeni 4+4+4 sistemi ile üniversiteye giriş sınavında uygulanan katsayı yüzünden; üniversiteye girişte meslek liseleri ile düz liseler arasında “ meslek liselerinin aleyhine” çok büyük olan fark, düzenlemenin getirdiği en önemli yeniliklerden biridir.

2.4.1.1. Mesleki Eğitimin Önemi

Şahinkesen (1993: 65); gelişmekte olan bir toplumda insan gücü ihtiyacı ancak mesleki teknik eğitimle karşılanabilir diyerek mesleki eğitimin önemini vurgulamıştır. Mesleki eğitim genellikle ihtiyaçlara cevap verebilen yeteneklerin geliştirilmesi şeklinde ifade edilebilir. Sıradan insanlarla mesleki eğitim görmüş kişilerin farkı bu yeteneklerinin belli bir sistem ve uygulamalar yolu ile geliştirilmesi ve sistematiğe dökülmesidir. “Bireyi, iş hayatına ara eleman olarak hazırlayan mesleki eğitimin başarısı; okul, sanayi ve toplum iş birliğinin etkili ve verimli olarak işletilmesine bağlıdır. Bireyi toplumun beklentilerine ve iş beklentisine cevap verecek şekilde donanımlı kılmak meslek okullarının temel görevidir.” (Çetin ve Vural, 2006: 16).

Mesleki ve teknik eğitim okullarının da sektörün ve bireylerin, ihtiyaçlarını karşılayabilmek için yeni bir anlayışla ele alınması gerekmektedir. Okul, sanayi ve diğer kuruluşların, gençlerin ve yetişkinlerin eğitimi ile ilgili olarak tek başına yaptıkları çalışmalar, kaynakların verimsiz olarak kullanılmasına sebep olmaktadır (Şahinkesen, 1993: 258).

Mesleki turizm eğitimi ise, turizm sektöründeki işletmelerin verimliliğini artırıcı yönde bilimsel metot ve yöntemlerin oluşturduğu, sektörün ihtiyaç duyacağı araştırma ve planlama çalışmalarını gerçekleştirmek ve bu çalışmalar doğrultusunda sektöre işgücü yetiştirmek amacıyla yapılan bir eğitimdir (Bozok, 1992: 11).

Eğitim kurumlarının araç, gereç, malzeme ve bina eksikliğinin devam etmesi, öğrencilere mesleki eğitim açısından uygulama olanağı sağlayacak tesislerin olmaması ve bu nedenle istenilen düzeyde uygulama yapılmaması mesleki turizm eğitimi veren okullardan kaynaklanan genel sorunlardandır ( http://dhgm.meb.gov.tr, 2012).

Öğrenci kontenjanlarının yüksek olması ve yine açık öğretime aşırı oranda alınan turizm öğrencilerinin, sektöre ilerideki yıllarda darbe vurulabileceği de göz önüne alınmalıdır. Turizm eğitim yılının sektörün gerçekleri göz önüne alınmadan, birçok okulda hala turizm sezonunun başlamasından sonra bitmesi, günümüz koşullarında turizm sektöründe çalışabilmek için en az iki yabancı dil bilgisi gerekirken, turizm eğitimi alan öğrencilere hala bir yabancı dilin öğretilememesi mesleki turizm eğitimi veren okulların genel eğitim sorunlardandır ( http://dhgm.meb.gov.tr, 2012).

Turizm sektörü ile okul işbirliğinin ve koordinasyonunun istenilen düzeyde gerçekleştirilememesi, staj sürelerinin az olması ve bu sürelerde de gerekli becerinin kazanılmaması, staj sürelerinde gerekli rotasyon imkânlarının işletmelerce sağlanamaması, staj yapmak amacıyla değişik yörelere giden öğrencilerin, gerek eleman azlığı, gerekse de yeterli ödenek yokluğu nedeniyle, yeterince denetlenememesi ve bu durumun da suiistimal edilerek naylon stajlara yol açması mesleki turizm eğitimi veren okulların beceri eğitiminde karşılaştığı genel sorunlardandır ( http://dhgm.meb.gov.tr, 2012).