Mevcut olan düşük ve orta yükseklikteki betonarme binaların çoğunluğu 1975 Deprem Yönetmeliği ve 1998 Deprem Yönetmeliği dikkate alınarak inşa edilmiştir (ABYYHY-1975 1975 ve ABYYHY-1998 1998). Zaman tanım alanında doğrusal elastik olmayan analizin zor ve zaman alıcı olması nedeniyle, literatürde yapılan çalışmalara oranla oldukça fazla sayıda sayılabilecek bina modeli ele alınmıştır. Sünek olmayan detaylandırmanın deplasman talepleri açısından fazla etkisi olmadığı için bu çalışmada dikkate alınmamıştır. Sadece kapasite ile kıyaslama yapılarak performans değerlendirmesi yapılırken etkisi irdelenebilir. Bu çalışmada ilk etapta düzenli olarak nitelediğimiz, 1975 ve 1998 Yönetmeliklerine göre tasarlanmış dolgu duvar dayanımının göz önüne alındığı modellerde farklı beton dayanımları dikkate alınmıştır.
Bina modellerine etkitilmiş deprem ivme kayıtları, daha önce meydana gelmiş olan kayıtlardan faydalanarak, düşük etkili olandan hasar veren kayıtlara
4
doğru etkisi muhtemel olanları seçilerek oluşturulmuştur. Deprem serilerinin ve bina modellerinin belirlenmesiyle 3-B zaman tanım alanında analiz yapılarak kuvvet- deplasman istemleri irdelenmiş, katlara gelen kuvvet ve katların deplasman durumları tespit edilmiştir.
Yapılan literatür taramasında doğrusal olmayan zaman tanım alanında analizle mevcut binaların özelliklerini tam olarak yansıtan çalışma sayısının oldukça sınırlı olduğu görülmüştür. Malzeme kalitesi, kullanılan yönetmelik, kat sayısı gibi parametreleri kapsamlı olarak yansıtan çalışmaya rastlanmamakla birlikte bu alanda yapılan çalışmalar aşağıda özetlenmiştir.
1. Korkmaz ve Kayhan tarafından yapılan çalışmada 6 katlı betonarme bir binanın yer değiştirme talebi kapasite spektrumu, deplasman katsayı ve zaman tanım alanında analiz yöntemleri ile elde edilerek kıyaslanmıştır. Çalışmada Düzce ve Kocaeli depremlerine ait 8 adet ivme kaydı kullanılmıştır (Korkmaz ve Kayhan 2008). Bu çalışma kapsamında dolgu duvar modellemesi yapılmadığından duvarın bina davranışına etkisi görülememiştir. Tek bir bina ele alındığı için ülkemizdeki mevcut binaların özellikleri tam olarak değerlendirilememiştir.
2. Korkmaz ve diğ. tarafından yapılan çalışmada üç katlı betonarme çerçeve bir yapı ele alınmış ve bu üç katlı yapının doğrusal olmayan analizleri yapılmıştır. Doğrusal olmayan analiz yöntemi olarak statik itme analizi kullanılmıştır. Dolgu duvar modellenmesi için çapraz eleman kullanılmıştır (Korkmaz ve diğ. 2007).
3. Beklen ve Çağatay farklı kat sayılarına ve farklı açıklıktaki düzlem çerçevelerin duvarlı ve duvarsız modelleri incelemiştir. Dolgu duvar modellemesinde eşdeğer basınç çubuğu ve sonlu elemanlar yaklaşımını kullanmışlardır. Modellere statik itme analizi uygulamışlardır (Beklen ve Çağatay 2009).
4. İrtem ve diğ. dolgu duvar etkisinin belirlenmesi amacıyla bina taşıyıcı sisteminde duvarların olmadığı ve duvarların bulunduğu iki farklı durum için doğrusal olmayan statik analizler yaparak yapı davranışlarını karşılaştırmıştır (İrtem ve diğ. 2010).
5. Öztürk boşluklu tuğlalı duvarların betonarme binaların yanal davranışına katkısını incelemek amacıyla iki farklı bina seçmiştir. Simetrik üç katlı ve altı katlı
5
olan bu binaları duvarsız ve duvarlı olarak modellemiştir. Kolon alanı, dolgu duvar alanı ve dolgu duvarların kat içinde dağılımı gibi parametreleri incelemiştir (Öztürk 2005). Analiz yöntemi olarak statik eşdeğer deprem yükü kullanılmıştır.
6. Doğan ve Er beş katlı, 12x32m boyutlarında, plan geometrisi ve kolon tasarımı düzgün, fakat kat içerisinde hareketli yük dağılımı ve simetrik ve asimetrik dolgu duvarların bulunduğu yapı modellerini kullanmıştır. Çalışmanın, tez ile farklılıkları; dolgu duvarların yatay rijitliğe katkısı ihmal edilmiş, sadece tek doğrultuda eşdeğer deprem yükü analizi yapılmıştır (Doğan ve Er 2011).
7. Korkmaz ve Uçar dolgu duvar etkisinin olmadığı Tip1 ve dolgu duvar etkisinin olduğu Tip2 olarak adlandırılan 10 katlı çerçeveler ele almıştır. Analiz yöntemi olarak doğrusal olmayan statik analiz kullanılmıştır. Dolgu duvarlar modellemede iki ucu mafsallı fiktif çubuklarla temsil edilmiş ve bu çubukların çekme dayanımları ihmal edilmiştir (Korkmaz ve Uçar 2006).
