Mavi-Yeşil küf (Penicillium spp.)

Bölümü : Eumycota

Altbölümü : Ascomycota; Pezizomycotina; Sınıf : Eurotiomycetes

Takımı : Eurotiales Familyası : Trichocomaceae Cinsi : Penicillium

Tür : Penicillium expansum

Penicillium spp. etmenleri, özelikle P. expansum elma ve armutlarda yaygın olarak rastlanmakta ve çürümelere neden olan fungal bir hastalık etmendir. Hastalık etmeni elma ve armutlarda hasat sonrası ortaya çıkmakta ve yumuşak ya da ıslak çürüklük olarak ta adlandırılmıştır. Yumuşak çürüklük erken dönemde açık kahverengi renk değişimiyle başlar. Çürümüş dokular tamamen mushy ve su ile sağlıklı dokudan ayrılabilir. Bu fungal etmen ısıya dayanıklı toksinler (patulin) üretirler ve bu yüzden de hastalanan meyveler meyve işleme yöntemlerinde kullanılmazlar. Fungal etmen her türlü meyvenin, yumrunun ve köklerin kesik ya da yaralanmış yüzeylerinden giriş yapar ve şeker pancarı, sarımsak, havuç, yenilebilir mantar, kabak ve diğer birçok tohumlu bitkide de hastalık ortaya çıkmaktadır. Zayıflık paraziti olup, hastalanmış ve yaralanmış meyvelerde zararı daha fazla olmaktadır. Fungal etmen yüksek nemli koşullarda sağlıklı giriş yapamaz, bununla birlikte yumrulu bitkilerin yumrularında rastlamak mümkündür. Hastalanan yerlerde fungal etmen çok fazla spor üretmekte ve bu sporlar hava akımları ile etrafa yayılabilir. Özellikle nemli koşullarda sporları hızla çimlendirerek enfeksiyonları gerçekleştirir. Penicillium etmenleri 0–32°C arasındaki sıcaklıklarda gelişebilmekte, fakat en ideal gelişme sıcaklığı 20°C’dir Penicillium türlerinin gelişme sıcaklıkları türlere göre değişmekle birlikle, yaklaşık olarak aynı derecelerdir. Özellikle ortam nemi uygun olduğundan bitkilerin tohumda meyveye kadar olan tüm organlarında

36 hastalık oluşturabilmektedir. Elmanın herhangi bir bölgesinde lentiseller özellikle aşırı olgun veya uzun süreli depolanan elmalarda bulaşabilir. Büyük miktarda mavi-yeşil sporlar infeksiyon noktasındaki çürüklük ilerledikçe gelişir (Karaçalı, 2006).

Elmalarda rastlanan diğer Penicillium türlerinden bazıları; -P. crustosum

-P. brevicompactum -P. solitum

Yumuşak çürüklük ya da mavi küf olarak adlandırılan fungal etmen erken devrelerde açık kahverengi bir renk değişimi olarak karakterize edilir. Çürümüş dokular tamamen ezilmiş ve bu dokular sağlıklı dokulardan su püskürttürülerek birbirinden ayrılabilir. Mavi küf enfeksiyonları 0°C de bile olabilir ve çoğunlukla yaralardan giriş yapmaktadırlar. Aşırı olgun ve uzun süre depolanan meyvelerin üzerinde doğal açıklık olan lentisellerden de patojen giriş yapabilir. Fungal etmenin mavi yeşil renkteki spor kümeleri infeksiyon merkezinden kenarlara doğru gelişmektedir. Spor üretimi daha yüksek sıcaklıklarda artar ve bu oluşan sporlar diğer meyveler için inokulum kaynağı olmaktadır. Gelişmesi -6°C de durur. 0°C de gelişir. Optimum sıcaklık 25-35 °C dir. Penicillium yumuşak çekirdekli meyvelerde patulin oluşturur ve bu toksin meyveye yayılır (Karaçalı, 2006).

37 Sıcakta çok hızlı gelişir. Nemli ortamda önce beyaz miseller, sonra ortası mavi yeşil konidi taşıyıcıları oluşur (Şekil 4.1). Misel örtüsü mavi küfte dar, yeşil küfte geniş bir halka yapar. Kuru havalarda konidiler toz halinde uçuşur ve tipik bir küf kokusu yayılır (Özgönen, 2009). Etmenin Konidi ve Konidioforlarının yapısı genellikle el şeklinde çubuk şekilli konidioforların ucunda konidilerin bulunduğu yapı şeklindedir (Şekil 4.2 ).

