Mahalle Yaşamı

Söz konusu kavram adı altında en belirgin ve temel vurgu “mahalle yaşamı/yaşantısı”na dairdir. Yapılan ön çalışmalardan/ön etütlerden sonuç ürünü olan planlama ve tasarım safhasına kadar, bu kavram dikkate alınmaktadır.

0 5 10 15 20 25 30 35 mahalle yaşamı geleneksel mahalle mahalle ölçeği mahalle dokusu mahalle kurgusu mahalle merkezi mahalle meydanı "MAHALLE" TAMLAMALARI

30

“Mahalle yaşamı” kavramsallaştırması, açılan 7 farklı yarışma arasından 2 yarışmanın projelerinde görülmektedir. Bu iki yarışmadan, MTFY için temel gaye, bir mahalle planlaması olduğu için burada mahalle ile ilgili tamlamalar sıklıkla görmek vaki olmaktadır. Nitekim ilk olarak incelemeye aldığımız “mahalle yaşamı” tamlaması, 4 eşdeğer ödül alan proje arsından 3 projede ele alınmaktadır. Ancak bu üç proje arasından ağırlıklı olarak 1. eşdeğer ödülü alan proje bu konu üzerinde durmaktadır. (Tablo 2.4)

“Mahalle yaşamı”nın ön plana çıktığı ikinci yarışma ise 7İ7BFY’dır. Mahalle sloganıyla açılan bu yarışmada da mahalle tamlamaları ön plana çıkmakta ve hassaten “mahalle yaşamı” tamlaması bir çok projede vurgulanmaktadır. Yedi bölgeden ilk üçe giren 21 proje arasından 6’sının bu tamlamaya atıf yaptığı görülmektedir. Buna göre “mahalle yaşamı” için genel dağılım yapıldığında, MTFY’ de toplam 11, 7İ7BFY’de ise 22 defa değinilmektedir. (Şekil 2.7) Ancak bu projelerin raporlarından bu kavramın kullanımının yer yer birer defa olduğu da dikkat çekicidir.

Tablo 2. 4 “Mahalle yaşamı” tamlamasının yarışma ve projelere dağılımı ve değinilme sıklıkları 1.ÖDÜL 2.ÖDÜL 3.ÖDÜL 1.ÖDÜL 2.ÖDÜL 3.ÖDÜL 1.ÖDÜL 2.ÖDÜL 3.ÖDÜL 1.ÖDÜL 2.ÖDÜL 3.ÖDÜL 1.ÖDÜL 2.ÖDÜL 3.ÖDÜL 1.ÖDÜL 2.ÖDÜL 3.ÖDÜL 1.ÖDÜL 2.ÖDÜL 3.ÖDÜL 1.ÖDÜL 2.ÖDÜL 3.ÖDÜL 1.ÖDÜL 2.ÖDÜL 3.ÖDÜL 1.ÖDÜL 2.ÖDÜL 3.ÖDÜL 1.ÖDÜL 2.ÖDÜL 3.ÖDÜL 1.ÖDÜL 2.ÖDÜL 3.ÖDÜL 1.ÖDÜL 2.ÖDÜL 3.ÖDÜL 1.ÖDÜL 2.ÖDÜL 3.ÖDÜL 7 8 1 1 3 2 1. ÖDÜL 2. ÖDÜL 3.ÖDÜL 4.EŞDEĞER

1. EŞDEĞER 2.EŞDEĞER 3. EŞDEĞER 4. EŞDEĞER

10.EŞDEĞER

1. EŞDEĞER 2.EŞDEĞER 3. EŞDEĞER 4.EŞDEĞER 5.EŞDEĞER 6.EŞDEĞER 7.EŞDEĞER 8.EŞDEĞER 9.EŞDEĞER

1. EŞDEĞER 2.EŞDEĞER 3. EŞDEĞER

YARIŞMA ADI

TAMLAMA : MAHALLE YAŞAMI

KAVRAMIN GEÇTİĞİ PROJELER VE DEĞİNME SAYISI

AKDENİZ BÖLGESİ DOĞU ANADOLU BÖLGESİ EGE BÖLGESİ GÜNEYDOĞU A. BÖLGESİ İÇ ANADOLU BÖLGESİ KARADENİZ BÖLGESİ MARMARA BÖLGESİ

