MATERYAL

2.1.1. Ağaç Malzeme

2.1.1.1. Sarıçam (Pinus sylvetsris L.)

Diri odunu geniş, sarımsı veya kırmızımsı beyaz, öz odunu ise açık kırmızımsı kahve renklidir. Radyal kesitte yaz odunu birbirine paralel şeritler halinde görülür. Yıllık halka sınırları çok belirli ve hafif dalgalıdır. Radyal ve teğet kesitleri parlak, sık ve geniş reçine kanalları olan yumuşak odunlu bir ağaç türüdür (Örs ve Keskin 2001). Sarıçam odununun fiziksel ve mekanik özellikleri Çizelge 2.1’de verilmiştir.

Çizelge 2.1. Sarıçam odununun fiziksel ve mekanik özellikleri (Bozkurt ve Erdin 2000).

Yoğunluk DO 0,49 gr/cm 3 D12 0,52 gr/cm3 Daralma Yüzdesi βr 4,0 % βt 7,7 % βv 12,1 %

Elastikiyet Modülü E-Mod 11,700 N/mm2

Eğilme Direnci σe 98 N/mm2

Çekme Direnci σç// 102 N/mm2

Basınç Direnci σb// 54 N/mm2

Dinamik Eğilme Direnci a 0,39 kN/cm

Kolay kurutulur, çatlamaya ve dönüklüğe eğilimi azdır, iyi işlenir ve yapıştırılır. Yüzey işlemlerinde reçine sızıntısı nedeniyle güçlük çıkar. Güç cilalanır, öz odunu çok dayanıklıdır. Diri odununa mantar ve böcekler arız olabilir. Odununun rutubeti %25'den fazla olduğu durumlarda ve 20–25°C’ler de mavi renk oluşumu görülür. Öz odun güç, diri odun çok iyi emprenye edilebilmektedir (Bozkurt ve Erdin 2000).

Yıllık halka sıraları belirgin olup yaz odunu traheidleri radyal yönde çok yassılaşmış, kalın çeperli, dar lümenlidir. İlkbahar odununda traheidler geniş lümenli ve ince çeperlidir. İlkbahar odunundan yaz odununa geçiş oldukça hızlıdır. İlkbahar odunu traheidlerinin radyal çeperlerinde kenarlı geçitler büyük ve tek sıralıdır (Bozkurt ve

Erdin 2000).

Dar yıllık halkalı malzemeden doğramacılıkta, daha geniş yıllık halkalı malzemeden ise binaların karkas kısmında, toprak ve su tahkimatında, kaplama levha olarak ve kontrplakta, mobilyacılıkta, maden direği, tel direği, travers, lif ve yonga levha ile kağıt endüstrisinde kullanılmaktadır (Bozkurt ve Erdin 2000).

2.1.1.2. Doğu Kayını (Fagus orientalis Lipsky)

Doğu kayını, genel görünüşü bakımından kardeş tür olan Avrupa kayını’na çok benzer. Hatta bazı botanikçiler tarafından onun bir formu olarak kabul edilmektedir. 30–40 m’ye kadar boy, 1 m’ye kadar çap yapabilen Doğu kayını, dolgun ve düzgün gövdeli I. sınıf orman ağaçlarımızdandır (Hafızoğlu ve diğ. 1994).

Kabuğu açık kül renginde olup, ince ve düzgün yapıdadır. Genç sürgünler kırmızımsı kahverengi renktedir. Yapraklar elips veya ters yumurta biçiminde olup, kenarları tam veya hafif dalgalıdır. Yaprak uçları, sivri uzun veya kısa olup, körpe iken kenarları kirpiklidir (Hafızoğlu ve diğ. 1994).

Doğu kayını odununun, doğal görünümü kırmızımsı beyazdır. Doğu kayını odunu, dağınık küçük traheli olup, küçük traheler bütün yıllık halka içerisinde dağınık durumda, özışınları kalın ve çok belirgin, radyal kesitte iri özışını levhaları, teğet kesitte iki ucu sivri iğ öz çizgileri bulunmaktadır. Traheler küçük olduğu için çıplak gözle görülememektedir (Hafızoğlu ve diğ. 1994).

Enine kesitte, yıllık halkanın her tarafına dağılmış durumda ve yaz odununa gidildikçe sayı ve çapları yavaş yavaş azalmaktadır. Kalın ve parlak özışınları göze çarpıcı, aralarında düzenli olmak üzere 0,5–1 mm’lik aralıklar bulunur. Yıllık halka sınırları belirgin ve yaz odunu ilkbahar odununa göre daha koyu renktedir. İki kalın öz ışını arasında yıllık halka biraz dışarıya doğru çıkık ve bombelidir (Hafızoğlu ve diğ. 1994). Radyal kesitte özışını levhaları parlak koyu renkte ve yüzeyin yaklaşık olarak 1/10’unu kaplamaktadır (Yaltırık 1988). Doğu kayını odununun fiziksel ve mekanik özellikleri Çizelge 2.2’de verilmiştir.

