1. BÖLÜM
2.2. Mısır Lehçesine Ait Özellikler ve Kaideler
2.2.2. Mısır Lehçesinin Sarfî / Nahvî Yönden İncelenmesi
2.2.2.11. İsim ve Fiil Cümlelerinde Olumsuzluk
2.2.2.11.2. Mısır Avamcasında Fiillerin Nefyi
Fiillerde nefy edatı “ ش م” in kullanılması, isimlere göre farklılık göstermektedir. Bazen fiilin başında “ ش م” olarak birlikte bazen de “ام” harfi fiilin başında “ش” harfi fiilin sonuna eklenerek kullanılır. Avamcada çoğu zaman değişmez sabit kurallar koymak mümkün olmamakla birlikte genel yaygın kullanımlar verilmektedir.
2.2.2.11.2.1 Muzâri Fiilin “نل” İle Nefyi
Fasih Arapçada bu edat, her zaman muzâri fiilden önce gelir ve manasını gelecek zamanın olumsuzuna çevirir ve naspeder.138
a- Muzari fiil hemze )أ( ile başladığında
136 Abdussettar ve ʿAfîfî Ahmed, 95.
137 Abdussettar ve ʿAfîfî Ahmed, 96.
138
Aşağıdaki örneklerde de görüleceği üzere, Mısır lehçesinde nefy edatı “ ش م” muzâri fiilin başına gelir, fasih dilde () edatının yaptığı görevi üstlenir. Sonra gelecek نل
zaman bildiren meftuh he ( ه( harfi, ) ش م( edatını müteakiben fiilin başına gelir.139 Örnekler:
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
İçmeyeceğim. برش ه ش م برشأ نل
Yazmayacağım. بتك ه ش م بتكأ نل
Oynamayacağım. بعل ه ش م بعلأ نل
Dikkat edilirse, muzâri fiilin başındaki ( ه( harfi meftuh olurken, muzâri alameti hemze harfi de hazf edilmiştir. Fiilin sonu ise sakin söylenmiştir.
b- Muzari fiil nun )ن( ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
İçmeyeceğiz. برش ن ه ش م برش ن نل
Yazmayacağız. بتك ن ه ش م بتك ن نل
Oynamayacağız. بعل ن ه ش م بعل ن نل
Burada ise, Mısır lehçesinde nefy edatı “ ش م” muzâri fiilin başına gelir, fasih dilde ) edatının yaptığı görevi üstlenir. Sonra gelecek zaman bildiren meftuh he ( نل( ه(harfi, ) ش م( edatını müteakiben fiilin başına gelir, muzâri fiilin başındaki ( ه( harfi meftuh olurken, muzâri alameti nun (ن) harfi meksur olmuş, filin sonu cezm edilmiştir.140
c- Muzari fiil )ت( harfi ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
İçmeyeceksin. برش ت ه ش م برش ت نل
Yazmayacaksın. بتك ت ه ش م بتك ت نل
Oynamayacaksın. بعل ت ه ش م بعل ت نل
139 Abdussettar ve ʿAfîfî Ahmed, Arap Lehçeleri Üzerine İncelemeler Mısır Lehçesi Örneği, 97.
140
Yukarı örnekte görüldüğü gibi, Mısır lehçesinde nefy edatı “ ش م” muzâri fiilin başına gelir. Sonra muzâri fiile delalet eden te )ت( harfi, nefy edatı “ ش م” ten sonra meksur olurken fiilin sonu yine cezm edilir.141
d- Muzari fiil müfred müzekker yası )ى( ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
İçmeyecek. برش ي ه ش م برش ي نل
Yazmayacak. بتك ي ه ش م بتك ي نل
Oynamayacak. بعل ي ه ش م بعل ي نل
Mısır lehçesinde nefy edatı “ ش م” muzâri fiilin başına gelir ve fasih dilde () نل
edatının yaptığı görevi üstlenir. Yukarıdaki örneklerde de görüleceği üzere nefy edatı “ ش م” ten sonra müstakbele delalet eden ( ه( harfi meftuh, muzâri fiil harfi ya )ي( meksur olurken, fiilin sonu yine cezm edilir.
e- Muzari fiil cem-i müzekker yası )ى( ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
İçmeyecekler. او برش ي ه ش م او برش ي نل
Yazmayacaklar. او بتك ي ه ش م او بتك ي نل
Oynamayacaklar. او بعل ي ه ش م او بعل ي نل
Cem-i müzekker ya )ي( sı ile başlayan müzari fiilin müstakbele delalet eden ( ه ( harfi meftuh iken, öncesinde nefy edatı “ ش م” gelir. Muzâri fiilin başındaki ya )ي( meksur, sonundaki çoğul vavından önceki harf zamme olur. 142
Mısır lehçesince cem-i müennes kalıp olmayıp yerine yukarıdaki gibi cem-i müzekker kalıp kullanılır. Müzekker ya da müennes olduğu hitap edilen kişinin cinsiyeti ile bilinir. Muzâri fiilin “نل” ile nefyi konusunda yukarıda söylediklerimizi özetleyecek olursak, muzâri fiil harfleri )ت ،ن ،ي( den herhangi biri ile başladığında kesra ile okunur,
