Liberal Model: İngiltere

79 2018). Kısa dönemli bakım parası ile bakıma muhtaç kişiler sağlık turizmi kapsamında farklı ülkelere de gidebilmektedirler. Bu kişilerin özellikle sağlık turizmi açısından tercih ettikleri ülkelerden biri de Türkiye’dir.

Alman uzun dönem bakım sigortası, bakıma muhtaç kişilerin mümkün olduğunca evde ve aile içerisinde bakımını desteklemektedir. Bakım sigortası kapsamında doğrudan bakıma muhtaç kişilere yapılan nakdi yardımlar da bulunmaktadır. Bakıma muhtaçlık derecesi 2 ila 5 arasında olan kişilere bakımı için ihtiyacı olan ev temizliği, kişisel bakım vb. hizmetler için aylık 316 Avro (€) ile 901 Avro (€) arasında bakım kasasınca ödeme yapılmaktadır. (care allowance Pflegegeld) Nakdi yardımdan yararlanmak isteyen bakıma muhtaç kişiler, bu hizmetleri yapacak kişileri kendileri bulmaktadır (MISSOC, 2018).

Bakım parası olarak da adlandırılabilecek nakdi yardımlar, daha çok bakıma ihtiyaç duyan kişilerin aile bireyleri tarafından bakılmasını desteklemektedir. Bu sistemde aile bireylerine bakımın nasıl yapılacağına dair eğitimler verilmekte, düzenli danışmanlık hizmetleri sağlanmaktadır. Ayrıca sigortalılar rehabilitasyon ve önleyici sağlık hizmetlerinden de bakım sigortası kapsamında yararlanabilmektedir (Metin, 2014:42).

Almanya’da uzun dönem bakım sigortasından yararlanan kişilerin %80’i nakdi yardımı tercih etmiştir. 2016 yılında 31 milyar Avro (€) nakdi yardım olarak ödenmiş ve bu tutar toplam uzun dönem bakım harcamalarının %64’ünü oluşturmuştur (Germany Federal Ministry of Health, 2017:2).

80 sosyal refahın kurgulandığı Beveridge Raporunun etkisi ile de sosyal güvenlikte tazmin edici sistemden önleyici sisteme geçilmiştir. Kamuyu refahın paylaşımında etkin bir konuma sokan yeni düzenlemeler ile yoksulluk, tembellik, cehalet, sefalet ve hastalıkla mücadele edilmesi için pek çok yasa çıkarılmıştır (Fişek, 2012). Sosyal güvenlik sistemi teklik esasına dayalı olup, tüm nüfusu kapsamaktadır. Sistem bireysellik, özgürlük ve piyasaya dayanmaktadır. Refah rejimi, sosyal eşitliği sağlamaktan çok 18. yy Yoksulluk Yasalarının çıktığı ülkede geçmişe atıfla yoksulluğu önlemeye yöneliktir.

2018 itibarıyla 66,02 milyon nüfuslu İngiltere’de 65 yaş üstü nüfusun toplam nüfusa oranı %18,5 tir (SSA, 2018:21). Almanya ve İtalya’ya göre daha düşük olan 65 yaş üstü nüfusun toplam nüfusa oranının 2050 yılında İngiltere’de %25,4 olacağı hesaplanmaktadır (OECD, 2018). Emeklilik yaşı erkekler için 65 yaş, kadınlar için 63 yaştır. Kadınlarda ve erkeklerde emeklilik yaşının 2028’de 67’e çıkarılması planlanmaktadır. Ülkede uzun dönem bakım için ayrı bir sistem mevcuttur.

Bakım Hizmetlerinin Kapsamı

İngiltere’de uzun dönem bakım hizmetleri sosyal yardımlar temeline dayanmaktadır. 1990 yılında yürürlüğe giren ve 2012 yılında yeni değişiklikler yapılan Sağlık ve Sosyal Bakım Sigortası Yasası sağlık bakımı ile sosyal bakımı birbirinden ayırarak tanımlamıştır (MISSOC, 2018).

İngiltere’de oturan herkes sağlık sigortası kapsamındadır. Primsiz bir sistem olan evrensel sağlık sigortası kapsamından kişilerin uzun dönem sağlık bakımları da karşılanmaktadır. Ancak sosyal koruma sisteminin bir yanında piyasa da bulunmaktadır.

Yaşlılara ya da engellilere ve onların bakıcılarına nakdi ve ayni yardımlar yardımın çeşidine ve gelir testi sonucuna göre yapılmaktadır (SSA, 2018:381).

Yerel makamlar, kişilere kalacak yer sağlamak ve sosyal bakım için gerekli diğer destekleri sağlamakla yükümlüdür. Bakıma ihtiyaç duyulan kişilere hizmetler,

81 kendi evlerinde, bakım evlerinde günlük bakım merkezlerinde verilmekte, hastanelerde özel sektör ve kamu sektörünün yanında gönüllü kişilerce de sağlanabilmektedir.