1 GGPY 3 GAEMPY 4 SSMPY 2 7İ7BPY 7 _7İ7BFY 5 _MTFY 6 _MBPY 2

AKDENİZ BÖLGESİ DOĞU ANADOLU BÖLGESİ

8 1

1. ÖDÜL 2. ÖDÜL 3.ÖDÜL

EGE BÖLGESİ GÜNEYDOĞU A. BÖLGESİ İÇ ANADOLU BÖLGESİ KARADENİZ BÖLGESİ MARMARA BÖLGESİ

TAMLAMANIN GEÇTİĞİ PROJE ADETİ

11

31

Şekil 2. 7 “Mahalle Yaşamı” tamlamasının yarışmalara dağılım oranları

MTFY’nin 1. Eşdeğer ödüllü projenin raporu incelendiğinde, mahalle tasarımında, fiziksel bir eylemden öte ortak bir ‘anı’ zemini ve yaşam alanı oluşturmanın gerekliliği vurgulanmaktadır. Dolayısıyla meselenin salt bir fiziksel biçimlendirme ameliyesi olmadığı, bunun yanı sıra esas olarak mahallenin, sosyal bir yaşam alanı ihtiva etmesi gerektiği ifade edilmektedir. “Çocukluğumuzun hayali olan mahalle yaşamını, çağdaş gereksinimlerle birleştiren ve gelişen toplumsal yapılanmaları kapsayan ekolojik mahallenin “tohum”unu oluşturmaktadır. Çocuk figürünün mahalle pratiğindeki yeri elbette göz ardı edilemez. Zira mahalle dediğimizde buradaki anlam gibi, zamanını sokakta, mahalle sınırları içinde geçiren ve ardından ‘çocukluk anıları’ndan oluşan bir birikim bırakan çocuk yaşamı da gelmektedir.” Tabi yine burada da belirtildiği gibi, bu sürecin tabiatla da ilişki kurularak yani “ekolojik” bir çerçevede gerçekleşmesi de esas ilkelerden bir tanesi haline gelmektedir. (1. Ödül, 2017-MTFY)

Burada bireyin, başka bireylerle, farklı hayatlarla, değişik objelerle karşılaşması; böylece benzer ve farklı dünyaları gözlemlemesi şeklinde bir süreç geçirmesi, mahallenin ortaya koyduğu sosyal etkileşim ve gelişim açısından önemlidir. Mahallede içkin olan farklılık/çeşitlilik veya heterojenlik, kişinin daha çocukluktan itibaren zengin bir çevreyle temas kurması ve nihayetinde bu heterojenlik içerisinde “sosyalleşme” pratiğinde dünya ile ilk temasını sağlar. (Alver, 2013)

32

Bu heterojenlik ayrıca çocuk gelişimi için de büyük bir önem taşımaktadır. Çevresiyle fiziksel ve sosyal açıdan ilk temasın kurulma safhası olan çocukluk, topluma katılma ve estetik çevreyle temas kurmanın ilk adımını teşkil etmesi açısından mahalle kavramında önemli bir girdi olarak kabul edilir. Öğrenme sürecinin ilk dönemini gerçekleştiren çocuk özellikle doğayla temas halinde tabiatı tanıyarak büyümeye devam eder. (Cansever, 2013)

7İ7BFY’de , mahalle yaşamı veya yaşantısına, mahalle konsepti içerisinde ana girdiler arasında yer verilmektedir. Proje konsepti üç kavramlık tema ile geliştirilmektedir; bunlar “üretim”, “aidiyet” ve “mekan”dır. Mahalle sakinlerinin bir fiil muhtelif alanlarda yetenekleri doğrultusunda üretim sağlayarak mahalleye katkı sağladığı, bunu yaparken kendilerini mahallenin sahibi görebilecekleri, yanı sıra bütün bunların doğru kurgulanmış mekan ilişkileri arasında gerçekleşmesi temel kaygılar olarak öne çıkmaktadır. Bu gayelere ulaşma çabasının dayanak noktası ise mahalle yaşamını güzelleştirme amacıdır. (3. Ödül-Marmara, 2017-7İ7BFY)