141 Abdussettar ve ʿAfîfî Ahmed, 98.
142
aslı şeklinde kalır; eğer muzâri harflerinden hemze )أ( ile başlarsa hemze hazf edilir ve fiilin başındaki he harfi geleceğe delalet eder.143
2.2.2.11.2.2. Muzâri Fiilin “مل” İle Nefyi
Fasih Arapçada “مل” edatı devamlı muzari fiilden önce gelir. Muzari fiilin manasını olumsuz geçmişe çevirir ve cezmeder. Örnek: ) ه سرد ٌىلع ب ت ك ي مل( Ali dersini yazmadı.144
Mısır lehçesinde bu durum ise aşağıdaki gibi farklılık arzeder.
a- Muzari fiil hemze )أ( ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
İçmedim. ش ت ب ر ش ام برشأ مل
Yazmadım. ش ت ب ت ك ام بتكأ مل
Oynamadım. ش ت ب عل ام بعلأ مل
Yukarıda örnekte görüldüğü üzere, nefy edatı “ ش م” fiilin başına (ام) ve sonuna )ش( harfi sakin olduğu halde ayrılarak gelir. )ش( harfinden önce mütekellim tesi )ت( kesralı, kendinden önceki harf te sakin olur.145
b- Muzari fiil nun )ن( ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
İçmedik. شا ن ب رش ام برشن مل
Yazmadık. شا ن ب تك ام بتكن مل
Oynamadık. شا ن ب عل ام بعلن مل
Geçen örnekte mülahaza edilirse görürüz ki, nefy edatı “ ش م” fiilin başına (ام) ve sonuna )ش( harfi sakin olduğu halde ayrılarak gelir. )ش( harfinden önce faile delalet eden )ان( ve ondan önceki harf te sakin olur. 146
143 Abdussettar ve ʿAfîfî Ahmed, 100.
144 Arslan vd., Arapça-IV, 35.
145 Abdussettar ve ʿAfîfî Ahmed, Arap Lehçeleri Üzerine İncelemeler Mısır Lehçesi Örneği, 101.
146
c- Muzari fiil müfred müzekker yası )ى( ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
(O erkek) İçmedi. ش ب رش ام برشي مل
(O erkek) Yazmadı. ش ب تك ام بتكي مل
(O erkek) Oynamadı. ش ب عل ام بعلي مل
Dikkat edilecek olursa, nefy edatı “ ش م” fiilin başına (ام) ve sonuna (ش) harfi kesralı olduğu halde ayrılarak gelir. (ش) den önceki harf te sakin olur.147
d- Muzari fiil cem-i müzekker yası )ى( ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
(O erkekler) İçmediler. شو ب رش ام اوبرش ي مل
(O erkekler) Yazmadılar. شو ب تك ام اوبتك ي مل
(O erkekler) Oynamadılar. شو ب عل ام اوبعل ي مل
Geçen örnekte görüldüğü üzere, nefy edatı “ ش م” fiilin başına (ام) ve sonuna (ش) harfi sakin olduğu halde ayrılarak gelir. (ش) den önce çoğul vavı )و( ve vavdan önceki harf te zammeli olur. Mısır lehçesince cem-i müennes kalıp olmayıp yerine yukarıdaki gibi cem-i müzekker kalıp kullanılır. Müzekker ya da müennes olduğu hitap edilen kişinin cinsiyeti ile bilinir.148
e- Muzari fiil cem-i müennes yası )ى( ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
(O bayanlar) İçmediler. شو ب رش ام نبرش ي مل
(O bayanlar) Yazmadılar. شو ب تك ام نبتك ي مل
(O bayanlar) Oynamadılar. شو ب عل ام نبعل ي مل
Görüldüğü üzere cem-i müennes çekimler de cem-i müzekker kalıp çekimiyle aynıdır. Cinsiyet hitap edilen kişiyle anlaşılır.
147 Abdussettar ve ʿAfîfî Ahmed, 102.
148
f- Muzari fiil )ت( harfi ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
(Sen) İçmedin. ش ب ت ر ش ام بر شت مل
(Sen) Yazmadın. ش ب ت تك ام بت كت مل
(Sen) Oynamadın. ش ب ت عل ام بع لت مل
Mülahaza edilecek olursa, nefy edatı “شم” fiilin başına (ام) ve sonuna (ش) harfi kesralı olduğu halde ayrılarak gelir. (ش) harfinden önce müenneslik tesi (tâ-i te’nis) sakin ve te harfinden önceki harf te kesralı olur.149
2.2.2.11.2.3. Muzâri Filin “لا” İle Nefyi )يفاَّنلا لا(
Arap dili gramerine göre muzari fiile, olumsuz geniş zaman anlamı verdirir ve i‘rab yönünden fiilde herhangi bir değişiklik yapmaz. Mısır Arapçasında bu durum için aşağıda gelen konuşma formları kullanılır.
