Hastaların bir medikal hizmet sağlayıcısını arayıp bulmaları, bu kurumun kendi ihtiyaçlarını giderme açısından incelenip uygunluğunu test etmeleri, ardından gerekli ayarlamaları ve idari prosedürleri tamamlamaları, hizmeti alacakları ülke ile ilgili idari işlemleri, kalacak uygun yerleri ve ulaşım yollarını araştırıp ardından işlemleri tamamlamaları uzun bir süreçtir. Bu sebeple, hastalar genelde kendileri bir program ya da hastane seçmek yerine genellikle bu işlemleri hastalar adına yapacak aracı kurumlarla çalışmaktadırlar. Diğer bir ifadeyle, hizmetlerin tek bir noktadan alınması, tedavi sonrası bakım hizmetlerinin karşılanması, bu aracı kurumların hizmet sağlayıcılar ve lojistikle ilgili bilgi ve deneyimlerinden faydalanılması amacıyla aracı kurumlar kullanılmaktadır (Binler, 2015: 50).
Sağlık Turizmi Aracı Kurumları (STAK) seyahat öncesi dönemde seyahat düzenlemeleri; hastayla, yönlendiricilerle, sigorta şirketleriyle ve hastanın hastaneye kabul ve kalışıyla ilgili hazırlıkları yerine getirir ve bunların sürekliliğini sağlar. Aracı kurumun bizzat kendisi veya sözleşmeli olduğu seyahat acenteleri, havayolları, tercümanlar gibi paydaşları ile hastanın talebi halinde ihtiyacı olan ve tıbbi olmayan hizmetleri sunarlar (Saturk, www.saturk.gov.tr, 29.01.2018: 4).
Gan ve Frederick (2011: 170), yerli medikal turizm kolaylaştırıcılarının ya da diğer adıyla aracıların, endüstride en hızlı büyüyen sektörlerden biri olduğunu belirtmektedirler. Bu kurumlar, potansiyel tüketicinin ülkesinin dışında tedavi talebinde yabancı bir sağlık hizmeti sunucusu ile bağlantı kurmakta, tedavi öncesi, sonrası ve tedavinin tüm sürecini düzenlemekte, aynı zamanda tıbbi kayıtların transferini, seyahat düzenlemelerini, tercüman desteğini ve varış ülkesindeki turların
47
planlanmasını da gerçekleştirmektedirler. Mohamad ve diğ., (2012: 361) medikal turizm aracıları tarafından sunulan hizmetleri ise; hava yolculuğu ve vize düzenlenmesi, seyahat öncesinde tıbbi tarama ve tıbbi danışmalar, yerel doktorlar ve varış ülkesindeki doktorlar ile iletişimi koordine ederek tıbbi kayıtların iletilmesi, varış ülkesinde medikal turist ve refakatçisi için konaklama düzenleme ya da istendiğinde kişisel hemşire ayarlanması, medikal turist ülkesine döndüğünde takip bakım düzenlemesi şeklinde belirtmişlerdir.
Sağlık turizminde aracı İngilizce “Facilitator” olarak tanımlanmaktadır. Ancak aracı kurum olduğunu belirten birçok şirket piyasaya girmesine rağmen bu şirketlerin çoğunun aldıkları pozisyon şuan için beklenen fonksiyonlarından uzak olup “Broker” (Simsar) olarak görev yapmaktadır (SATURK, www.saturk.gov.tr, 29.01.2018: 4).
13 Temmuz 2017 Perşembe tarihli 30123 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Uluslararası Sağlık Turizmi ve Turistin Sağlığı Hakkında Yönetmelik” ile uluslararası sağlık turizmi aracı kuruluşu tanımlanmıştır. Uluslararası sağlık turizmi aracı kuruluşu: Bakanlıkça, uluslararası sağlık turisti ile beraberindeki refakatçi ve diğer yakınlarına konaklama, ulaşım ve transfer hizmetlerinin sağlanması faaliyetlerini yürütmek üzere yetkilendirilen, 14/9/1972 tarihli ve 1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu uyarınca işletme belgesi alan A grubu seyahat acentalarını ifade eder (Madde 4 g bendi). Aracı kuruluşun, yönetmeliğin EK-2’inde yer alan Uluslararası Sağlık Turizmi Aracı Kuruluşu Yetkinlik Kriterlerinde belirtilen kriterleri taşıması zorunludur (Madde 7 b bendi).
