Liderlik ve Yöneticilik Arasındaki Farklar

Yöneticilik ve liderlik kavramları birbirine yakın görünmekle birlikte eş anlamlı sözcükler değildir. Yönetici başkaları adına çalışan, önceden belirlenen amaçlara ulaşmak için çaba harcayan, işleri planlayan, uygulayan ve sonuçları denetleyen kişidir. Lider ise bağlı bulunduğu grubun amaçlarını belirleyen ve bu amaçlar doğrultusunda grup üyelerini etkileyen ve davranışa yönelten kişilerdir. Yönetici gücünü, yasa, yönetmelik, tüzük gibi biçimsel yapıdan alır. Lider ise, başkalarına iş yaptırma gücünü yasal yetkilerden değil, kişisel özelliklerden ve içinde bulunduğu koşullardan alır (Sabuncuoğlu ve Tüz, 1996, s. 182).

Lider grubu koordine eden, işleri planlayan ve grubu adına konuşan kişidir. Amacı, belirli görevlerin başarıyla yapılmasını sağlamaktır. Yönetici de, örgütün en

15

verimli, en ussal bir biçimde işler duruma getirebilmek için, aynı zamanda lider olmak zorundadır (Kaya, 1999, s.139). Ayrıca formal ve informal lider arasında da farklılık bulunmaktadır. Formal lider, otoriteyle grup üzerinde etkisini gösterir. İnformal lider ise, gösterdikleri liderlik davranışıyla bir grupla bütünleşen kişidir. Okul yöneticisi bir formal lider olarak; öğretmenleri güdülemesi, diğerleriyle öğretmenleri yönlendirmesi, İnformal bir lider gibi davranması gerekmektedir (Çelik, 1999a, s.3). Yönetimin özünde otorite, emir verme, rasyonellik, kurallar, prosedürler, kontrol gibi konular, liderliğin özünde ise, yaratıcılık, belirsizlikle baş etme, risk alma, duygusallık, değerler, meydan okuma gibi konular öne çıkmakta, esas itibariyle de insanların duygu ve düşüncelerini belli hedeflere dönük olarak etkileyip yönlendirebilme konusu önem kazanmaktadır (Şişman, 2004, s. 17).

Liderlik formal konuma bağlı değildir. Liderlik politiktir, kültüreldir ve liderlik, tinsel bazı özelliklerin ön plana çıktığı bir süreçtir (Erçetin, 1998, s. 11). Klasik örgüt kuramı açısından yönetim, örgütün sahip olduğu kaynakları (insan, para, altyapı, teknoloji, bilgi vb.) belli kurallara uygun biçimde sağlayıp kullanarak örgüt amaçlarını gerçekleştirme sürecidir. Çağcıl yaklaşımlarda ise örgütlerin yönetimi, sadece örgütün gözle görülen kaynaklarının yönetimi olarak anlaşılmayıp aynı zamanda örgütün ve üyelerin anlam dünyasının da yönetimi biçiminde algılanmaktadır. Bu durum, örgütsel rasyonelliğe alternatif bir bakış açısını yansıtmaktadır (Şişman, 2002, s. 17). Yönetim, örgütleyici eylemleri ve bu eylemleri yürüten araçları adlandırmak için kullanılır. Klasik anlamda yönetim ve yöneticinin temel görevi insanları ortak amaç ve değerler etrafında birleştirerek performanslarını yükseltmek ve yeterli hale getirmektir. Yönetimin görevi yıllardır aynıdır. Ancak, bu görevin taşıdığı anlam değişmiştir (Özden, 1999, s.105).

Yönetim kavramı, başkaları vasıtasıyla iş görme ve önceden belirlenen hedeflere ulaşmanın söz konusu olduğu her durum için kullanılmaktadır (Şimşek, 1999, s.7). Bir diğer tanıma göre, yönetim; örgüt amaçlarının gerçekleştirilmesi için, sorun çözme, planlama, örgütleme, koordinasyon ve değerlendirme gibi fonksiyonlara ilişkin ilke, kavram, teori, model ve tekniklerin sistematik ve bilinçli bir şekilde maharetle uygulanmasıyla ilgili faaliyetlerin tümüdür (Erdoğan, 2000a, s.13). Etkili bir yönetim, örgütsel liderlik niteliklerini taşıyan, sürekli olarak kendini yenileyen yöneticilerce yapılabilir.

