Likidite riski, uzun vadeli varlıkların kısa vadeli kaynaklarla fonlanmasının bir sonucu olarak ortaya çıkabilmektedir.
Banka’da likidite riskinin yönetimi; “Aktif Pasif Yönetimi Riski Politikası” doğrultusunda, bilanço yönetimine ilişkin stratejiler ile yasal yükümlülüklerin gerekleri de dikkate alınarak, cari piyasa koşullarının yanı sıra iktisadi ve finansal konjonktüre ilişkin beklentiler çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.
Banka’nın başlıca fon kaynağını mevduat oluşturmaktadır. Piyasa koşulları gereği ortalama mevduat vadesinin varlıklara kıyasla daha kısa olmasına karşın, geniş şube ağı ve istikrarlı çekirdek mevduat tabanı Banka’nın kaynak temininde en önemli güvencelerinden birini teşkil etmektedir. Öte yandan, orta ve uzun vadeli kaynak teminine yönelik olarak yurt dışı kuruluşlardan kredi temin edilmesi de söz konusu olmaktadır. Fonlama tarafında oluşabilecek yoğunlaşmaların Banka’nın likidite riski profiline olumsuz etkide bulunmasını engellemek amacıyla mevduat ve mevduat dışı borçlanmada temerküz limitleri de aktif bir şekilde kullanılmaktadır.
Piyasa dalgalanmaları neticesinde ortaya çıkabilecek likidite ihtiyacının eksiksiz bir biçimde sağlanabilmesi amacıyla likit değerlerin muhafaza edilmesine özen gösterilmekte, bu kapsamdaki çalışmalar TP ve YP nakit akım projeksiyonları ile desteklenmektedir. TP ve YP mevduatın vade yapısı, maliyeti ve toplam tutarındaki gelişmeler günlük olarak takip edilmekte, söz konusu çalışmalar sırasında geçmiş dönemlerde yaşanan gelişmeler ve geleceğe yönelik beklentiler dikkate alınmaktadır. Yapılan nakit akım projeksiyonlarından hareketle çeşitli vadelerdeki fiyatlamaların farklılaştırılması suretiyle likidite ihtiyacının giderilmesine yönelik tedbirler alınmakta, ayrıca olağanüstü durumlarda ihtiyaç duyulabilecek likidite tahmin edilerek kullanılabilecek alternatif likidite kaynakları belirlenmektedir.
Banka’nın maruz kaldığı likidite riskinin, mevzuatın öngördüğü sınırlar çerçevesinde belirlenen risk kapasitesi ile Banka’nın temel stratejilerine bağlı olarak ortaya çıkan risk iştahına uygun olması birincil önceliktir. Banka’nın, likidite kaynaklarında yaşanabilecek büyük düzeydeki azalmalara karşı her durumda satılabilecek veya rehnedilebilecek yeterli seviyede serbest likit varlık bulundurması esastır. Söz konusu likit varlıklardan oluşan likidite tamponunun seviyesi Yönetim Kurulu tarafından belirlenen likidite risk limitleri ile ifade edilen Banka’nın likidite risk toleransıyla uyumlu olarak belirlenmektedir. Likidite durumunun gözden geçirilerek uygun likidite seviyesinin belirlenmesi, Yönetim Kurulu tarafından onaylanmış limitler dâhilinde, gerekli fon kaynağının ve vade yapısının belirlenmesi Banka’nın “Aktif Pasif Komitesi” (APKO) sorumluluğundadır.
Hazine Bölümü; Aktif Pasif Riski Politikası limitleri, İş Programı’nda belirlenmiş hedefler ve Aktif Pasif Yönetimi Komitesi ile Aktif Pasif Birimi Komitesi toplantılarında alınan kararlar doğrultusunda likiditeyi izlemek, stres testi ve senaryo analizleri kullanarak likidite projeksiyonu yapmak ve likidite riskini önleyici tedbirler almakla sorumludur. Bu çerçevede;
Hazine Bölümü, şubeler, iş birimleri ve bilgi işlem sisteminden sağlanan bilgilere dayanarak Banka’nın Türk Lirası (TL) ve yabancı para (YP) likidite pozisyonunu anlık ve ileriye dönük olarak izlemektedir. Nakit akışlarını dengeleme, dolayısıyla da maruz kalınan likidite riskinin azaltımına yönelik olarak, repo ve teminatlı borçlanmaya konu olabilecek serbest menkul kıymetler portföyünün yönetiminin yanı sıra; havale akımlarına dayalı seküritizasyon, çok sayıda borçlu üzerine dağılmış görece küçük tutarlı konut kredilerinden oluşturulan varlık havuzlarına dayalı ipotek teminatlı menkul kıymetler veya diğer yapılandırılmış finansman ürünleri vasıtasıyla likidite yaratılmasına ve uzun vadeli borçlanma olanaklarına dair değerlendirmeler de gerçekleştirilmektedir.