8. Kaltakçı ve Arslan değişik oranda ve dağılımda dolgu duvara sahip dört katlı üç açıklıklı dolgu duvarlı ve duvarsız çerçevelerin doğrusal olmayan statik analizlerini yapmış, dolgu duvarların sistem rijitliğine ve sünekliğine, (dolayısıyla yapı davranış katsayısına) olan etkisini araştırmışlardır (Kaltakçı ve Arslan 2005).
9. Korkmaz ve diğ. dolgu duvarların yapının tüm katlarında bulunduğu düzenli ve sadece alt katta bulunmadığı düzensiz yapıların da analizlerini yaparak, dolgu duvarların deprem davranışına etkilerini incelenmeye çalışmışlardır. Analiz yöntemi olarak doğrusal olmayan statik analiz kullanılmıştır. Analizlerde 6 tip 3 açıklıklı 10 katlı çerçeve kullanılmıştır (Korkmaz ve diğ. 2005).
10. Korkmaz ve diğ. 10 katlı betonarme yapıların çerçeve bir yapının 16 farklı tipini ele almışlardır. Dolgu duvarların yapı davranışı üzerindeki etkileri, doğrusal olmayan statik itme analiz sonuçlarının değişkenliği ile ifade edilmiştir (Korkmaz ve diğ. 2011).
11. Özmen yapısal düzensizliklerin ve yanal donatı miktarının yapı performansı üzerindeki etkilerini 4 ve 7 katlı farklı geometrilerde 22 binanın 44 doğrusal ötesi statik ve 192 adet doğrusal dinamik analizlerini kullanarak incelemiştir. Bu çalışmada 16 adet ivme kaydı kullanılmıştır (Özmen 2005).
6
12. Wilkinson ve Hiley tek bir bina üzerinden doğrusal olmayan zaman tanım alanında analiz yapmış ve eleman bazında deplasman taleplerini incelemişlerdir (Wilkinson ve Hiley 2006).
13. Çelik 2, 4 ve 7 katlı farklı yönetmelik ve beton sınıfını gözönüne alarak 24 bina modeli üzerinde zaman tanım alanında doğrusal elastik olmayan analiz ile ilgili çalışma yapmıştır (Çelik 2011). Ancak bu çalışmada dolgu duvar etkisi dikkate alınmamıştır.
14. Önür 2, 4 ve 7 katlı farklı yönetmelik ve beton sınıfını göz önüne alarak 24 bina modeli üzerinde zaman tanım alanında doğrusal elastik analiz ile ilgili çalışma yapmıştır (Önür 2011). Ancak bu çalışmada da dolgu duvar etkisi dikkate alınmamıştır.
15. Özmen tarafından yapılan çalışmada mevcut binalarda bulunan düzensizlikleri içeren farklı yönetmelik ve beton sınıfına sahip 2, 4 ve 7 katlı modeller dikkate alınmış, bu modellerin yapısal özellikleri tek serbestlik dereceli (TSD) sisteme indirgenerek 264 gerçek deprem ivme kaydı için doğrusal elastik olmayan yer değiştirme talepleri zaman tanım alanında analizle hesaplanmıştır (Özmen 2011). Modeller sadece TSD sistem için analiz yapılmış, 3-B sistem için analiz edilerek yer değiştirmeleri bulunmamıştır. Bununla ilgili ayrıca Özmen ve İnel tarafından hazırlanan bildiride bahsedilmiştir (Özmen ve İnel 2011).
16. Beşikçi mevcut betonarme yapılarda zemin kat duvarlarının olmaması nedeniyle oluşabilecek yumuşak kat düzensizliğinin yapı davranışına etkisini, doğrusal elastik olmayan zaman tanım alanında analiz yöntemini kullanarak elde ettiği talepleri düzensizlik içermeyen referans bina değerleri ile kıyaslamıştır (Beşikçi 2013).
17. Meral çalışma kapsamında yumuşak kat ve kapalı çıkma gibi düzensizliklere sahip binaların düzensizlik içermeyen referans binalara göre deprem talepleri farklılıklarının incelenmesi için özellikle son 20 yılda ülkemizde yaşanan yıkıcı depremlerden seçilen kayıtlar kullanarak zaman tanım alanında doğrusal olmayan dinamik analiz gerçekleştirmiştir. Modellere ait yapısal özellikler TSD sisteme çevrilerek analiz yapılmıştır (Meral 2010).
7
Yapılan çalışmalara bakıldığında genellikle doğrusal olmayan statik itme analizi kullanılmış, zaman tanım analizinin uygulandığı çalışmalarda ise az sayıda deprem kullanıldığı görülmektedir. Az miktarda bina modeli oluşturularak bunların tamamına yakını çerçeve olarak tasarlanmıştır. Tasarımda dolgu duvar etkisinin yanında beton sınıfı gibi malzeme özelliklerinin, mevcut yönetmeliklerin, farklı kat sayılarına ait bina modellerinin göz önüne alınmadığı görülmüştür.
Zaman tanım alanında analizin gerçekçiliğinden faydalanmak adına genel olarak literatür taramasında kapsamlı bir çalışma bulunmamaktadır. Tez çalışmasında çok sayıda 3-B bina modeli ve fazla deprem kaydı üzerinden yapılacak doğrusal elastik olmayan zaman tanım alanında analiz ile dolgu duvarların bina davranışına olan katkıları değerlendirilmiştir.