dar gerilemiştir. Bu tarihten sonra ise artma eğilimine giren endeks, 2010 yılının 3. çeyreğinin ortalarında tekrar 130'lu değerlere yükselmiştir.
Reel döviz kurundaki gelişmelerin yanı sıra, Türkiye ekonomisinin aynı dönemindeki dış ticaret verilerinin incelenmesi, döviz kuru ile rekabet gücü arasındaki ilişkinin ortaya konması bakımından önemlidir. Reel döviz kurunun hem ihracat hem de ithalat üzerinde etkileri olduğu gerçeğinden hareketle, aynı dönem
ler dikkate alınarak ihracatın ithalatı karşılama oranı değerlendirildiğinde; 2003 yılı başında yüzde 75'ler- de olan ihracatın ithalatı karşılama oranının, 2007 yılının sonlarına doğru yüzde 62'lere kadar geriledi
ği görülmektedir. 2008 yılından sonra tedrici olarak artma eğilimine giren bu oran, 2009 yılının ilk yarı
sında yüzde 89'lara kadar yükselerek tepe yapmıştır.
2007-2009 dönemlerinde ihracatın ithalatı karşılama oranında meydana gelen bu önemli artışta, diğer fak- tö rlerin1 yanı sıra TL'nin reel değer kaybının da (en
deks değerinin 130'dan 110'lara düşmesi) bir faktör olduğu düşünülebilir. Benzer şekilde, 2009 yılı başın
dan itibaren tekrar değer kazanmaya başlayan T L 'ye 2 paralel olarak ihracatın ithalatı karşılama oranı da, 2009 yılının ilk çeyreğinden sonra düşme eğilimine girmiş ve 2010 yılının ilk yarısı sonunda yüzde 65'lere kadar gerilem iştir3.
Sonuç olarak denebilir ki, Türkiye ekonomisinde TL'nin reel değer kazanması ile dış ticaret ve rekabet gücü açısından ters yönlü bir ilişkinin varlığı söz konusudur.
Bu ilişki, 1994 ve 2001 krizleri öncesinde de çok açık bir biçimde gözlemlenmektedir. Bu bağlamda, Türki
ye ekonomisinin dış ticarette rekabetçi bir yapı ka
zanması ve sürdürülebilir bir dış ticaret dengesi için, TL'nin reel değerindeki gelişmelerin dikkatle takip edilmesi ve buna uygun bir kur politikasının uygulan
ması önem kazanmaktadır.
İhracatta rekabet gücünü etkileyen bir diğer önemli değişken de birim işgücü maliyetidir. İşgücü m aliyetin
deki artışın, ihracat imkanını ve rekabet gücünü olum
suz etkileyeceği şüphesizdir. Grafikten görüleceği gibi, Türkiye'de 1998-2008 döneminde birim işgücü maliyetindeki ortalama yıllık artış oranı yüzde 30,78 artış oranının, ülkemiz için oldukça yüksek seviyelerde gerçekleşmesi, dış piyasalarda ve özellikle AB piyasa
sında rekabet gücümüzü olumsuz etkilemektedir.
Ancak sadece kur politikası ve maliyetlerde sağlana
cak iyileşmelerle uluslararası piyasalarda sağlanacak
1- Kabul etmek gerekir ki, diğer faktörlerin başında uluslararası kriz ortamına bağlı olarak azalan büyüme oranları ı/e bunun ithalat talebinde yarat
tığı keskin düşüş gelmektedir. 2007 yılında %4.7 gerçekleşen GSYİH'nin büyüme oranı 2008 yılında %0.6'ya, 2009 yılında ise %-4.7'ye gerilemiştir.
Türkiye'nin ithalatı ise 2008 yılında 200 milyar dolardan 2009 yılında 140 milyar dolara düşmüştür(www.dpt.gov.tr/Temel Ekonomik Göstergeler).
2- Önemle /urgulamak gerekir ki; özellikle 2010 yılında TL'nin değer kazanmasında, uluslararası konjonktüre bağlı olarak Euro/Dolar paritesindeki düşüşün önemli payı /ardır. Türkiye, ihracatının yaklaşık %45'ini A/rupa Birliği ülkelerine yapmaktadır /e Euro/Dolar paritesindeki bu düşüş, Türkiye ekonomisinin ihracatını önemli ölçüde olumsuz etkilemektedir. (Euro/Dolar paritesi 2009 yılının son çeyreğinde 1.45'ler düzeyinde iken, 2010 yılının 3. çeyreğinde 1.25'lere kadar gerilemiştir: ( www.tcmb.go/.tr)
3- Söz konusu /eriler, www.dpt.gov.tr/Temel Ekonomik Göstergelerden alınmıştır.
(3
I / #■ MKaynak: OECD Factbook 2010: Economic, Environmental and Social Statistics.
bir rekabet üstünlüğünün kalıcı olamayacağı kesindir.
Dış piyasalarda ihracat olanaklarını artırmak ve reka
bet gücünde kalıcı bir üstünlük sağlamak için, nitelikli işgücü, işgücü ve teknoloji kullanımında verimlilik, sa
tış sonrası hizmetler, ürün kalite ve çeşitliliğini zen
ginleştiren ve birim üretim faaliyetlerinde tasarruf sağlayan AR-GE faaliyetleri gibi yapısal faktörlere de önem vermek gerektiği açıktır.
