Maliyetlerin Düşmesi ve Verimliliğin Artması

4734 sayılı Kanun’un “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde idarelerin bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu oldukları belirtilmiştir. Bu ilkeler kanunun ruhu hükmündedir. Buna göre; Kanun’da belirtilen istisnai haller dışında, ihalenin uygun vasıtalarla ilan edilmesi, herkese açık olması ve ihalede gerekli rekabet ortamının sağlanması gerekir. Ayrıca, idarenin ihalenin gizli yürümesi gereken süreçlerinde gizliliğe azami ölçüde riayet etmesi, ihalede teklif vermek isteyen kişilere (isteklilere) eşit mesafede durması ve böylece ihalenin güvenilir ve adil şekilde tamamlanmasını sağlaması gerekmektedir. Kanun’un idarelere yüklediği bir diğer önemli sorumluluk ise ihalede en uygun fiyatın oluşmasını ve böylece ihaleler vasıtasıyla kullanılan kamu kaynağının mümkün olan en verimli şekilde kullanılmasını gözetmeleridir (İlhan, 2013:7).

Modern yönetim gelişimi boyunca temelde pek çok devasa sorunla boğuştu- standart işletme yöntemlerine bağlılığı zorlayarak maliyetleri kuruşuna kadar hesap ederek on binlerce çalışanın emeğinin eşgüdümünü sağlayarak ve işlemleri küresel düzeyde eş zamanlı hale getirerek karmaşık işleri küçük, yinelenebilir adımlara bölmeyi başardı (Hamel, 2007:22).

Bilindiği üzere, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun uygulamaya girdiği 2003 yılından önceki dönemde yürürlükte olan 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu gereğince,

63

kamunun yapım işi ihalelerine katılacak olan yüklenicilerin, ihalesine katılabilecekleri işin grubunu ve bedelini gösteren “Müteahhitlik Karnesi” sahibi olmaları gerekmekteydi. Müteahhitlik karneleriyle ilgili olarak yaşanan olumsuzluklar ve bu karnelerin alınır-satılır hale gelmesiyle, 2003 yılı başından itibaren uygulamaya giren Kamu İhale Kanunu ile müteahhitlik karnelerinin yerine iş deneyim belgeleri getirilmiştir. Ancak, yaklaşık 8 yıldır uygulamada olan bu sistemde de bir takım sıkıntıların yaşanması ve ihale sürecinde çok fazla belge istenmesinin yarattığı olumsuzluklar da dikkate alınarak yeni bir çözüm arayışına girilmiştir. Bu kapsamda, 5812 sayılı Kanun ile kamu ihalelerine katılacak olan isteklilerin yeterliklerinin tespitine ilişkin sistemler kurulabileceği hüküm altına alınmıştır. Yine aynı Kanun ile bu sistemlerin kurulması, kurdurulması, denetlenmesi gibi konularda Kamu İhale Kurumu yetkilendirilmiştir. Bu yetki çerçevesinde, yüklenicilerin iş deneyimi, mali durumu, personel durumu, makine ve ekipman durumu gibi unsurlar değerlendirilerek hangi tür ve tutarda kamu ihalelerine girebileceklerine ilişkin yeterlik sertifikası verilmesi öngörülmekte olup, yeterlik sisteminin alt yapısının oluşturulması yönündeki çalışmalar kurum bünyesinde sürdürülmektedir. Kamu ihalelerine teklif verecek olan isteklilerin, ekonomik ve mali yeterlikleri ile mesleki ve teknik yeterliklerine ilişkin pek çok belgenin yerini alacak olan sertifikasyon sisteminin kurulmasıyla; hem elektronik ihalenin uygulamaya girmesi kolaylaşacak hem de isteklilerin teklif hazırlama maliyetleri önemli oranda azalacaktır (Gül, 2010: 11).

