Malzeme Aktarımı (Elleçleme)

Diğer önemli bir lojistik faaliyet alanı ise elleçleme olarak isimlendirdiğimiz kısa mesafeli malzeme taşıma (sevk ve nakil) işleminin gerçekleştirilmesidir. İşletme

161

Gürdal, s.16. 162

Tek ve Özgül, s.543. 163

Bradley Richard Yim, High-Fashion, Low-Price Logistics of Apparel Industry , for the Degree of Master of Engineering in Logistics at the Massachusetts Institute of Technology, June 2003 , s.12.

içerisindeki malzeme sevk ve naklinin an a görevi, bir yükün sevk ve nakil edileceği kaynaktan, hedefi olan yere götürülmesi için çeşitli mesafeleri alanlar üzerinden katetmesidir. Malzeme sevk ve nakli; istişeme, elleçleme, sevketme, teslim alma, dağıtma, biriktirme, tasnif etme, sipariş toplama vb süreçlerden oluşur. Malzeme sevk ve nakli, insanlar tarafından el veya araçlar (transpalet gibi) yardımıyla ya da otomasyon ile gerçekleştirilir. Malzeme sevk ve nakil lojistiğinin hedefi; yükleme, boşaltma, kapasite kullanma, teslimat, teşhis ve tanım lamayı en iyi şekilde yapabilmektir.

Malzeme sevk ve nakil tesislerinin planlama ve hacim kazandırılmasında görev; işletme içersindeki tüm materyal hareketlerinde, en uygun sevk ve nakil aracını seçebilmektir. Hedef; yüksek kapasite kullanımı ile en iyi v erimi elde edebilmektir. Planlama büyüklükleri ve çerçeve şartlar detaylı bir şekilde belirtilerek, görevi açık bir şekilde araştırmak gerekir. Tesbit edilmesi gereken özellikler ve şartlar şunlardır:

 Sevk ve nakledilen mal özellikleri neler?

 Yığınsal bir akış veya hacimsel bir akış mıdır?

 Nakil edilen, kalan veya değişen miktarlar nelerdir?

 Sevk ve nakil çeşidi nedir?

 Enerji tahrik çeşidi nedir?

 Enerji ikmali çeşidi nedir?

 "İşletme süresi nasıldır? (Devamlı, sürekli, süreksiz, vardiyalı vb.)"

 "Yükleme ve boşaltma şekli nasıldır? (El ile, mekanik, otomatik vb.)"

 Kullanım ve bakım şartları

 "Çevresel etkiler: (Açık hava tesisi, kapalı salon, oda sıcaklığı, vb.)"

 Güvenlik tedbirleri çeşitleri

 "Yapısal öğeler: (Modüler yapı, nakliye, montaj ve genişletme imkanl arı)"

 Yatırım ve işletme masraşarı, ekonomiklik.

 "İşletme iç yapısının, malzeme sevk ve nakil ile olan bağlantısı: (Kapılar, geçitler, oda yükşeklikleri, taban kaplamaları vb.)"

 "Uyulması gereken kanunların bilinmesi: (Gürültü, toz, karbon oksit yüzdesi, güvenlik mevzuatı vb.)"

Sevk ve nakil süreci; sevk ve nakil organizasyonu ve yönetimini içerir. Sevk ve nakil zincirinde, teknik ve organizasyonel açıdan birbirine uyumlu ve bağlı ana sevk ve nakil süreçleri bir sıra halinde birbirini takip eder. Bu süreçl er dış kaynaktan, işletme içersindeki bir bölüme ve tersine çalışırlar. Bir malzeme sevk ve nakil sistemi, materyal sevk ve nakil görevlerini yerine getirir. Örneğin, bunlar fonksiyonel olarak birbirleri ile ilintili olan bölümleri birbirine bağlar. İş bit irme (finishing) ve montaj yerlerini birbirine zincirler. Üretimdeki ikmali ve artıkların temizlenmesini sağlar ve tedarik deposunu üretim ile birbirine bağlar. Bir malzeme sevk ve nakil sistemi yalnızca nakledilecek malların istenilen yerlere ulaştırılmas ını sağlamakla kalmaz aynı zamanda istenilen veya mecbur kalınan kısa zaman sürelerini aşabilmek için de kullanılır. Sevk ve nakil sistemi üçe ayrılır:

1) Sevk ve nakil organizasyonu; a. Sevk ve nakil süreci b. Sevk ve nakil yönetimi 2) Sevk ve nakil tekniği;

a. Sürekli malzeme sevk ve nakli b. Süreksiz malzeme sevk ve nakli 3) Sevk ve nakil birimi;

a. Malzeme sevk ve nakil yardımcı araçları b. Sevk ve nakil malı

Malzeme sevk ve nakil akışında planlı duraklamalar olmak zorundadır. Bir işleme makinası önünde elleçleme gerektiğinde, s evk ve nakil yolu çatallaştığında ve devir noktalarında, sürekli sevk ve nakilden süreksiz sevk ve nakile geçişte, sevk ve nakil frekansında ve tek tek yapılan bir sevk ve nakilde planlı duraklamalar yapılır. Bu planlı duraklamalar sisteminin esnekliğini y ükseltir. Sevk ve nakil tekniği, makina imalatının bir parçası olduğundan, makina imalatı tarafından; gelişimi, inşaası ve sevk nakil araçları konusunda çalışılır. Sevk ve nakil tekniği; sevk ve nakil araçlarının yollar ve çevre ile ilişkilerini de kapsar.

