Lysimachia savranii (Susuz kargaotu)

5 BÖLÜM V

5 TARTIŞMA VE SONUÇ

5.1 Tartışma

Türkiye’de ve dünyadan Lysimachia cinsine ait yapılan anatomi ve morfoloji çalışmalarıyla Lysimachia savranii’nin tespit edilen özellikleri karşılaştırıldığında aşağı yukarı örtüştüğünü söylemek mümkündür.

Beyazoğlu (1989) tarafından yapılan “Kuzeydoğu Anadolu Bölgesinde Yayılış Gösteren Bazı Primulaceae Taksonları Üzerinde Anatomik çalışmalar” başlıklı çalışmada;

Lysimachia verticillaris’in kök, gövde ve yaprak anatomileri hakkında verilen bilgiler ile Lysimachia savranii’nin aynı organlarına ilişkin özellikleri kıyaslanmıştır. Her iki türün

anatomik özelliklerinin hemen hemen örtüştüğü görülmektedir. Bu sonuç Lysimachia cisininin türleri arasında anatomik yapının örtüşmesi taksonlarının sistematik açıdan doğru katagorize edildiğinin bir kanıtıdır.

Lysimachia savranii

Kök epidermisi altından gelişen eksodermis zamanla epidermis tabakasını yerini almaktadır. Eksodemis hücrelerinn çeperleri süberinleşerek kalınlıklarını arttırmışlar fakat sıkışmanın etkisiyle parçalanmışlardır. Sağlam kalanların boyları enlerine göre oldukça uzamıştır ve bunlara ileri büyütmelerde bakıldığında içeriklerini korudukları gözlenmiştir.

Eksoderma tabakasının hemen altında birbirine göre almaçlı konsentrik sıralanmış parankima hücrelerinden oluşan kök korteksi merkezi silindire

Lysimachia verticillaris

L. verticillaris’in köklerinde dışta tek sıra

epiderma ve onun alında yine tek sıra eksoderma yer almaktadır. Epiderma ve eksoderma hücreleri beşgen veya altıgen şeklinde olup, eksoderma hücreleri daha kalın çeperlere sahiptirler.

Bu grupta eksodermadan sonra genellikle 20 sıra parankima hücresinden meydana gelen geniş bir korteks tabakası bulunmaktadır. Korteks parankiması hücreleri değişik şekil ve büyüklükte, genellikle oval, yuvarlak, kare veya

kadar uzanmaktadır. Korteksi oluşturan parankima dokusunun boyut ve tasarımı dış ve iç korteks ayırımı göstermektedir. Dış korteks hücreleri oldukça büyük ve düzensiz bir tasarıma sahipken iç korteks hücreleri oldukça küçük ve daha düzenli ışınsal sıralanmaktadır. Bu parankimatik hücrelerinin bazıları belli bir şekil göstermemekle birlikte genelde izodiyometrik ve dörtgenimsi olup kloroplast içermemektedir.

Korteks ile merkezi silindiri birbirinden ayıran küçük, teksıra hücreli endodermis tabaksı barizdir ancak kaspari şeridine mahsus çeper kalınlaşmaları belirgin değildir.

Merkezi silindirin en dışında soymuk doku (flöem) elamanlrından oluşan tabaka bulunmaktadır.

Kambiyum 3 hücre sıralı belirgin halde gözlenmektedir.

Kök enine kesitinde protoksilem ve metaksilem açıkça ayırt edilmektedir. Odunsu köklerden alınan kesitlerde sekonder ksilem de gözlenmektedir.

Merkezi silindirini vasküler sistemin elamanları doldurur. Öz yoktur ama öz ışını diye bilinen parankimatik hücrelerin

dikdörtgenimsidirler. Kortekste yer yer intersellular alanlar mevcuttur.

Korteksten sonra yer alan endoderma hacimce korteks parankiması hücrelerinden daha küçük, çeperleri daha kalın ve homojen çeper kalınlaşmaları gösterirler. Periskl tabakası tek sıra, ince çeperli beşgen veya altıgen şeklinde hücrelerden oluşurlar.

Lysimachia verticillaris kökünün iletim

dokusunda ksilem kollan birbirinden oldukça uzak, bunlar arasında genellikle öz parankiması hücrelerinin 5-6 sıra halinde bulunduğu görülmektedir. Floem yine periskla yakın ve dar bir bölgede yer almaktadır. Merkezi öz mevcuttur ve parankimatiktir, öz parankima hücreleri korteks parankiması hücrelerine oranla daha küçük ve intersellular alanları çok azdır.