Mahalle yaşamını üç sacayağı üzerine inşa eden bu öneriye karşılık, modern zamanda içinde yaşadığımız kent gerçeğinde bu üçlemeden epeyce uzaklaşıldığına dair bir diğer durum tespitiyle yüz yüze kalınmaktadır. Şöyle ki, mahalle yaşamındaki ilişkilerin modern zamanda kent planında yok olmaya başladığına ve bunun bir problem teşkil ettiğine ilişkin bir tespit aynı yarışmanın diğer bir projesinde şöyle ifade edilmektedir:

“Hızla büyüyen ve yoğunlaşan kentlerimizde kentlerin bile birbirine birleşerek fiziksel sınırlarının ortadan kalktığı görülmektedir. Bu süreçten mahalleler de etkilenmiş, aşırı yoğun kentlerde mahalle nüfusları da artmakta, yüksek yapılar ve aralarındaki tanımsız boşluklarla mahalle yaşamı ve komşuluk ilişkileri ortadan kalkmaktadır.” (2.

Ödül-Marmara, 7İ7BFY-2017)

Mahallede, yaşamın, temelde ortak mekânlar üzerinde cereyan ettiği bir gerçektir. Kamusallık bağlamında ele alınabilecek bu mekânsal tanımlama, mahalleliyi bir araya getirir ve çeşitli biçimlerde sosyal etkileşimlere zemin oluşturur. “Sosyalleşme” nin de bu şekilde sağlanacağı düşünülebilir. Mahalledeki üretim de esas olarak etkileşim ve sosyalleşmenin bir sonucu olarak düşünülmelidir. Zira sosyalleşme ortamda farklılıkların üretilmesi anlamına gelir. Farklı ilişkiler, statüler, meslekler, kuşaklar, ırklar, olaylar; görsel ve işitsel farklılıklar vb. gibi etkenler mahallenin çeşitli derecelerde etkileşim ortamları meydana getirdiğinin işaretidir. (Alver, 2013)

33

Bu mekânsal paydaşlık aynı şekilde aidiyete de tekabül etmektedir. “Aidiyet”, sözlükteki karşılığıyla “ilişkinlik” olarak da okunabilir ancak “karşılıklı bir etkileşim,

sahip olma” olarak da tanımlanmaktadır. Burada karşılıklı aidiyet söz konusudur;

mahalle özelinde düşünüldüğünde, mahalleye ait olan mahalleli, aynı zamanda mahallenin sahibidir de. Daha radikal bir ifadeyle mahalle de birey mekâna müdahale ettiği takdirde mekân da bireye müdahale etmeye başlayacaktır. (Ünal, 2018)

“Mahalle yaşamı”, tamlama bakımından en son yapılan yarışmalardan olan MTFY ile 7İ7BFY’ de geçmektedir. Bu iki yarışmanın ortak özelliği, “mahalle tasarımı” sloganıyla duyurulmuş olmalarıdır. Diğer yarışmalar da ‘mahalle’ kavramı ile ilişkili olarak düzenlenmiştir, ancak doğrudan ‘mahalle tasarımı’ şeklinde değerlendirilememektedir. Dolayısıyla mahalle ve bununla ilişkili kavramlar, “mahalle tasarımı” sloganıyla açılan yarışmalarda merkezi yer teşkil etmektedir. Bu tamlama bağlamında, esas olarak genel bir ”problem” tespiti, bir de bu probleme çözüm mahiyetinde öneriler görülmektedir. “Yoğun kentleşme”, “nüfus artışı”, “yüksek yapılaşma”, tanımsız kent boşluklarının oluşması gibi olguların, mahalle ölçeğinde fiziksel ve sosyal sınırları kaldırdığı ve neticede mahalle yaşamının ve buna bağlı olarak komşulukların yok olduğu tespiti öne çıkmaktadır. Buna mukabil, mahallenin salt fiziksel bir oluşum olmayacağı, mahalle sakinlerinin henüz çocukluktan itibaren, kendini ait hissedeceği, ilişki kuracağı ve doğayı hissedeceği bir ortamda büyümesi sağlanmalıdır. Böylece doğal güzelliklerin de içkin olduğu fiziksel bir çevreye sosyal ilişkiler de eklenince mahalle yaşamı ve ona bağlı olarak anılar oluşmaktadır. Ve bununla birlikte, diğer bir projede vurgulanan “üretim”, “aidiyet” ve “mekân” üçlemesinin karşılık bulması demek, sonraki projede işaret edilen problemin de giderilmesi demektir bir açıdan.