Devlet, yaklaşık 2 yıl önce başlattığı EKAP sayesinde 3 milyar liranın üzerinde tasarruf sağladı. Platformda, 26 bin idare, 32 bin gerçek ve tüzel kişi ile 380 binin üzerinde de kayıtlı kullanıcı bulunuyor. EKAP'ta ihale dokümanı yerine e-imza ve m- imza kullanılmasıyla da yılda 7 bin 700 ağacın kesilmesi önlendi. Kamu İhale Kurumu, yaklaşık 2,5 yıl önce başlattığı EKAP sayesinde 3 milyar liranın üzerinde tasarruf sağladı. Bir çok kamu kuruluşu tarafından elektronik ortamda yayınlanan ilanlı ve ilansız ihale duyurularına ve şartnamelere erişilmesini sağlayan EKAP, 1 Eylül 2010 tarihinde devreye alındı. EKAP'ta mevcut durumda, 26 bin civarında kayıtlı idare, 32 bin civarında kayıtlı gerçek ve tüzel kişi ile 380 binin üzerinde kayıtlı kullanıcı bulunuyor.

64

Hangi idarenin, neyi, kimden, ne kadar bir bedelle aldığının görülebildiği EKAP sayesinde kamu alımlarında etkinlik, saydamlık ve verimliliğin sağlanması amaçlandı. İhalelerde rekabeti artıran EKAP, kamu alım maliyetlerinde büyük oranda tasarruf sağlandı.

EKAP yetkilileri, 2010 ve öncesinde sözleşme bedellerinin yaklaşık maliyete oranının yüzde 81 olarak gerçekleşirken, EKAP'ın tam olarak faaliyette olduğu 2011 ve 2012 yıllarında bu oranın yüzde 74'e gerilediğini kaydettiler.

Artan rekabet ortamı ve düşen sözleşme bedelleriyle kamu alım maliyetlerinde 2011 ve 2012 yıllarında 3 milyar liranın üzerinde tasarruf sağlandığını ifade eden yetkililer, bu tasarruf ve katkıların gelecekteki süreçte daha da artmasını beklediklerini ifade ettiler.

Sistem hem tasarruflu, hem de çevreci.Yetkililerin verdiği bilgiye göre EKAP, kamu alımlarında rekabet ortamının oluşmasına katkıda bulunurken, aynı zamanda doküman basılmasının önüne geçtiği için çevreye de katkı sağladı.

EKAP'a kayıtlı isteklilerin, ihale dokümanlarını EKAP üzerinden e-imza ve m- imza kullanarak indirmesiyle ihale dokümanı temin maliyetlerinde de yıllık 80 milyon lira tasarruf sağlandı. İhale dokümanlarının basılarak ihalelere katılacak gerçek ve tüzel kişilere satılması yerine e-imza ve m-imza kullanılarak EKAP'tan indirilmesi ile de yılda 7 bin 700 ağacın kesilmesi önüne geçildi. Yetkililer, platformun, tüm bu faydaların yanında, ihale süreçlerinde yaşanan aksaklık ve hataların da önüne geçmeyi hedeflediğini belirttiler. Türkiye'nin 81 vilayetinde ihale yapıldığını hatırlatan yetkililer, şu bilgileri verdiler: Örneğin sizin firmanızın merkezi Edirne ama ihale Van'da yapılıyor. Bu ihalenin dokümanlarını almak için Van'a gitmeniz gerekmiyor. EKAP'ın web sayfasına giriyorsunuz, ihaleyle ilgili dokümanları indiriyorsunuz. Başvuruyu da yine internet sayfamızdan yapıyorsunuz. Bu neyi sağlıyor? Van'daki ihaleye sadece Van firmaları katılmıyor. Başka bir vilayetteki firma eğer daha uygun fiyat verdiyse işi kazanıyor ve o gelip yapıyor. Yani tüm ülke sathı tek vilayetmiş gibi herkes her yerdeki ihaleye katılarak rekabet üst düzeye çıkmış oluyor.(Kamu İhale Kurumu, 2013)

65