Lysimachia verticillaris örneklerinde normal dallanmış gövde yapısı mevcuttur. Bunlarda da epiderma tek sıra, beşgen veya altıgen şekillerinde, kortekse göre daha küçük hücrelerden meydana gelmektedir. Epiderma altında 5-7 sıra parankima hücresinden meydana gelen korteks tabakası yer almaktadır. Korteks parankiması hücreleri epidermaya paralel sırlar halinde, genellikle beşgen veya

yapılar merkezden endodermise kadar uzanmaktadır. Ayrıca merkezi silindirde ksilem dokusundan sonra en bol buluna doku sklerankimadır. Sekonder çeperli hücreleriyle bariz olarak görülmektedir. Ksilem ve sklerankima dokusu türün odunsu kök yapısına sağlamlık kazandırmıştır.

Gövde epidermisi üzerinde belirgin kutikula ve yer yer stoma bulunursa da tüy, mumsu yapı, tuz vs. bulunmamaktadır. Sıkı dizilmiş dikdörtgenimsi hücrelerden oluşan bu gövde epidermisin de hücreler arası boşluklar yoktur.

Korteksi oluşturan parankima hücreleri 6-7 sıralıdır. Dört köşe olan gövdenin tam köşeye gelen yerlerinde kalınlaşmış çeperleriyle destek sağlayan çoklu diğer kısımlarda tek sıra kollenkimatik dokunun varlığı gözlenmektedir. En içte endodermis hücreleri dıştaki korteks hücrelerine göre daha küçük olmasıyla belirgindir.

Başlangıçta prokambiyumdan gelişen protoksilem ve protoflöem ile hayat bulan bitki belli süre sonra farklılaşıp gelişen metaksilem ve metaflöem ile ömrünü tamamlamaktadır. Vasküler sistemde ençok bulunan hücre grubu kesitler

ve iletim demetlerinin dışında genellikle 3 sıra sklerankima hücresinden meydana gelen bir halka mevcuttur. Bunlarda iletim demetleri gövdenin büyük bir kısmını kaplamaktadır. İletim demetleri bir daire halinde ve kollateral tiptedir. İletim demetlerinde floem dar bir bölgede yer alırken ksilem gövde kesitinin yarısına yakın kısmını işgal etmektedir. Bunlarda kambiyum tabakası iyi belirgindir. Birbirine paralel sıralar halinde bulunan trakeler, bunlar arasında trakeidler ve sklerankima hücreleri bulunmaktadır. Öz ise, parankimatiktir. Öz parankiması hücreleri korteks parankiması hücrelerine benzer olup ksilem elementleri arasına da girmektedir.

Bu bitkinin yapraklarında da epiderma tek sıralıdır. Üst epiderma hücreleri alt epidermaya göre daha büyüktür. Örtü doku hücreleri oval, dikdörtgen ve kareye yakın şekiller gösterir.

Mezofil sünger ve palizat parankimalarından oluşur. Üst epiderma altında bulunan palizat parankiması dikdörtgenimsi bol kloroplastlı sık hücrelerden meydana gelir. Sünger parankiması ise boşluklu daha az kloroplast içeren oval veya yuvarlağa yakın 3-4 sıra hücrelere sahiptir.

üzerinde sklerankimatik doku olarak adlandırılan ksilem lifleridir.

Gövdenin merkezini öz parankiması adı verilen oldukça farklılaşmış büyük lümenli bazıları yırtılmış hücreler doldurmaktadır.

Epidermis hücreleri yaprağın üst ve alt yüzeyinde tek sıralı ve düzenli karekteristik şekilde tasarım olmuşlardır. Üst epidermis dokusunun hücreleri kübik veya yuvarlak dış çeperleri kalın ve protoplastlı canlı birimlerdir. Kloroplast içermezler ama ışığın kolay geçmesine imkan verdikleri için fotosenteze yardımcı olurlar. Alt epidermis hücreleri ise değişik şekiller gösterirsede geneli dörtgenimsi ve üst epidermisinkilerden daha küçüktürler.

Mezofili oluşturan asal dokulardan biri olan palizat parankiması sıkı dizilimi ve fazla kloroplast içeriği ile asimilasyonun yoğun gerçekleştiği yapılardır.

Amorf hücreleriyle dikkat çeken sünger parankiması intersellüler boşluklarıyla ve daha az olan kloroplastlarıyla karekterizedir. Stomalar yoluyla giren gazların mezofilde dağılması bu dokunun boşluklu tasarımı sayesinde kolaylaşmaktadır.

Bu bitkilerin yapraklarında iyi gelişmiş bir ortadamar mevcuttur. Kesitte iletim dokusu elamanları (flöem ve ksilem) bariz görülür, etrafında demet kını bulunur.

Mezofilde yer alan üçüncü asal doku vaskular sisitemi oluşturan ksilem ve flöem elamanlrının meydana getirdiği demetlerdir. L. savranii’nin etrafı demet kını hücreleriyle çevrili güçlü bir orta damarı bulunmaktadır.