16

Yönetici, tanımlanan görev için atama ile ortaya çıkar, çalışmaları, yetki ve sorumlulukları grup üyelerinden bağımsız olarak müteşebbis grup ya da onların temsilcilerince belirlenir. Buna karşılık lider olmanın farklı koşulları vardır (Erdoğan, 1997, s.321). Liderlik bir atama olgusunun dışında olup bireyin bağlı olduğu grup içerisinde bazı özellikleri taşımanın sonucu ortaya çıkar. Bu özelliklerden başlıcaları aşağıda verilmiştir (Erdoğan, 1997, s.332).

 Lider, grup üyelerince izlenen kişidir. Tüm yöneticiler lider değildir. Yöneticinin grup üyeleri tarafından grubu oluşturan bireylerin büyük bir çoğunluğunca benimsenmesi ve davranışsal olarak izlenmesi gerekmez. Lider ise, grubunu oluşturan üyelerin tümü ya da büyük bir çoğunluğu tarafından izlenen kişidir.  Lider grup üyelerinin duygusal olarak da kabul ettiği kişidir. Yönetici rasyonel

karar veren ve sorun çözen kişidir. Bu özelliği ile örgütün amaçlarına ulaşmasını sağlar. Lider ise, kendisine bağlı olan grup üyelerinin duygularını tatmin etme, onların beklentilerini karşılama özelliğine sahiptir.

 Yönetici örgütün amacı ile ilgilidir. Örgüt içerisinde yer alan üyelerin kendisini izlemelerine ihtiyacı vardır. Liderin temel ilgi alanı ise kendisini izleyenlerin ihtiyaçlarıdır. Lider öncelikle grubun üyelerinin bireysel ve bazen duygusal, zaman zaman örgütün amaçlarının dışında ya da bu amaçların zıddı olan ihtiyaçlarını karşılamaya çalışır.

Yönetimin özünde otorite, emir verme, rasyonellik, kurallar, prosedürler, kontrol vb. konular yer aldığı halde liderliğin özünde temelde yaratıcılık, belirsizliklerle baş etme, risk alma, duygusallık, değerler, meydan okuma gibi konular öne çıkmakta; esas itibariyle de insanların duygu ve düşüncelerini belli hedeflere dönük olarak etkileyip yönlendirebilme konusu önem kazanmaktadır. Bu durum, liderin yöneticiden farklı bazı özellik, yeterlik ve güçlere sahip olmasını gerektirmektedir (Şişman, 2002, s.17). Yönetici, belli bir amaç için bir araya gelen insanları hedefe ulaşmak için ahenkli bir şekilde ve işbirliği içinde etkili ve verimli olarak yönetme sorumluluğunda ve zorunda olan kişidir (Erdoğan, 2000b, s.33). Profesyonel yöneticiler, kâr ve zararı başkalarına ait olmak üzere belirli bir ücret karşılığı çalışıyor olsalar bile sahip oldukları geniş kapsamlı biçimsel yetki sayesinde önemli kararlar almak durumundadırlar (Şimşek, 1999, s.15). Kurumları etkileyen yakın ve genel çevre koşullarını göz önünde

17

bulundurduğumuz zaman, yöneticiyi sistem içinde ve dışında değişen durumlara göre dengeleri yeniden kurabilen şeklinde bir tanım yapılabilir (Erdoğan, 2000a, s. 33).

Liderlik ile yöneticilik arasında belirli farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıklar aşağıdaki tablo 1’de belirtilmiştir (Özden, 2002a, s.98) .

Tablo 1. Karşılaştırmalı Yöneticilik ve Liderlik Özellikleri

YÖNETİCİ LİDER

Yönetir. Yönlendirir.

Mevcut düzeni sürdürür. Yenilik peşindedir. Otoritesi statüsünden kaynaklanır Otoritesi kendisindendir. Yetkileri kendisinde toplar. Astlarını yetkilendirir.

İtaati vurgular. Katılımı vurgular.

Belirlenmiş amaçlara hizmet eder. Yeni amaçlar ortaya koyar.

İşi doğru yapar. Doğru işi yapar.

Kontrolü vurgular. Güveni esas alır.

Planlara aşırı bağlıdır. Alternatif yaklaşımlara açıktır. Karşılaştırmalı yöneticilik ve liderlik özellikleri (Özden, 2002a, s. 98).

Yönetici ile liderin en belirgin farkı, yöneticinin yönetsel gücünü yasalardan alması, liderin ise kendini izleyenlerden almasıdır. Yönetimde, yöneticinin yönettiği astları, liderlikte ise liderin kendini izleyenleri vardır. İzleyenlerini etkilemek ve izleyenlere güven vermek, liderin tek yönetsel erk kaynağıdır ve bu yönetsel erk izleyenlerce gönüllü olarak verilir. Böylece ortaya çıkan liderlik doğal liderliktir; bu erki kullanan kişi de doğal liderdir (Başaran, 2008, s.197).