Londra Seyahat Notları

Eserde, Mehmet Asım‟ın Ġngiltere‟ye yaptığı seyahatleri konu alır. Eser Vakit matbaasında 1939 yılında neĢredilmiĢtir. Eser 190 sayfadan oluĢmaktadır.

Mehmet Asım, Londra‟da seyahatinde çeĢitli gözlemlerde bulunmuĢtur. Bunlarda birisi Ġngilizlerin itiyadı hususundadır. Mehmet Asım Ġngiltere‟nin devamlı sis içinde yaĢayan bir ülke olduğunu belirtir. Mehmet Asım bir yaz günü Ġngiltere‟ye girdiklerinde Ġngilizlerin Ģemsiye ile Londra sokaklarında gezdiklerini görünce, Mehmet Asım ĢaĢır. Bu durumun sebebi olarak; Ġngilizlerin Ģehirde Ģemsiyeyi baston yerine kullanmasından kaynaklandığını öğrenir. Bu durum sadece Ġngilizlere mahsus bir alıĢkanlık olduğu belirtir179

.

Mehmet Asım‟ın Ġngiltere‟de müĢahede ettiği diğer husus; eğitimdir. Mehmet Asım, “Kembriç Kral Koleji Kilisesi”ne ziyarette bulunmuĢtur. Mehmet Asım, Kral Koleji‟nin rektörü karĢılamıĢtır. Kembriç (Cambridge) Üniversitesinin rektörü kolej hakkında kendilerine tarihi bilgiler nakletmiĢtir. Mehmet Asım, kolejin Kral VIII. Henry tarafından yapıldığı rektörü tarafından öğrenir. Rektör; “Müstebit VIII. Henry‟nin Ġngiliz arasındaki en büyük Ģöhreti altı kadın ile izdivaç etmiĢ olmasıdır. Kilisenin içerisinde resimleri yapan sanatkâr kralın karısının ilk harflerini kendi resmi yanına ilâve ederken birden bire bu kadının kral tarafından öldürüldüğü haberi

178 _{A.Us, Yugoslavya’da Seyahat Notları, ss. 69-80.}

gelmiĢ. Bundan sonra resimlerin yanına kralın ikinci karısının ilk harflerini” koyduğunu, Mehmet Asım‟a bir tarihi hadise olarak nakletmiĢtir180

.

Mehmet Asım, rektör ile sohbeti sırasında Kembriç (Cambridge) Üniversitesi ile Oxford Üniversitesi arasında bir fark olup olmadığını rektöre sormuĢtur. Cambridge rektörü, Mehmet Asım‟a Kembriç (Cambridge) Üniversitesinin Oxford‟dan daha büyük olduğunu, Kembriç (Cambridge) Üniversitesin 6.000 öğrenci varsa, Oxford‟da 4.000 öğrencinin bulunduğu belirtmiĢtir. Cambridge Üniversitesinin misyonu müspet ilimlere ve fenlere, Oxford Üniversitesi daha çok edebiyat ehemmiyet verdiği söyler. Rektör, bu eğitim yapısı; iki üniversite arasındaki farkı belirlediğini ifade etmiĢtir181

.

Mehmet Asım, Ġngiltere Kembriç (Cambridge) Üniversitesini ziyaret sırasında dikkat çektiği hususlardan birisi de Ġngiltere‟de insanlara verilen fikir hürriyetidir. Mehmet Asım, Ġngiltere‟de fikir hürriyetinin diğer Avrupalı ülkelere göre daha önce baĢladığını söyler. Mehmet Asım, XV. yüzyılda Roma‟daki papanın manevi istibdata karĢı isyan ederek, gösterdiğini belirtir. Ġncil‟i Ġngilizceye tercüme eden Ġngiliz papazları aynı zamanda, ülkelerine, milletlerine fikir hürriyeti getirdiklerine dikkat çeker. Ġncil‟in millî dile çevrilmesi bütün ülkede halkın Ġngilizce olarak kiliselerde dua etmelerine baĢladıkalarını dikkat çeker. Diğer taraftan da Ġngiliz krallarının Roma‟ya vergi vermek mecburiyetini reddettiklerini, böylece din ile devleti iĢlerinin ayrıldığını, bu prensip Ġngiltere‟de millî hürriyetin temelini teĢkil ettiğini dile getirmiĢtir182

.