Çizelge 2.2. Doğu kayını odununun fiziksel ve mekanik özellikleri (Malkoçoğlu 1994). Yoğunluk DO 0,98 gr/cm 3 D12 0,72 gr/cm3 Daralma Yüzdesi βr 4,95 % βt 11,04 % βv 16,21 %

Elastikiyet Modülü E-Mod 13082,2 N/mm2

Eğilme Direnci σe 112,3 N/mm2

Çekme Direnci σç// 131,6 N/mm2

Basınç Direnci σb// 57,2 N/mm2

Dinamik Eğilme Direnci a 0,95 kN/cm

2.1.1.3. Sapsız Meşe (Quercus petreae L.)

Diri odunları dar, sarımsı beyaz renkte, öz odunları sarımsı kahve renklidir. Yıllık halka sınırları belirgin, ilkbahar odununda büyük traheler birkaç sıra halinde, gözenekli bir halka teşkil ederler. Yaz odunu daha koyu renktedir. İletim dokuları radyal kesitte ve teğet kesitte çizikler halinde görülür (Bozkurt ve Erdin 2000).

Enine kesitte merkezden çevreye doğru uzanan öz ışınları, biçilmiş parça yüzeyinde parlak aynalar halinde görülür. Yaz odunu traheleri, ilkbahar odunu trahelerini hemen takip etmeyip bir boşluk bulunur. Yaz odunu traheleri aynı irilikte olup, radyal yönde daha geniş, açık renkli şeritler teşkil eder (Bozkurt ve Erdin 2000).

İşlenme özellikleri yıllık halka genişliğine bağlı olarak değişir. Aletler keskin olmalıdır. Çivileme güç ve ön delme işlemine gerek vardır. Yapıştırılması iyidir, ancak alkali tutkallarda lekelenme meydana gelebilir. Renklendirilebilir. Yüzeyler doldurulduktan sonra iyi cila kabul eder. Metallerle temasta mavi renk oluşur. Kurutmanın ilk safhalarında çok yavaş bir program uygulanmalıdır (Bozkurt ve Erdin 2000).

Çatlamaya ve yarılmaya eğilimi nedeniyle çok yavaş kurutulur. Açık havada kurutmada ince istif lataları kullanılmalı ve enine kesitlerin korunması için önlem alınmalıdır. Fırında kurutmada, hızlı kurutma söz konusu olduğundan küçük çatlakları ve çarpılmalar görülebilir. Kullanım yerinde stabilitesi orta derecededir (Bozkurt ve Erdin 2000).

Çizelge 2.3. Sapsız meşe odununun fiziksel ve mekanik özellikleri (Bozkurt ve Erdin 2000). Yoğunluk DO 0,67 gr/cm3 D12 0,69 gr/cm3 Daralma Yüzdesi βr 5,08 % βt 9,18 % βv 14,51 %

Elastikiyet Modülü E-Mod 11300 N/mm2

Eğilme Direnci σe 118 N/mm2

Çekme Direnci σç// 88 N/mm2

Basınç Direnci σb// 60 N/mm2

Dinamik Eğilme Direnci a 0,68 kN/cm

Trahelerin tüllerle tıkalı olması sıvıların geçmesini engellediği için konyak, şarap ve bira fıçılarının yapımında ideal bir malzemedir. Masif olarak mobilya, küçük gemi yapımında, doklarda, limanlarda, su içi inşaatlarda, vagon yapımında ve toprakla temas eden her çeşit kullanım yerinde değerlendirilir. Yüksek kalite marangozluk işlerinde, oymacılık, parke, karoser yapımı ve kesme kaplama levhaları olarak mobilya ile lambrilerde kullanılır (Bozkurt ve Erdin 2000).

2.1.2. Örnek Ağaçların Elde Edilmesi

Örneklerin hazırlanmasında ülkemizde ticari öneme sahip olan, sarıçam (Pinus

sylvestris L.), doğu kayını (Fagus orientalis L.) ve sapsız meşe (Quercus petreae L.)

türleri tercih edilmiştir. Çalışmada kullanılan ağaç türleri; Düzce’de bulunan Güven Orman Ürünleri A.Ş.’den rastgele seçim yöntemine göre 510x110x20 mm boyutlarında temin edilmiştir. Ağaç malzemenin budaksız, ardaksız, büyüme kusurları bulunmayan, düzgün lifli, öz ve diri odun kısımları karışık bir halde alınmasına özen gösterilmiştir. 2.1.3. Deney Örneklerinin Hazırlanması

Keresteler daha sonra Düzce Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü’ne ait laboratuvarda, ortalama 20±2ºC sıcaklık ve %65±5 bağıl nemli (TS 642 ISO 554 1997) iklimlendirme odasında değişmez ağırlığa ulaşıncaya kadar bekletilerek rutubetlerinin %12’ye gelmesi sağlanmıştır (TS 2471 2005).