Banka likidite riskinin dahili olarak ölçümünde likidite stres testlerinden faydalanmaktadır. Söz konusu yaklaşımda, parametreleri Yönetim Kurulu tarafından belirlenen likidite stres senaryolarında, Banka’nın likit varlıklarının bir ay içerisinde gerçekleşmesi muhtemel net nakit çıkışlarını karşılama düzeyi ortaya konulmaktadır. Likidite yeterlilik limitleri, gerek Türk Lirası gerekse yabancı parada Banka’nın likidite riski yönetimine özgü gereksinimler ve risk toleransı göz önüne alınarak Yönetim Kurulu tarafından belirlenmektedir. Likidite riskine ilişkin ölçümler Risk Yönetim Bölümü tarafından gerçekleştirilmekte olup ölçüm sonuçları düzenli olarak ilgili riskin yönetiminden sorumlu icracı birimler ile üst yönetim ve Yönetim Kurulu’na raporlanmaktadır COVID-19 salgını nedeniyle müşterilere kredi geri ödemelerinde sağlanan kolaylıklar ile finansal piyasalarda yaşanan baskının Banka’nın likidite yeterliliği üzerindeki yansımaları muhtelif senaryolar altında analiz edilmektedir.
Banka’nın likidite pozisyonunu ve fonlama stratejisini sürekli olarak izlemesi esastır. Banka’nın, kontrolü dışında gerçekleşen olumsuz piyasa hareketleri, beklenmedik makroekonomik olaylar ve diğer nedenlerle likidite krizine girmesi halinde Acil Durum Aksiyon ve Fonlama Planı’nın devreye girmesi öngörülmektedir. Kriz durumu, bu durum karşısında ilgili komite ve birimler tarafından alınan önlemler ile bunların sonuçlarına ilişkin olarak söz konusu planlara yönelik uygulamanın her aşamasında Denetim Komitesi aracılığı ile Yönetim Kurulu’na bilgi verilmesi zorunludur.
Banka’nın yabancı para ve toplam (YP+TP) likidite karşılama oranlarının son üç aylık döneme ilişkin ortalamalarına ve anılan dönem içerisinde gerçekleşen en düşük ve en yüksek değerlere aşağıda yer verilmektedir.
Cari Dönem Önceki Dönem
TP+YP YP TP+YP YP
En Düşük 158,84 281,12 176,54 307,29
İlgili Hafta 22.05.2020 15.05.2020 18.10.2019 25.10.2019
En Yüksek 182,80 484,20 209,00 412,66
İlgili Hafta 26.06.2020 17.04.2020 29.11.2019 03.01.2020
Likidite karşılama oranı:
Cari Dönem
Dikkate Alınma Oranı Uygulanmamış Toplam Değer (*)
Dikkate Alınma Oranı Uygulanmış Toplam Değer (*)
TP+YP YP TP+YP YP
Yüksek Kaliteli Likit Varlıklar
Yüksek kaliteli likit varlıklar 119.855.858 67.707.170
Nakit Çıkışları
Gerçek kişi mevduat ve perakende mevduat 237.388.278 138.899.735 21.317.024 13.889.973
İstikrarlı mevduat 48.436.093 2.421.805
Düşük istikrarlı mevduat 188.952.185 138.899.735 18.895.219 13.889.973
Gerçek kişi mevduat ve perakende mevduat dışında kalan teminatsız
borçlar 93.346.332 52.437.385 47.675.860 26.827.962
Operasyonel mevduat 1.474.335 109.934 368.584 27.484
Operasyonel olmayan mevduat 73.764.170 45.248.726 34.362.688 19.928.403
Diğer teminatsız borçlar 18.107.827 7.078.725 12.944.588 6.872.075
Teminatlı borçlar
Diğer nakit çıkışları 4.599.283 5.719.861 4.599.283 5.719.861
Türev yükümlülükler ve teminat tamamlama yükümlülükleri 1.067.268 2.187.846 1.067.268 2.187.846 Yapılandırılmış finansal araçlardan borçlar
Finansal piyasalara olan borçlar için verilen ödeme taahhütleri ile
diğer bilanço dışı yükümlülükler 3.532.015 3.532.015 3.532.015 3.532.015
Herhangi bir şarta bağlı olmaksızın cayılabilir bilanço dışı diğer
yükümlülükler ile sözleşmeye dayalı diğer yükümlülükler 6.175.711 5.473.913 308.786 273.696
Diğer cayılamaz veya şarta bağlı olarak cayılabilir bilanço dışı borçlar 176.998.802 81.609.415 18.549.596 9.912.879
Toplam Nakit Çıkışları 92.450.549 56.624.371
Nakit Girişleri
Teminatlı alacaklar 4.836
Teminatsız alacaklar 28.678.227 19.087.468 21.690.951 16.396.080
Diğer nakit girişleri 1.007.790 24.913.619 1.007.790 24.913.619
Toplam Nakit Girişleri 29.690.853 44.001.087 22.698.741 41.309.699
Üst Sınır Uygulanmış Değerler
Toplam YKLV Stoku 119.855.858 67.707.170
Toplam Net Nakit Çıkışları 69.751.808 17.264.485
Likidite Karşılama Oranı (%) 172,22 413,22
(*) Haftalık basit aritmetik ortalama alınmak suretiyle hesaplanan değerlerin son üç ay için hesaplanan basit aritmetik ortalamasıdır.