Sonuç olarak, Türkiye için AB piyasasındaki rekabet gücünü etkileyecek en önemli gelişmelerden biri olan Birliğin 2004 ve 2007 yıllarındaki beşinci ve altın
cı genişleme sürecinin, Türkiye'nin AB piyasasında yeni üye ülkelerle rekabetin yoğun olarak yaşandığı sektörlerin belirlenmesinin ve bu ülkelerle rekabet gücünün karşılaştırılmasının önemini artırdığı görül
mektedir. Bu doğrultuda yapılan çalışmalar, dünya t i
careti içinde, katma değer yaratma kapasitesi yüksek teknoloji yoğun ürünleri üreten ülkelerin payının hızla arttığını gösterm ekte ve bu durum, Türkiye'nin ihra
cat yapısını özellikle emekv yoğun mallardan teknoloji yoğun mallara dönüştürmesi gereğine işaret etm ek
tedir. Bu noktada özellikle, gerek sağlanacak katma değer gerekse de rekabet gücü açısından, ihracatın
teknoloji yoğun sektörlerde artırılması sürecine yar
dımcı olacak yabancı yatırımları teşvik edici ve arttırıcı politikaların yanı sıra, AR-GE yatırımlarının ve özellik
le yeni teknolojileri kullanma becerisine sahip beşeri sermaye yatırımlarının artırılması da son derece önem taşıyan unsurlardır. Dolayısıyla Türk sanayinin gerek AB gerekse dünya piyasalarında rekabet gücünün artırabilmesi ancak yeni yatırım, teknoloji ve ticaret politikalarının geliştirilm esi ve böylece katma değeri yüksek teknoloji yoğun sektörlerin üretim ve ihracatı
nın desteklenmesi ile mümkün olabilecektir.
Kaynakça
A L T A Y , Oğuzhan. ve GACANER, Aydanur (2003): "Turkey's Dynamics of Competition: A Comparative Analysis of Compe
titiveness of the T e xtile and Clothing Industry" (in Turkish), paper presented at the VII.ERC/METU 2003 International Economy Congress, Ankara.
A L T A Y , Bülent ve GÜRPINAR, Koray (2008): "Açıklanmış Kar
şılaştırmalı Üstünlükler ve Bazı Rekabet Gücü Endeksleri: Türk Mobilya Sektörü Üzerine Bir Uygulama", A fyo n Kocatepe Üniversitesi, ¡.¡.B.F. Dergisi, C 10, S 1.
AK TAN , Can ve VURAL, İstiklal (2004): Rekabet Gücü ve Türkiye, TİSK Rekabet Dizisi:3, Ankara.
DOSYA
AYNAGÖZ, Ö zge (2005), "Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük
ler ve Rekabet Gücü: Türkiye Tekstil ve Hazır Giyim Endüstrisi Üzerine Bir Uygulama", Ege Akademik Bakış Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 1-2.
BALASSA, Bela (1965), Trade Liberalization and Revealed Comparative Advantage, The Manchester School of Econo
mic and Social Studies 33, No 2.
ÇOBAN, Orhan ve KÖK, Recep (2005): "Türkiye Tekstil En
düstrisi ve Rekabet Gücü: AB Ülkeleriyle Karşılaştırmalı Bir Analiz Örneği (1989-2001)", İktisat, İşletme ı/e Finans Dergisi, 228, ss. 68-81.
DONGES, J. (1982), The Second Enlargement o f the Com
munity, Kieler Studien 171, Germany.
DTM (2003), Tü rkiye Dış Ticaret Stratejisi (2005-2 01 0
2015-2023), Ankara.
EUROSTAT - Statistics on trade in services, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007.
FINGER, J.M., Kreinin, M.E. (1979), 'A Measure of Export Simila
rity and its possible use', Economic Journal, No: 89;Studien 171, Kiel/Germany.
GÜRAN, Nevzat (1990): Dışa Açılma Sürecinde Türkiye Ekonomisinin Rekabet Gücü, Avrupa Topluluğu ile İlişkiler Başkanlığı, Ankara.
K ARAK AYA, Ethem ve ÖZGEN, Ferhat (2002): "Economıc Fe-
asıbılıty of Turkey's Economıc Integratıon w ıth The EU: Pers
pectives From Trade Creatıon and Trade Dıversıon", VI. ODTÜ Uluslararası Ekonomi Kongresi, Ankara.
KİBRİTÇİOĞLU, A y k u t (1996), Uluslararası (M akro)İktisat - Okumalar, Ankara: 72, TDFOB Yayıncılık.
KÖSEKAHYAOGLU, Levent ve ÖZDAM AR, Gökhan (2009):
"Avrupa Birliği'ne Üyelik Sürecinde Türk İmalat Sanayinin Re
kabet Gücündeki Değişmeler", Süleyman Demirel Üniversi
tesi, İ.İ.B.F. Dergisi, C.14, S 1.
YILMAZ, Bahri (2003): 'Turkey's Competitiveness in the Euro
pean Union: A Comparision w ith Five Candidate Countries and
the EU', Ezoneplus Working Paper No: 12.
VO LLRATH , Thomas L. (1991): 'A Theoretical Evaluation of
Alternative Trade Intensity Measures of Revealed Compara
tive Advantage', W eltw irtschafliches Archiv, vol. 127, ss.
265-279.