Maddelerin Değerlendirilmesi

Pilot uygulama sonrasında yapılan AFA ve DFA analizleri sonucunda 3 maddenin daha ölçekten çıkarılmasına karar verilmiĢtir. Ölçeğe ait olan yapı geçerliliğini belirlemek adına faktör analizi kullanılmıĢtır. Faktör analizi geliĢtirilen ölçeğin yapı geçerliliğini denetlemek açısından kullanılan birçok değiĢkeni olan istatiksel yöntemdir. Faktör analizi birbiriyle iliĢki içerisinde olan birçok değiĢkeni bir arada toplayarak yeni değiĢkenler ortaya çıkarmayı amaçlar. Doğrulayıcı ve açımlayıcı olarak iki çeĢit faktör analizi yaklaĢımı vardır. Açımlayıcı faktör analizi (EFA, Exploratory Factor Analysis) yaklaĢımı taslak biçiminde hazırlanmıĢ olan ve uygulanan ölçekte bulunan maddelerin kaç alt baĢlık altında toplanacağını, bununla birlikte bunlar arasındaki oluĢan iliĢkinin ne olduğunu açıklamada kullanılan bir tekniktir. Doğrulayıcı faktör analizi ise açımlayıcı faktör analizi ile belirlen modelin, yapının doğrulanması esasına dayanır (Sönmez ve Alacapınar, 2016: 62-63). Verilerin Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) katsayısı ve BarlettSphericity testi ilefaktör analizi için uygunluğu incelenir. KMO‟nun .60‟dan yüksek ile Barlett testinin anlamlı çıkması verilerin faktör analizi açısından uygun olduğu anlamına gelmektedir (Büyüköztürk, 2003: 120). Ölçeğin KMO katsayısı .908Barlett Sphericity testi sonucu ise 3046,475 olarak belirlenmiĢtir. Elde edilen bu sonuç anketin faktör analizi için çok uygun olduğu göstermektedir.

Madde geçerliğine kanıt olarak öncelikle madde-toplam korelasyonları hesaplanmıĢtır. Genel olarak madde-toplam korelasyonu 0.30 ve daha yüksek olan maddelerin bireyleri iyi derecede ayırt ettiği, 0.20-0.30 arasında maddelerin zorunlu görülmesi durumunda teste alınabileceği veya düzeltilmesi gerektiği, 0.20‟den daha düĢük maddelerin ise teste alınmaması gerektiği söylenebilir (Büyüköztürk, 2008). Bu bağlamda madde-toplam korelasyonları 0.30‟un altında olan 5 maddenin ölçekten çıkarılmasına karar verilmiĢtir.

AraĢtırma için gerçekleĢtirilen analizler neticesinde ölçeğin varimax tekniği kullanılarak 4 alt boyutu olduğu tespit edilmiĢtir. Bu boyutlar sırasıyla insani, ekonomik, sosyokültürel ve hukuki alt boyuttur. Bu faktörler toplam varyansın % 49.766‟sını açıklamaktadır.

Ölçeğin dört boyutlu faktör yapısının öğrencilerden elde edilen verilerde doğrulanıp doğrulanmadığını belirlemek amacıyla doğrulayıcı faktör analizi yapılmıĢtır. Öncelikle veri setinin varsayımları karĢılayıp karĢılamadığı sınanmıĢtır. Tek değiĢkenli uç değerlerin incelenmesi için her bir maddeye verilen yanıtlara iliĢkin standart z değerleri hesaplanmıĢ, elde edilen z değerlerinin (-3) ile (+3) aralığında olmayan üç veri çıkarılmıĢtır. Çok değiĢkenli uç değerleri belirlemek amacıyla 25 değiĢken için Mahalonobis uzaklıkları hesaplanmıĢ ve elde edilen değerler 0.001 düzeyinde χ2 tablo değeriyle karĢılaĢtırılmıĢtır. Tablo değerinden büyük olan 15 değer, veri setinden çıkarılmıĢtır. Bu Ģekilde veri setinde toplam 276 kiĢi kalmıĢtır. Çoklu bağlantı probleminin olup olmadığını sınamak amacıyla değiĢkenler arasındaki ikili korelasyonlar hesaplanmıĢ ve bu değerlerin 0.80‟nin altında olduğu belirlenmiĢtir. Bu sonuçlar varsayımların karĢılandığını ortaya koymaktadır.

DFA sonucunda uyum iyiliği değerleri aĢağıdaki Tablo 3‟te verilmiĢtir. Tablo 3.

Ortaokul Öğrencilerinin Mülteci Konusundaki Farkındalıkları Ölçeğine ilişkin uyum iyiliği değerleri