Önceki Dönem
Dikkate Alınma Oranı
Uygulanmamış Toplam Değer (*) Dikkate Alınma Oranı Uygulanmış Toplam Değer (*)
TP+YP YP TP+YP YP
Yüksek Kaliteli Likit Varlıklar
Yüksek kaliteli likit varlıklar 117.412.446 54.916.614
Nakit Çıkışları
Gerçek kişi mevduat ve perakende mevduat 201.855.265 114.216.455 18.082.670 11.421.646
İstikrarlı mevduat 42.057.131 2.102.857
Düşük istikrarlı mevduat 159.798.134 114.216.455 15.979.813 11.421.646
Gerçek kişi mevduat ve perakende mevduat dışında kalan teminatsız
borçlar 78.465.947 38.624.455 42.055.130 20.163.163
Operasyonel mevduat 580.222 7.461 145.055 1.865
Operasyonel olmayan mevduat 63.272.420 36.483.263 32.858.221 18.095.008
Diğer teminatsız borçlar 14.613.305 2.133.731 9.051.854 2.066.290
Teminatlı borçlar
Diğer nakit çıkışları 44.678.641 19.922.908 44.678.641 19.922.908
Türev yükümlülükler ve teminat tamamlama yükümlülükleri 41.418.723 16.662.990 41.418.723 16.662.990
Yapılandırılmış finansal araçlardan borçlar
Finansal piyasalara olan borçlar için verilen ödeme taahhütleri ile
diğer bilanço dışı yükümlülükler 3.259.918 3.259.918 3.259.918 3.259.918
Herhangi bir şarta bağlı olmaksızın cayılabilir bilanço dışı diğer
yükümlülükler ile sözleşmeye dayalı diğer yükümlülükler 5.509.752 4.730.020 275.488 236.501
Diğer cayılamaz veya şarta bağlı olarak cayılabilir bilanço dışı borçlar 153.049.122 66.605.870 15.905.483 8.111.253
Toplam Nakit Çıkışları 120.997.412 59.855.471
Nakit Girişleri
Teminatlı alacaklar 9.835
Teminatsız alacaklar 26.890.371 16.339.545 20.193.796 14.457.952
Diğer nakit girişleri 40.235.432 35.879.375 40.235.432 35.879.375
Toplam Nakit Girişleri 67.135.638 52.218.920 60.429.228 50.337.327
Üst Sınır Uygulanmış Değerler
Toplam YKLV Stoku 117.412.446 54.916.614
Toplam Net Nakit Çıkışları 60.568.184 15.313.743
Likidite Karşılama Oranı (%) 194,49 361,35
(*) Haftalık basit aritmetik ortalama alınmak suretiyle hesaplanan değerlerin son üç ay için hesaplanan basit aritmetik ortalamasıdır.
2020 yılının ikinci çeyreğinde ortalama likidite karşılama oranında bir önceki çeyrek ortalamasına göre, yabancı para ve toplam likidite karşılama oranlarında azalış gözlemlenmektedir. Yabancı para likidite karşılama oranı ve toplam likidite karşılama oranı, net nakit çıkışlarındaki artışa bağlı olarak düşüş göstermiştir. Toplam ve YP likidite karşılama oranları yasal mevzuatça öngörülen asgari seviyelerin (%100 ve %80) oldukça üzerinde seyretmeye devam etmektedir.