Şekil 4.2. Penicillium spp.’nin konidi ve konidioforlarının mikroskobik görüntüleri

Hastalıklı elma’nın üzerinde fungus sporlasyonunun olduğu kısımlardan aşı iğnesi ile steril koşullarda spor alınıp PDA’lı besi ortamlarına aktarıldığında 22-24ºC iki gün içerisinde mavimsi-yeşil fungal kolonilerin geliştiği görülmüştür.

38

4.2.2. Acı çürüklük (Gloeosporium album)

Sınıf : Leotiomycetes Takımı : Helotiales Cinsi : Gleosporium

Tür : Gloeosporium album

Yazları yağışlı-nemli bölgelerde elma ve armutlarda zarar yapar. Golden ve Starking delicious’lar duyarlıdırlar. Dal kanseri yapan etmen, kuru dallarda saprofit yaşar. Yağmurla meyveye taşınır. Genellikle lentiselden girer. Nemli ortamda çimlenir ve bir süre latent kalır. Bu nedenle hasat öncesi aydaki nemli-yağışlı havalar, hastalık kaybını artırır. Meyve olgunlaşınca ve depolama mevsim sonlarında hızla gelişir ve zarar yapar. Lentisel çevresinde ortası açık, etrafı koyu kahverengi 10-25 mm çapında bir çürüklük oluşur (Şekil 4.3). Üzerinde beyaz, pembe, krem rengi konidi taşıyıcı kümecikler görülür. Çürüklük içe doğru konik gelişir ve eti acılaştırır (Karaçalı, 2006). Üç adet yaygın türü vardır. Bunlar Gloeosporium fructigenum, G. perennans ve G. album’dur.

Gloeosporium fructigenum: Meyveler üzerinde açık veya koyu kırmızı renkli spor yatakları içeren, yapışkan kahve renkli çürümüş kısımlar oluşturur. G. perennans ve G. album her iki fungus elmanın önemli depo hastalığıdır. Elma ağaçlarında infeksiyon kaynağı olarak:

1) Devamlı kaynaklar: Buralarda etmenler bir yıl veya daha uzun süre yaşarlar ve spor üretirler. Devamlı kaynaklar özellikle kabuktaki nekrozlu lekeler, don plakları, ölmüş dal kısımları, meyve tablası, hasat ve budama yaraları, yaprak, sap ve toprağa bırakılan budanmış dal parçalarıdır.

2) Geçici kaynaklar: Bu yerler etmenin ya yalnız kışlamasına hizmet eder veya vejetasyon periyodu sırasında infeksiyon zincirinin ara halkasını oluşturur. Geçici kaynaklar meyve mumyaları, yaprak nekrozları ve tomurcuk pullarıdır. Ayrıca diğer konukçu bitkiler (armut, kiraz) ve G. album’da yabancı otlardır.

Enfeksiyon kaynağı olarak tek tek hastalık ocaklarının önemi farklıdır. En önemlisi ağaçtaki meyvelerin durumu ve sayısıdır. Gloeosporium çürüklüğü konidilerle

39 taşınır. Düzenli biçimde oluşan konidiler nemli havalarda spor yataklarından ayrılırlar ve yağmurla yakınlardaki dokuları infekte ederler. Uzak infeksiyonlar askosporla olur. Apetheciumlar toprağa yakın yerlerde en iyi gelişir. Odun kısımları kurak ve donlu, periyodun dışında bütün yıl hastalanabilir. Geç sonbahar bunun için en uygun koşulları oluşturur. Her iki Gloeosporium fungusu odunda genellikle parazitik olarak ortaya çıkar ve nekrozlara neden olurlar, ancak yaralanan yaprak üst yüzeyinde, budama ve hasat yaralarında da saptanabilirler.

Etmen durgun döneme girince hastalıklı yerler kallus dolgusuyla kaplanır. G. perennans ve G. album meyveleri, çiçeklenme ve hasat arasında infekte eder. Depolamada hastalık çok yıkıcı olur. Meyveler için infeksiyon tehlikesi yağışlı temmuz ve ağustos ayları veya sonbaharda nemli, sisli havalardır. Meyveler üzerinde konidiler hiçbir görünür zarar meydana getirmeksizin uzun süre lentisellerde gizli kalır. Depolama sırasında meyveler olgunlaşınca zarar ortaya çıkar (Karaçalı, 2006).

40