Müşterinin hızlı ve zamanında teslim etme beklentisinin artması elleçleme ekipmanları yatırımlarını hızlandırmaktadır. Ancak bu tür ekipmanların seçimi fayda-maliyet analizine göre yapılmalıdır. Ürün fiziksel özellikleri ve paketleme, ürün karmasının genişliği ve derinliği, fiziksel depolama olanakları, zaman ve bilgi gereksinimleri, finansal yapı göz önüne alınarak seçim yapılmalıdır.164 Bu tip kısa mesafeli taşımalar malların kalitesi ve fire açısından önemlidir. Bu işlerde insan ağırlıklı bir durum söz konusu ise de, forkliftler ve vinçler gibi araçlar kullanılan temel elleçleme vasıtalarıdır. Bu vasıtaların elleçlemede kullanılan temel araç olması bu alanda kalifiye insan unsuruna duyulan ihtiyacı da gündeme getirmektedir.

Malzeme aktarm sistemleri ik i grup donanımdan oluşur: 1)Hareket ile ilgili donanımlar (forklift kamyonları, çatallı istif arabaları, çekiciler, konveyörler, el arabaarı), 2)Destekleyici donanımlar (paletler, raflar, askılar, konteynırlar). Palet, birim yük için platform sağlar. Hidro lik, tavea, tekerlikli, kafes, kutu, protatif, ayaklı, boru ve fıçı paletleri vardır. Ayrıca atılabilir, iki yollu, eğer türü, tek yüzlü vb. paletler kullanılmaktadır. ullanılan malzeme aktarım araçları.

Malzeme aktarımında temel sorun prodüktiviteyi art tırmaktır. Amaç gereksiz aktarımı azaltmaktır. Modern aktarım sistemleri mekanik ve otomatik olarak ikiye ayrılırlar. Mekanik sistemlerde teslim alama işleme ve/veya yüklemey kolaylaştırmak ve etkinleştirmek için işgücü ve manipülasyon aygıtlarının bir birleşimi kullanılır ve işücü genelde busistemlerin ağırlığını oluşturur (elektrikli forklift, kamyon çekicisi, traktör çekicisi, konveyör). Otoatik sistemlerde ise işgücü yerine mümkün olduğu kadar sermaye yoğun aygıtlar ikame edilmektedir. En çok bilgisayar kullanılır. Bilgisayar otomatik sipariş seçme aygıtının pro gramlanmasına yardımcı olur ve depoyu sistemin kalan kısmına bağlar.165

Araçların tabana ve koridora bağlı, taban ve koridordan bağımsız kriterleri birbiri ile aynı kabul edilir. Kendilerine ait öz el koridora ihtiyaç duyan sevk ve nakil araçları özel bir yola gereksinim duyarlar (Koridorlar üzerindeki raylar).

164

Gürdal, s.21. 165

Koridorlardan bağımsız olan araçlar ise özel bir ray sisteminde çalışır. Bu araçlar; vinçler, elektro askılı tavandan sarkan taşıma yolları, dairesel çalışan malzeme sevk ve nakil araçları vb. dir. Koridorlara bağımlı olan sevk ve nakil araçlarının bazıları raysız çalışır; Portal vinçleri, raf istişeme araçları ve mal nakil arabaları vb. Raylı çalışanlar; forklift, çekiciler, portatif malzeme s evk ve nakil araçlarından oluşabilir. Çeşitli teknolojilerin bir arada kullanıldığı sürücüsüz nakil araçları raylı veya raysız olabilir.

Elleçleme gerek ürünlerin taşınması gerek depolanması, gerekse de yüklenmesi açısından depo operasyonlarmın verimlili ğini doğrudan etkilemektedir. Ürünlerin kısa süreli olarak depolama alanı içerisindeki hareketlerini bir yandan kolaylaştırırken, diğer yandan maliyetleri etkilemektedir. Bu nedenle nakil ve sevk sistemi olarak hangi sistem kullanılırsa kullanılsın amaç et kinliğin artırılması olmalıdır. Elleçleme ile;166

 Depolama etkinliğinin artırılması,

 Dolaşım alanının en küçüklenmesi,

 Ürünlerin depoda bekleme sürelerinin kısalması,

 Depolama alanı içerisinde elleçleme sayısının azaltılması,

 Maliyetlerin azaltılması,

 İnsan gücü kullanımının azaltılması,

 Etkin çalışma koşullarının sağlanması,

 Lojistik hizmet düzeyinin artırılması amaçlanmaktadır. Çünkü böylelikle depolama, stoklama alanı, siparişlerin tamamlanması, hazırlanması ve yollanması kolaylaşabilmektedir.