5.2 Sonuç

Yapılan çalışmanın önemli etki değeri; özgün lokal endemik bir tür olması nedeniyle özelliklerinin detaylı şekilde ortaya konulması bilimsel açıdan oldukça önem arz etmektedir.

Yaygın değeri açısından bakıldığında; Lysimachia cinsine ait anatomik ve morfolojik çalışmaların sınırlı olması bu tezin türün yanı sıra cinsin özelliklerini de belirtmesiyle açıklayıcı bilgiler içerdiğini ifade edebiliriz.

Gösterişli olan türün ekolojik özelliklerinin belirlenmiş olmasından dolayı peyzaj çalışanlarının da dikkatini çekeceği ve bu bilgilere ulaşmalarını kolaylaştıracağı düşünülmektedir.

Tıbbi bir bitki olma özelliği nedeniyle şu anda üzerinde yapılmakta olan çalışmalardan pozitif neticeler elde edilirse üretilmesi için kültür çalışmalarının yapılacağı öngörülmektedir (Aydemir vd., 2017; Dönmez vd., 2017).

Etken madde, antimikrobiyal ve antioksidan çalışmak isteyen biyokimyacı ve eczacılar için bitkinin her yönüyle tanıtılmış olması hem materyal temini hem de çalışma kolaylığı sağlayacaktır.

Başka bir çalışma alanı olan familya ve cins (Primulaceae veya Lysimachia) düzeyinde biyosistematik revizyon çalışması yapmak isteyen bilim insanları için tezin içerdiği bilgiler kaynak teşkil edecektir.

5 KAYNAKLAR

Atçeken, M. M., Dural, H. and Çıtak, B. Y., "The morphological, anatomical and palynological investigations on some taxa of genus Aethionema AT Waiton (Brassicaceae)", Biological Diversity and Conservation 9, 55-68, 2016.

Aydemir, I., Sarı, İ., Dönmez, G., Kırık, F. E., Özkan, O., Savran, A. and Tuğlu, M. İ., "The Effect of Lysimachia Savranii on the migration of the breast cancer cells", The 2^nd International Conference on Natural Products for Cancer Prevention and Therapy, Kayseri, 8-11 Kasım, 2017.

Aytaç, Z., Bitki Sistematiği, Nobel Akademik Yayıncılık ve Eğitim Danışmanlık, Ankara, 2012.

Başköse, İ., Keskin, A. and Gurbanov, K., "Lysimachia savranii (Primulaceae), a new species from the eastern Taurus in Turkey", Phytotaxa 267(3), 228-232, 2016.

Beyazoğlu, O., "Kuzey Doğu Anadolu Bölgesi’nde yayılış gösteren bazı Primulaceae taksonları üzerinde anatomik çalışmalar", Turkish Journal of Botany 3, 3-16, 1989.

Boşgelmez, A., Boşgelmez, İ. İ., Savaşcı, S. ve Paslı, N., Ekoloji-II Toprak, Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Ekoloji Anabilim Dalı, Ankara, 2001. Davis, P. H., Flora of Turkey and The East Aegean Islands Vol: VI, Edinburgh University Press, England, 1978.

Dhillon, M., "Vascular anatomy of the flower of Krameria parvifolia var. glandulosa Macbr. and its bearing on its taxonomic status", Journal of Research Punjab Agricultural University 13(2), 197-201, 1976.

Dönmez, G., Kırık, F. E., Aydemir, I., Sarı, İ., Özkan, O., Savran, A. and Tuğlu, M. İ., "The cytotoxic effect of Lysimachia savranii on the neuroblastoma cells", The 2^nd International Conference on Natural Products for Cancer Prevention and Therapy, Kayseri, 8-11 Kasım, 2017.

Eames, A. J., Morphology of the Angiosperms,, Mc Graw-Hill Press, New York, USA, 1961.

Efe, R., Biyocoğrafya, Anka Matbaacılık, Ankara, 2004.

Erken, S. ve Malyer, H., "Turkiye Aristolochia L. turlerinin yaprak morfoloji ve anatomileri uzerinde calismalar", Ot Sistematik Botanik Dergisi 5(2), 53-66, 1998.

Esau, K., Plant Anatomy, John Wiley and Sons Press, New York, USA, 1953.

Fahn, A., Plant Anatomy, Pergamon Press, New York, USA, 1967.

Gültepe, M., Uzuner, U., Coşkuncelebi, K., Beldüz, A. O. and Terzioğlu, S., "Internal transcribed spacer (ITS) polymorphism in the wild Primula (Primulaceae) taxa of Turkey", Turkish Journal of Botany 34(3), 147-157, 2010.

Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babac, M. T., Turkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler), Nezahat Gokyigit Botanik Bahçesi ve Flora Arastırmaları Dernegi Yayını, İstanbul, 2012.

Kandemir, N. ve Engin, A., "Anemone coronaria L. (Ranunculaceae) türünün iki varyetesi üzerinde karşılaştırmalı anatomik bir araştırma", Ot Sistematik Botanik Dergisi 15(1), 107-124, 2008.

Kandemir, N., Ergen Akcin, O. ve Cansaran, A., "Amasya çevresinde yayılış gosteren bazı geofitler üzerinde morfolojik ve anatomik bir araştırma", Ot Sistematik Botanik Dergisi 7(2), 127-147, 2000.

Keskin, A., Kızıldağ Yayla (Adana) ve Çevresinin Florası, Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Niğde, s. 10-30, 2014.

Leblebici, E., Lysimachia L. In: Flora of Turkey and the East Aegean Islands Vol: VI, Edinburgh University Press, England, 1978.

Metcalfe, C. R. and Chalk, L., Anatomy of the Dicotyledons 2, Clarendon Press, Oxford, London, UK, 1983.

Metcalfe, C. R. and Miller, R. H., Root Anatomy and Morphology, A Guide to the Literature, Hamden, Conn: Archon Books, USA, 1974.

Özhatay, N., Kültür, Ş. and Gürdal, B., "Check-list of additional taxa to the Supplement Flora of Turkey VII", Journal of Faculty of Pharmacy İstanbul 45(1), 61-86, 2015. Özhatay, N., Kültür, Ş. and Gürdal, B., "Check-list of additional taxa to the Supplement Flora of Turkey VII", Journal of Faculty of Pharmacy İstanbul 47(1), 31-46, 2017. Özkan, M. ve Şenel, G., "Salvia bracteata Banks & Sol (Ballıbabagiller) türünün morfolojik ve anatomik özellikleri", Ot Sistematik Botanik Dergisi 14(1), 101-114, 2008.

Özörgücü, B., Gemici, Y. ve Türkan, I., Karşılaştırmalı Bitki Anatomisi, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Yayını, İzmir, 1991.

Öztürk, M. A. ve Seçmen, Ö., Bitki Ekolojisi, Ege Üni. Basım Evi, İzmir, 1996.

Özyurt, S., Bitki Anatomisi, Erciyes Üniversitesi Yayını, Kayseri, 1992.

Reece, J. B., Urry, L. A., Cain, M. L., Wasserman, S. A., Minorsky, P. V. and Jackson, R. B., Campell Biyoloji, Gündüz, E ve Türkan, İ (Çev. Ed.), Palme Yayıncılık, Ankara, 2015.

Selvi, S., Erdoğan, E. ve Daşkın, R., "Hyacinthella lineata (Liliaceae) üzerinde morfolojik, anatomik ve ekolojik araştırmalar", Ekoloji Dergisi 17(68), 24-32, 2008.

Tekin, M. and Meriç, Ç., "Morphological and anatomical investigations on endemic

Terzioğlu, S. and Karaer, F., "An alien species new to the flora of Turkey: Lysimachia

japonica Thunb. (Primulaceae)", Turkish Journal of Botany 33(2), 123-126, 2009.

Uysal, İ., "Stachys thirkei C. Koch (Kekikgiller) türünün morfolojisi, anatomisi ve ekolojisi üzerinde araştırmalar", Ot Sistematik Botanik Dergisi 10(2), 129-141, 2003.

Uysal, İ., Öztürk, M. ve Pirdal, M., "Sideritis trojana Bornm. endemik türünün morfolojisi, anatomisi ve ekolojisi", Doğa Türk Botanik Dergisi 15, 371-379, 1991. Uzuner, U., Kuzey Anadolu Dogal Primula L. (Primulaceae) Taksonlarının nrDNA ITS Bölgeleri Bakımından Karşılaştırılması, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, s. 3-25, 2006.

Vardar, Y., Bitki Anatomisi Dersleri (Yüksek Bitkilerin Yapısı), Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi Yayını, İzmir, 1981.

6 ÖZ GEÇMİŞ

Aslı DAĞLI 24.02.1985 tarihinde Ankara’da doğdu. İlkokulu Mersin, Ortaokul Nevşehir Avanos ilçesinde ve lise öğrenimini yine Mersin’de tamamladı. 2003 yılında girdiği Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümünden 2008 yılında mezun oldu. 2009-2012 yılları arasında Özel Niğde Hayat Hastanesi’nde Biyolog olarak görev yaptıktan sonra 2013 yılı Şubat ayında devlet memurluğuna İş ve Meslek Danışmanı olarak atandı. Halen Mersin Çalışma ve İş Kurumu’nda çalışmaktadır.