Bankaların kısa vadede oluşabilecek net nakit çıkışlarını karşılayacak düzeyde yüksek kaliteli likit varlık stoğu bulundurmalarını sağlamak amacıyla ihdas edilen “Likidite Karşılama Oranı”, BDDK tarafından yayımlanan “Bankaların Likidite Karşılama Oranı Hesaplamasına İlişkin Yönetmelik” çerçevesinde hesaplanmaktadır. Söz konusu oranın seviyesi, Banka’nın her an nakde çevirebileceği ve herhangi bir teminata konu etmediği likit varlıklarının düzeyi ile Banka’nın varlık, yükümlülük ve bilanço dışı işlemlerinden kaynaklanan muhtemel net nakit giriş ve çıkışlarından doğrudan etkilenmektedir.
Banka’nın yüksek kaliteli likit varlık stoku; nakit kıymetler ve TCMB nezdindeki hesapların yanı sıra temel olarak T.C.
Hazinesi tarafından ihraç edilmiş ve repo işlemine veya teminata konu edilmemiş borçlanma senetlerinden oluşmaktadır.
Banka’nın temel fonlama kaynağını ise mevduat oluşturmaktadır. Mevduat dışı borçlanma kalemleri içerisinde; repo işlemlerinden sağlanan fonlar, ihraç edilen menkul kıymetler ve finansal kuruluşlardan sağlanan borçlanmalar diğer kayda değer fon kaynakları olarak ortaya çıkmaktadır.
Likidite riskinin etkin bir şekilde yönetilebilmesi, likidite kaynak ve kullanımlarının belirli kalemler üzerinde kümelenmesinin önüne geçilmesini gerektirmektedir. Banka’nın başlıca fon kaynağını oluşturan mevduat, istikrarlı çekirdek mevduat tabanının da doğal bir sonucu olarak çok sayıda müşteriden temin edilmektedir. Bununla birlikte, likidite kaynak ve kullanımlarında çeşitliliğinin sağlanmasını teminen temerküz limitleri etkin bir şekilde kullanılmaktadır. Bir karşı taraf ya da gruptan sağlanan mevduat veya mevduat dışı borçlanmada, işlem anında dikkate alınan likidite temerküz limitlerinin hesaplanan riske göre seyri yakından izlenmektedir. Bunların yanı sıra, muhtelif vade dilimlerinde Banka’nın maruz kaldığı kümülatif likidite açıkları periyodik olarak takip edilmekte ve üst yönetime raporlanmaktadır.
Türev işlemler, 30 günlük zaman dilimi içerisinde yarattıkları nakit akışları üzerinden likidite karşılama oranı hesaplamasında dikkate alınmaktadır. Türev işlemlerin teminat tamamlama yükümlülükleri nedeniyle yaratabilecekleri muhtemel nakit çıkışları ilgili mevzuatta belirtilen metodoloji çerçevesinde hesaplanarak bilahare sonuçlara yansıtılmaktadır.
Banka’nın kendisinin, yabancı ülkelerdeki şubelerinin ve konsolide ettiği ortaklıklarının maruz kaldığı likidite riski, mevzuatın öngördüğü sınırlarda ve grubun temel stratejilerine uygun biçimde yönetilmektedir. Likidite yönetimindeki etkinliğin sağlanması ve sürdürülebilir durumunun korunmasına yönelik olarak grup şirketinin fon kaynakları ile bu kaynakların piyasalar, enstrümanlar ve vadeler bazında çeşitlendirilme olanakları azami ölçüde değerlendirilmekte olup, grup şirketlerinin likidite pozisyonu Banka tarafından sürekli olarak izlenmektedir.
