Bu bölümde araştırma kapsamında mesleki olgunluk, internet kullanım amaçları, sosyal medya tutumları ve medya okuryazarlığı konularına ilişkin yapılan literatür taramasının sonucu her konu başlığı için ayrı olarak verilmiştir.
Mesleki olgunluğun meslek seçimi ile doğrudan ilgili bir kavram olması sebebiyle bu konu başlığı altında öncelikle meslek ve ilişkili kavramlar ile meslek seçimi sürecinden bahsedilmiştir ardından lise döneminde mesleki gelişim incelenmiş ve mesleki olgunluk kavramı ile bu başlık tamamlanmıştır. Meslek ve ilişki kavramların farklı tanımlamaları olsa da mesleği, bireylerin öncelikle geçimlerini sağlamak ikincil olarak da diğer bireylere hizmet sağlamak amacıyla yaptıkları bir etkinlik; iş bir mesleği icra ederken yapılan uğraşlar; kariyeri ise meslek ve işi de içine alan yaşam boyu devam eden bir gelişim süreci olarak açıklamak mümkündür.
Tarih boyunca bazı meslekler çağa yenik düşerek ortadan kaybolmuş, bazı meslekler ise kalıcılığı korumuş ve günümüzde yeni yeni gelişen meslekler ortaya çıkmıştır. Kuramcılar ve meslek kuruluşları tarafından temel ilgi alanları, gerektirdiği beceriler, ilişki olduğu sektörler gibi ayırt edici özelliklerine göre mesleklerin çeşitli sınıflandırmaları yapılmış ve meslek grupları oluşturulmuştur. Lise dönemindeki bireyin en temel mesleki görevinin bu meslek grupları arasından arasından kendine uygun olduğuna inandığı bir mesleği seçmesi beklenir. Literatürde, lise dönemindeki bireylerin kendileri ve meslekler hakkında bilgi edinerek mesleki tercihlerini netleştirmeleri, mesleki olgunluk kavramı ile açıklanmıştır. Bu dönemde birey mesleki tercihini netleştirecek mesleki görevlerin üstesinden geldikçe mesleki olgunluğunun da arttığı ifade edilmiştir. Bu nedenle mesleki olgunluğun mesleki gelişim ve meslek seçimi ile doğrudan ilişkili bir kavram olduğu çıkarımında bulunulmuştur. Neticede mesleki gelişim ve meslek seçimi üzerinde etkili olan bu faktörlerin benzer şekilde mesleki olgunlukla da ilişkili olabileceği düşünülerek literatür taraması mesleki seçimi üzerinde yoğunlaştırılmıştır.
Meslek seçiminde pek çok faktörden etkilenen, ani bir karar olmaktan öte belli bir birikim sonucunda varılan bir süreçtir. Bu araştırmanın kavramsal çerçevesinde, literatürde meslek seçimi üzerinde etkili olduğu ortaya konan faktörler derlenmiş ve bu faktörler; yetenek, ilgi, benlik, cinsiyet, yaşam ve meslek değerleri, aile, okul, ekonomik ve politik faktörler, şans ve medya olarak açıklanmıştır. Bu faktörlerden medyanın, meslek seçimi üzerindeki etkisine yönelik araştırmaların sayısının oldukça az olduğu ve yakın tarihlerde güncel bir araştırmanın olmadığı görülmüştür. Ayrıca bu araştırmaların neredeyse tamamında, meslek seçimine etkisi incelenen medya araçlarının televizyonla sınırlı kaldığı ve internet gibi diğer medya araçlarının etkisinden bahsedilmediği de görülmektedir.
Halbuki internet, hayatın her alanında kullanımı giderek yaygınlaşan, insanların eğlenmek, vakit geçirmek, iletişim kurmak, sosyalleşmek, bilgi edinmek, araştırma yapmak, ihtiyaçlarını karşılamak gibi çeşitli amaçlarla başvurdukları bir medya aracı haline gelmiştir. Bireyler ve devletler tarafından kullanılmaması neredeyse imkânsız hale gelen internetin ve buna bağlı sosyal medya gibi uygulamaların hayatımızdaki yeri günden güne artmaktadır. Bu olgu araştırmacıların da ilgisini çekmiş, internet ve sosyal medyanın bireyler üzerindeki etkilerine yönelik çalışmalar yapılmıştır. Konu ile ilgili araştırma sonuçları, internet ve sosyal medya kullanımının, bireylerin duyguları, düşünceleri, tutumları, yaşam alışkanlıkları ve ruh sağlığı durumları üzerinde etkili olduğunu göstermektedir. Ancak bireyler üzerindeki farklı alanlara ilişkin etkileri çeşitli araştırmalarda incelenmesine rağmen literatürde internet ve sosyal medyanın lise öğrencilerinin meslek seçimi ve mesleki olgunlukları üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik başka bir araştırmaya veya görüşe rastlanmamıştır. İnternet ve sosyal medyanın bu etkisinin bireylerin mesleki gelişimleri ve mesleki seçimlerini üzerinde de kendisine gösterebileceği düşüncesiyle bu araştırmada mesleki olgunluk ile internet ve sosyal medya kullanımları arasındaki ilişki incelenmiştir.
İnternet ve sosyal medya kullanımı lise öğrencilerinin mesleki olgunluklarını etkileyen bir unsurlarsa bu etkide lise öğrencilerinin bu medya araçlarındaki mesajları algılama, değerlendirme ve yorumlama becerilerinin de payı olacağı düşünülmüştür. Bu becerileri ifade eden en doğru kavram medya okuryazarlığıdır. Eğer öğrencilerin mesleki olgunlukları ile internet kullanım amaçları ve sosyal medya tutumları arasında bir ilişki varsa bu onların medya okuryazarlıkları ile de doğrudan ilişkili olabileceğine inanılmıştır. Literatürde lise öğrencilerin mesleki olgunluklari ile medya okuryazarlıkları arasındaki ilişkiyi inceleyen başka araştırmaya rastlanmamakla birlikte lise öğrencilerinin medya okuryazarlıklarını belirlemeye yönelik araştırmalar da yok denecek azdır. Çalışmalarda araştırma gruplarının çoğunlukla ortaokul öğrencileri, ebevenler ve öğretmenlerden oluştuğu görülmüştür. Ayrıca araştırmaların ortaokul kademesinde seçmeli ders olarak okutulan medya okuryazarlığı dersinin etkililiği üzerine yoğunlaştığı fark edilmiştir. İlgili literatür bize öğrencilerin medya okuryazarlıklarının geliştirilmesi gerektiğini, ebeveynlerin medyanın olumsuz etkilerinden çocuklarını korumakta yetersiz kaldığını ve öğretmenlerin medya okuryazarlığı eğitimi verecek bilgi ve becerilerle yetiştirilmediğini göstermektedir.
Bu bölümünde araştırmanın modeli, araştırma grubunda yer alan lise öğrencilerin demografik özellikleri, veri toplamada kullanılan ölçme araçları, veri toplama süreci ve verilerin analizi hakkında bilgilere yer verilmiştir.