Mehmet Asım‟ın ziyaret ettiği diğer kolej; Eton Koleji‟dir. Mehmet Asım‟ın bu kolejde dikkat çektiği husus; Ġngiltere‟nin en ileri fikir adamlarını yetiĢtirmesidir. Mehmet Asım, Eton Kolejinin baĢarısını; Ġngiliz çocuklarının mümkün olduğu kadar

180 _{Asım Us, Londra Seyahati İntibaları, Vakit Matbaası, Ġstanbul, 1939, s. 18. Asım Us, “Londra} Seyahat Notları: 13 Kembriç Kral Koleji Kilisesi”, Vakit, 12 Temmuz 1939, s. 3.

181 _{A.Us, Londra Seyahati İntibaları, s. 60; Asım Us, “Londra Seyahat Notları: 13 Kembriç Kral} Koleji Kilisesi”, s. 3.

küçük yaĢtan itibaren kendi kendilerine idare etmeye alıĢtırıldığını, bu Ģekilde sorumluluk duygusu kazanmalarıyla baĢarının yakalandığını ifade eder183

.

Mehmet Asım, Burhan Belge ve Hüseyin Cahit Yalçın‟ın içinde bulunduğu gazetecilerle birlikte, Neville Chamberlain‟in konuğu olmuĢtur. Bu ziyaret sırasında Chamberlain Türk gazetecileriyle dostane bir sohbette bulunmuĢtur. Mehmet Asım, Chamberlain Avrupa kıtası insanlarından hiç farkı olmayan bir Ġngiliz tipi olduğunu söyler. YetmiĢ yaĢını bulmasına rağmen saçlarının doğal renginin bozulmadığını, vücudu görünürde zayıf olmasına karĢın sözlerinde intizam ve mantık kuvveti yerinde olduğu belirtir. Mehmet Asım, Ġngiliz BaĢbakanın yalnız Ġngilizce konuĢtuğu, baĢka dilde söz ifade etmediğini söyler. Mehmet Asım, Türk gazeteciler arasında Burhan Belge‟nin Ġngilizce konuĢabildiğini, onun Türk gazetecilere tercümanlık ettiği nakletmiĢtir.

Mehmet Asım, BaĢvekilin Türk ve Ġngiliz münasebetleri hususunda görüĢlerini, Türk gazetecileriyle paylaĢtığını ifade eder. Mehmet Asım‟ın Chamberlain “Türkiye‟nin barıĢsever ve uluslararası hayattaki namuskârlığına, millî hukukunu müdafaadaki yılmaz azmine, Türk milletinin karakterine inan bir adam” olarak tanımlamıĢtır184

.

Mehmet Asım, Ġngiliz hükümeti ve Chamberlain karĢı düĢüncesi müspettir. Chamberlain‟in, Münih Konferansı‟nda gösterdikleri ihtimamın takdiri Ģayan olduğunu belirtir. Bunu Ģu Ģekilde izah eder:

“Hakikaten Münih Konferansı esnasında ahval ve Ģeriat göz önüne getirilirse Ġngiliz BaĢvekili sözlerine derhal hak verilir. Münih Konferansının kararının o zaman istinasız olarak bütün cihân efkâr-ı umumiyesi alkıĢlamıĢtı. Zira yapılan fedakârlık ile Almanya‟nın ve Ġtalya‟nın kuvveti siyasetini bırakarak beynelmilel bir hak ve adalet sistemi içerisine girecekleri tahmin ediliyordu. Halbuki Almanya‟nın Çekoslovakya‟yı parçalaması, Ġtalya‟nın Arnavutluk‟u iĢgal etmesi üzerine bu ümitler boĢa çıktığı görülünce herkes kuvvete karĢı kuvvet ile karĢı duracak bir sulh

183 _{A.Us, Londra Seyahati İntibaları, s. 61.}

184 _{Asım Us, Londra Seyahat Notları, s. 180, Asım Us, “Londra Seyahat Notları :Çemberlaynle Türk} Gazetecileri BaĢbaĢa Hasbıhalde”, Vakit, 8 Ağustos 1939, s. 3.

cephesinin kurulması zaruri olduğuna kanaat getirdi. Ġngiltere‟nin, Lehistan‟ı, Romanya‟yı, Yunanistan‟ı garanti etmesi bundan oldu ve bu garanti gerçekten memnun etti. Yine Ġngiltere, Fransa, Türkiye anlaĢması da bu kanaat neticesinde doğdu”185

.