a- Muzari fiil hemze )أ( ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
İçmem. ب ر ش ب ش م برشأ لا
Yazmam. ب ت ك ب ش م بتكأ لا
Oynamam. بع ب ل ش م بعلأ لا
Örnekte görüldüğü üzere, nefy edatı “شم” fiilin başında, sonrasında fethalı ) ب( harfi- ki Mısır avamcasında muzari zamana tekabül eder- takiben sonu sakin olacak şekilde mazi fiil gelir.150
b- Muzari fiil nun )ن( ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
İçmeyiz. برشن ب ش م برشن لا
Yazmayız. بتكن ب ش م بتكن لا
149 Abdussettar ve ʿAfîfî Ahmed, 103.
150
Oynamayız. بعلن ب ش م بعلن لا Yukarıdaki örneği incelediğimizde görürüz ki, nefy edatı “ ش م” fiilin başında, sonrasında kesralı ) ب( harfi, takiben )ن( ile başlayan muzari fiil gelir.151
c- Muzari fiil müfred müzekker yası )ى( ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
(O erkek) İçmez. برشي ب ش م برشي لا
(O erkek) Yazmaz. بتكي ب ش م بتكي لا
(O erkek) Oynamaz. بعلي ب ش م بعلي لا
Buradaki örneğe bakıldığında, nefy edatı “ ش م” fiilin başında, sonrasında kesralı ) ب( harfi, takiben )ي( ile başlayan ve sonu sakin olan muzari fiil gelir.152
d- Muzari fiil cem-i müzekker yası )ى( ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
(O erkekler) İçmezler. او برشي ب ش م نو برش ي لا
(O erkekler) Yazmazlar. او بتكي ب ش م نو بتك ي لا
(O erkekler) Oynamazlar. او بعلي ب ش م نو بعل ي لا
Yukarıdaki örnekte görüleceği üzere, nefy edatı “ ش م” fiilin başında, sonrasında kesralı ) ب( harfi, takiben )ي( ile başlayan ve sonu zammeli olan muzari fiil gelir. Muzari fiilin sonundaki nun )ن( hazf edilir.153
e- Muzari fiil cem-i müennes yası )ى( ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
(O bayanlar) İçmezler. او برشي ب ش م نبرش ي لا
(O bayanlar) Yazmazlar. او بتكي ب ش م نبتك ي لا
(O bayanlar) Oynamazlar. او بعلي ب ش م نبعل ي لا
151 Abdussettar ve ʿAfîfî Ahmed, 104.
152 Abdussettar ve ʿAfîfî Ahmed, 104-5.
153
Mısır lehçesince cem-i müennes kalıp olmayıp yerine yukarıdaki gibi cem-i müzekker kalıp kullanılır. Müzekker ya da müennes olduğu hitap edilen kişinin cinsiyeti ile bilinir.154
f- Müfred müennes için muzari fiil te )ت( harfi ile başladığında
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
(Sen) İçmezsin. برشت ب ش م بر شت لا
(Sen) Yazmazsın. بتكت ب ش م بت كت لا
(Sen) Oynamazsın. بعلت ب ش م بع لت لا
Yukarıdaki örnekte görüleceği üzere, nefy edatı “ ش م” fiilin başında, sonrasında kesralı ) ب( harfi, takiben )ت( ile başlayan ve sonu sakin olan muzari fiil gelir.155
2.2.2.11.2.4. Olumlu Muzâri Fiilin Nefyi
Daha önce de belirtildiği üzere avamcada muzari fiilin başına )ب( harfi gelir. Nefy hali ise, nefy edatı ) ش م( in fiilin başına ya da fiilin başına (ام) ve sonuna (ش) harfinin ayrılarak gelmesiyle yapılır.156
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
Yazıyor- Yazmıyor بتكيب شم\ شبتكيب ام– بتكيب بتكي ام– بتكي Yürüyor- Yürümüyor يشميب شم \شيشميب ام– يشميب ي شمي ام–ي شمي Yolculuk ediyor- Yolculuk etmiyor رفاسيب شم\ شرفاسيب ام– رفاسيب رفاسي ام– رفاسي
2.2.2.11.2.5. Mâzi Fiilin )ام( İle Nefyi
Müfred ve cem‘ mazi fiilin nefyi, muzari fiilin )مل( ile nefyedilmesi gibidir. Fiilin başına (ام) ve sonuna (ش) harfinin gelmesiyle yapılır. 157
154 Abdussettar ve ʿAfîfî Ahmed, 106.
155 Abdussettar ve ʿAfîfî Ahmed, 106.
156 Abdussettar ve ʿAfîfî Ahmed, 106.
157
Müfred için örnekler:
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
Yazmadı – Onu yazmadık. شو هانبتك ام– شبتك ام هانبتك- بتك ام
İçmedi – Onu içmedik. شوهانبرش ام– شبرش ام هانبرش ام- برش ام
Bakmadım – Ona bakmadım. شوهت ف ش ام– شت ف ش ام ه تف ش ام–ت ف ش ام Cem‘ için örnekler:
Türkçe anlamı Mısır Arapçası Fasîh Arapça
Yazmadılar. شو ب ت ك ام اوبتك ام
İçmediler. شو ب ر ش ام اوبرش ام
Anlamadılar. شو م ه ف ام اومهف ام