Aktif ve pasif kalemlerin kalan vadelerine göre gösterimi:
Cari Dönem
Vadesiz 1 Aya Kadar 1-3 Ay 3-12 Ay 1-5 Yıl 5 Yıl ve
Üzeri
Dağıtılama-yan (*) Toplam
Varlıklar
Nakit Değerler (Kasa, Efektif Deposu, Yoldaki Paralar, Satın
Alınan Çekler) ve T.C. Merkez Bnk. 24.486.113 34.359.809 58.845.922
Bankalar 12.396.823 6.743.055 38.133 19.178.011
Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kar veya Zarara Yansıtılan Finansal
Varlıklar (**) 1.474.405 1.341.608 1.645.909 3.785.527 845.498 26.952 9.119.899
Para Piyasalarından Alacaklar
Gerçeğe Uygun Değer Farkı Diğer Kapsamlı Gelire Yansıtılan Finansal
Varlıklar 587.139 93.128 962.227 7.464.239 30.062.323 21.173.700 60.342.756
Verilen Krediler (***) 12.770.238 30.879.411 24.848.369 95.733.833 123.247.743 29.036.144 19.011.011 335.526.749 İtfa Edilmiş Maliyeti Üzerinden
Değerlenen Finansal Varlıklar 1.135.876 686.302 9.452.772 17.410.138 9.266.218 37.951.306
Diğer Varlıklar 6.694.881 48.345 304.636 18.626.247 25.674.109
Toplam Varlıklar 51.714.718 81.247.768 28.191.152 116.474.504 171.870.338 59.503.014 37.637.258 546.638.752
Yükümlülükler
Bankalar Mevduatı 1.119.164 3.309.051 480.721 113.872 5.022.808
Diğer Mevduat 123.367.393 154.913.586 43.073.188 9.763.095 417.691 331.534.953
Diğer Mali Kuruluşlar. Sağl. Fonlar 2.565.961 1.801.532 24.208.593 13.078.892 1.607.325 43.262.303
Para Piyasalarına Borçlar 13.814.469 2.138.161 15.952.630
İhraç Edilen Menkul Değerler (****) 3.940.090 1.990.580 6.323.664 28.972.712 11.291.216 52.518.262
Muhtelif Borçlar 13.832.303 190.236 2.606 182.423 14.207.568
Diğer Yükümlülükler 4.816.563 3.007.094 2.245.102 1.382.964 374.280 72.314.225 84.140.228
Toplam Yükümlülükler 124.486.557 197.192.023 52.681.512 42.656.932 44.034.682 13.272.821 72.314.225 546.638.752 Likidite Açığı -72.771.839 -115.944.255 -24.490.360 73.817.572 127.835.656 46.230.193 -34.676.967
Net Bilanço Dışı Pozisyonu 169.677 -495.860 345.729 562.650 582.196
Türev Finansal Araçlardan Alacaklar 40.303.806 37.363.932 24.414.255 23.858.577 44.464.167 170.404.737 Türev Finansal Araçlardan Borçlar 40.134.129 37.859.792 24.068.526 23.295.927 44.464.167 169.822.541 Gayrinakdi Krediler 58.983.138 3.872.040 5.142.309 23.993.604 14.298.509 4.031.583 110.321.183
Önceki Dönem
Toplam Aktifler 51.621.827 64.957.934 24.693.394 76.252.663 158.395.650 54.974.910 37.163.093 468.059.471 Toplam Yükümlülükler 84.040.178 188.611.482 36.574.062 41.898.824 42.530.376 7.540.912 66.863.637 468.059.471 Likidite Açığı -32.418.351 -123.653.548 -11.880.668 34.353.839 115.865.274 47.433.998 -29.700.544
Net Bilanço Dışı Pozisyonu 19.748 -116.394 1.175.005 271.048 1.349.407 Türev Finansal Araçlardan Alacaklar 35.899.277 19.227.240 20.613.990 24.526.750 39.496.074 139.763.331 Türev Finansal Araçlardan Borçlar 35.879.529 19.343.634 19.438.985 24.255.702 39.496.074 138.413.924 Gayrinakdi Krediler 54.224.332 1.976.792 5.908.305 17.491.717 9.635.096 3.752.820 92.989.062
(*) Bilançoyu oluşturan aktif hesaplardan sabit kıymetler, iştirak ve bağlı ortaklıklar, ayniyat mevcudu, peşin ödenmiş giderler ve takipteki alacaklar gibi bankacılık faaliyetlerinin sürdürülmesi için gereksinim duyulan, kısa zamanda nakde dönüşme şansı bulunmayan diğer aktif nitelikli hesaplar, finansal varlıklar için ayrılan beklenen zarar karşılıkları ile bilançoyu oluşturan pasif hesaplardan borç niteliği taşımayan karşılıklar gibi diğer pasif hesaplar ve özkaynak toplamı “Dağıtılamayan” sütununda gösterilmektedir.
(**) Türev finansal varlıkları da içermektedir.
(***) Donuk alacaklar “Dağıtılamayan” sütununda gösterilmiştir.
(****) Bilançoda sermaye benzeri krediler altında sınıflanmış olan ihraç edilen ikincil sermaye benzeri kredi niteliğini haiz tahvilleri de içermektedir.