Sağlık turizminin Türkiye’de daha da geliştirilmesini sağlamak adına çalışan hem ulusal hem de uluslararası önemli kuruluşlar bulunmaktadır. Bunların en başında 6 Şubat 2015 tarihli 2015/3 sayılı genelge ile T.C. Başbakanlık tarafından oluşturulan
Sağlık Turizmi Koordinasyon Kurulu (SATURK) gelmektedir. T.C. Sağlık Bakanlığı
Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde, 31 Mart 2010 tarih ve 18529 sayılı Makam oluru ile Sağlık Turizm Birimi kurulmuştur. Birim, 05.05.2011 tarihinde Sağlık Turizmi Koordinatörlüğü adıyla Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredilmiştir. 02.11.2011 sayılı Resmi Gazete ile 663 sayılı KHK gereği Bakanlıktaki yeniden yapılandırma kapsamında, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesine Sağlık Turizmi Daire Başkanlığı olarak yapılandırılmıştır. 26.12.2013 tarih ve 43148 sayılı Bakanlık Makam Onayı ile Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğüne
48
aktarılmış olan Daire Başkanlığımız 26.08.2016 tarih ve 3942 sayılı Bakanlık Makam Onayı ile tekrar Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredilmiştir.
Ülkemizde medikal turizmin gelişimi için bir diğer önemli kurum Özel
Hastaneler ve Sağlık Kuruluşları Derneği (OHSAD) olmaktadır. Özel Hastaneler
Derneği, Sağlık Kuruluşları Derneği, Turistik Bölgeler Sağlık Kurum ve Kuruluşları Derneği ve Güneydoğu Anadolu Özel Sağlık İşletmecilikleri Dernekleri 2004 yılı sonunda bir araya gelerek Özel Hastaneler ve Sağlık Kuruluşları Derneği OHSAD’ı kurmuştur. Özel sağlık sektöründeki hastanelerin yaklaşık %80’ine, diğer sağlık kurum ve kuruluşlarının da yaklaşık 850 tanesini kapsayan bir yapıya sahiptir. Derneğin ana hedefi; etkili, verimli ve kaliteli sağlık hizmet sunumu sağlayarak, hem ülkenin kıt sağlık kaynaklarını en iyi şekilde kullanılmasını sağlamak, hem de sağlık sektörünün geliştirilmesi yoluyla toplumun sağlık düzeyinin arttırılmasına yardımcı olmaktır. Hedefe varmanın yolu, üyelerin verdiği güçle ülkemizde sağlık sektöründe yaşanan değişimlerin doğru bir zemine oluşturulmasını sağlamaktan geçmektedir (ohsad.org, 9.02.2018).
Sağlık turizminin ülkemizde geliştirilmesine çalışan diğer önemli kurumlar ise
Türkiye Sağlık Turizmi Derneği ve Sağlık Turizmini Geliştirme Konseyi (THTC- Turkish Healthcare Travel Council) olmaktadır. Türkiye Sağlık Turizmi Derneği,
2005 yılından bu yana dernek çatısı altında ülkemizde sağlık turizminin hak ettiği değeri kazanarak ülke kalkınmasına sağlık alanında hizmet etmek, konu ile ilgili sektör ve talepçiyi buluşturmak, sistematik bilgi ve bilgi kaynağına ulaşımı sağlamak gibi amaçlar ile çalışmalarını sürdürmektedirler (www.saglikturizmi.org.tr, 9.02.2018).
Sağlık Turizmini Geliştirme Konseyi (THTC-Turkish Healthcare Travel Council)
ise, 2005 yılında sağlık turizmi faaliyetlerini geliştirmek ve ulusal çabaları birleştirmek amacıyla kurulmuştur. İçinde hastaneler, klinikler, termal ve medikal Spa merkezleri, oteller ve asistanlık hizmeti veren firmalar dahil olmak üzere 317 üyesiyle ve 85 ülkede 144 network ofisiyle konsey, Türkiye ve dünyanın en büyük sağlık hizmeti veren topluluğu haline gelmiştir. THTC örnek bir kurumsal yapı geliştirmeyi başarmıştır. 2013 yılında Monte Carlo- Monaco'da, Global Sağlık Turizmini Geliştirme Konseyini kurarak dünya çapındaki tüm hastalara sağlık hizmeti sağlayan ve bu faaliyetleri geliştiren bir konsey haline gelmiştir (thtdc.org, 9.02.2018).
49
Dünya’da ise, sağlıkta kalite ve hasta güvenliği konusunda en iyi uygulamaları belirleyen, ölçen ve paylaşan Uluslararası Ortak Komisyon-JCI (Joint Commision
International) bulunmaktadır. JCI, sağlık kuruluşlarının performans ve sonuçları
iyileştirmelerine yardımcı olacak lider ve yenilikçi çözümler sunmaktadır. Hasta bakımında en yüksek performansı elde etmek için hastaneler ve diğer sağlık kuruluşları, sağlık sistemleri, devlet bakanlıkları, kamu sağlık kurumları, akademik kurumlar ve işletmeler ile çalışmaktadır (www.jointcommissioninternational.org, 14.04.2018).