χ2 Sd P χ2 /sd RMSEA NFI NNFI CFI GFI AGFI IFI 336.91 263 p<.05 1.28 0.037 0.96 0.98 0.99 0.91 0.89 0.99

DFA ile model‐ veri uyumuna iliĢkin hesaplanan istatistiklerden en sık kullanılanları Ki-kare (χ2), χ2 /sd, RMSEA, NNFI, NFI, CFI, IFI, GFI ve AGFI‟dir. Hesaplanan χ2/sd oranının ikiden küçük olması; RMSEA değerinin 0.05‟ten düĢük çıkması; GFI, AGFI, NFI, NNFI, CFI ve IFI değerlerinin 0.95‟ten yüksek çıkması model veri uyumunun mükemmel olduğunu göstermektedir (Yılmaz ve Çelik, 2009). DFA sonucunda χ2/sd oranı 1.28, AGFI değeri 0.89, GFI değeri 0.91, RMSEA değeri 0.037, NFI değeri 0.96, NNFI değeri 0.98, CFI ve IFI değerleri ise 0.99 bulunmuĢtur. Tablo 3 incelendiğinde, RMSEA, χ2/sd, NFI, NNFI, CFI ve IFI uyum iyiliği değerlerinin mükemmel olduğu, hesaplanan AGFI ve GFI değerlerinin ise kabul edilebilir düzeylerde olduğu görülmektedir. Model veri uyumuna iliĢkin değerlerin tamamı dikkate alındığında, kurulan modelin veriyle mükemmele yakın uyum verdiği görülmektedir. Ölçeğin dört faktörlü yapısı ġekil 1‟de sunulmuĢtur.

ġekil 1. Farkındalık Ölçeğinin Faktör Yapısı

Ölçekte yer alan maddelere ait madde toplam korelasyonları ise Tablo 4‟te verilmiĢtir:

Tablo 4

Nihai Ölçekte Yer alan Maddelere ait Madde-Toplam Korelasyonları

Madde Numarası

Madde-Toplam Korelasyonlar

Ġnsani Ekonomik Sosyo-kültürel Hukuki

Soru 1 ,615 Soru 2 ,536 Soru 3 ,536 Soru 6 ,523 Soru 7 ,540 Soru 8 ,466 Soru 11 ,413 Soru 13 ,402 Soru 14 ,503 Soru 16 ,566 Soru 17 ,355 Soru 18 ,405

Soru 19 ,429 Soru 20 ,542 Soru 21 ,482 Soru 22 ,399 Soru 23 ,498 Soru 24 ,460 Soru 15 ,353 Soru 25 ,580 Soru 26 ,705 Soru 27 ,625 Soru 28 ,642 Soru 29 ,638 Soru 30 ,658

Anketin dört alt boyutunun iç tutarlılık katsayılarını belirlemek amacıyla Cronbach Alpha kullanılmıĢtır. Deneme ölçeğinin güvenirliğini belirlemek için Cronbach Alpha katsayısı hesaplanmıĢtır. Yapılan güvenirlik analizi sonucunda insani alt boyutun güvenirlik katsayısı 0.74, ekonomik alt boyutunun 0.70, sosyokültürel alt boyutunun 0.78, hukuki alt boyutunun 0.84, ölçeğin tamamının 0.91 bulunmuĢtur. Büyüköztürk (2008)‟e göre de psikolojik testler için hesaplanan güvenirlik katsayısının 0.70 ve daha yüksek olması test puanlarının güvenirliği için yeterli görülmektedir. Sonuç olarak her bir alt boyuta iliĢkin güvenirlik katsayılarının yeterli düzeyde olduğu belirtilebilir.

3.3.2. .Nitel Veri Toplama Araçları

AraĢtırmada Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin öğrencilerinin mülteci konusundaki farkındalıkları ve Sosyal bilgiler dersinin mülteci konusu ile ilgili farkındalığı artırıp artırmadığını belirlemeye yönelik açık uçlu soruların yer aldığı bir öğretmen görüĢme formu hazırlanmıĢtır (Ek-6). GörüĢme tekniği araĢtırmanın amacına yönelik ilgili kiĢilerden bilgi alma iĢlemi olarak tanımlanır (Bal, 2001: 142). Aynı zamanda görüĢme birçok araĢtırmacı için sosyal bilimlerde en etkili veri toplama aracı olarak benimsenmiĢtir (Yıldırım ve ġimĢek, 2006: 119). GörüĢme, veri toplama yöntemi olarak kolay bir yöntem gibi anlaĢılsa da aslında duyarlılık, yoğunlaĢma vb. gibi birçok bireysel beceri de gerektiren bir yöntemdir (Patton,1987: 108).

AraĢtırmada yarı yapılandırılmıĢ görüĢme formu veri toplama aracı olarak tercih edilmiĢtir. Yarı yapılandırılmıĢ görüĢme formu araĢtırmacıya ek soru sorma ve

derinlemesine bilgi sahibi olma bakımından kolaylık sağlar. Hem yapılandırılmıĢ hem de yapılandırılmamıĢ görüĢme yöntemlerinin güçlü ve zayıf yönlerini bir arada barındırır (Yüksel, Yanık ve Ayazlar, 2015: 237). Öğretmen görüĢme formu hazırlanmadan önce araĢtırma çerçevesinde ilgili konular incelenmiĢ, soruların amaca uygun ve anlaĢılır olmasına dikkat edilmiĢtir.

GörüĢme öncesi amacın ne olduğu ve ne gibi bilgiler edinilmek istendiği gibi temel konular üzerinde durulmuĢtur. GörüĢme formu oluĢturulurken eğitimde ölçme ve değerlendirme uzmanlarının görüĢlerine baĢvurulmuĢtur. GörüĢme süreci gerçekleĢtirilmeden önce ilgili kaynaklardan görüĢmenin yapılma aĢamasındaki kurallar ve hususlar hakkında bilgi edinilmiĢtir. GörüĢme sırasında tarafsızlık temel alınmıĢtır ve süreç içerisinde herhangi bir yönlendirmeden kaçınılmıĢtır. AraĢtırmacının yansız olması gerekliliği muhafaza edilmiĢtir.

3.4. Verilerin Analizi