Sistemde ayrıca enformel bakıcılar için de ödenekler bulunmaktadır (Glendinning, 2018:4). Ancak İngiltere genelinde yaklaşık 1,4 milyon yaşlının uzun dönem bakım hizmetlerine ulaşamadığı tahmin edilmektedir (Care Quality Commission, 2018:7).

Bakım Hizmetlerinin Yönetimi ve Finansmanı

Sağlık sistemi içerisinde yer alan uzun dönem sağlık bakımına ilişkin iş ve işlemler, düzenlemeler Ulusal Sağlık Kurumu tarafından yerine getirilmektedir. Ayrıca Sağlık ve Sosyal Bakım Kurumu Büyük Britanya’daki bakanlıklara sağlık ve sosyal bakım ile ilgili önerilerde bulunmak, geleceğe ilişkin tahminlerde bulunmak ve uygulanacak politikalar ilişkin yön belirlemede teknik destek sağlamakla görevlidir.

Bakıma muhtaç kişilere sosyal bakımın tanımlanmasından ve ihtiyaçların karşılanmasına yönelik hizmetlerin düzenlenmesinden ise yerel makamlar sorumludur (MISSOC, 2018).

İngiltere’de kamu tarafından sağlanan uzun dönem bakım hizmetleri devlet tarafından finanse edilmektedir. Gelir testine göre kişilere belirli miktarlarda yardımlar sağlanmakta, temel bir gelir desteği ve sağlık hizmetleri temin edilmektedir.

Yerel makamlar bütçelerine ve kaynaklarına göre özellikle evde bakım hizmetlerine ilişkin belirli yardımları o bölgede oturan kişilere kendi bütçelerinden finanse ederek sağlamaktadır. Yerel makamlar 1990’lara kadar piyasaya ve yardım kuruluşlarına hizmetlerin sağlanmasını bırakmış, 2014 yılında çıkan yasa ile bu durum değişmiştir. 2014/2015 dönemleri itibarıyla kişi başı sosyal bakıma harcanan tutar 295 Pound’tur. (337 Avrodur). Genel sağlık sigortası kapsamında sağlık bakımı, klinik ve tedavi servisleri İngiltere genelinde ücretsizdir (Glendinning, 2018:4).

82 İngiltere’de 23,250 Pound’dan (26.191 Avro) yüksek geliri olan kişilere kurumsal bakımları için herhangi bir ödeme, destek sağlanmamakta bu kişilerin kendi bakımlarını finanse etmeleri beklenmektedir. Geliri 14.240 Pound (26,500 Avro) altı olan kişilerin yatılı bakım maliyetleri ise yerel makamlar tarafından sağlanmaktadır.

Yatılı bakım hizmeti almayan ve evde bakım hizmetlerinden faydalanan kişiler ise gelir durumlarına ve bölgedeki yerel otoritenin takdirine göre belirli tutarda ödeme yapmakta, ihtiyaç sahibi iseler ödemelerden muaf tutulmaktadır (MISSOC, 2018).

Bakıma Muhtaçlık Tanımı ve Bakım Hizmetleri Kapsamında Sağlanan Yardımlar İngiltere’de tek bir bakıma muhtaçlık tanımı bulunmamaktadır. Yardımın içeriğine ve tipine göre uzun dönem bakım hizmetlerinden faydalanabilecek kişilerin özellikleri değişmektedir. Kişilerin bakıma muhtaçlık durumu arttıkça yardımlardan yararlanabilme durumları artmaktadır.

İngiltere’de evde bakımda yerel makamlar yemek sağlamaktan, ev temizliği ve sağlık yardımlarına kadar ihtiyaçlarına göre hizmet sunmaktadır. Kısmi yatılı bakım hizmetleri kapsamında günlük merkezlerde yaşlılara sosyal aktiviteler düzenlenirken bu kişilerin kendi evlerinde, kendi aile çevresinde bakımı ve yaşamasını sağlamaya yönelik evde bakımda olduğu gibi yemek sağlamaktan, eğlence faaliyetlerine, sağlık sunucularına ulaşma imkânı gibi uygulamalar bulunmaktadır. Ayrıca bakıma muhtaç kişilere kurumsal bakım hizmetlerinin sunulacağı bakım merkezleri ve huzurevleri yerel otoritelerce sağlanmaktadır. (Gerlinger, 2018:5).

Bunların dışında ülkede yaşlıların evlerinin onların yaşamasına uygun hale getirilmesi, evde yaşlı bakım hizmeti sunun aile bireyinin ya da bakıcının rahatsızlığı ya da özel durumu halinde geçici bakıcı sağlanması, gelirleri düşük kişilerin hastaneye gidiş ve geliş maliyetlerinin karşılanması, ilaçlarının ödenmesi ve diş tedavilerinin yapılması sağlanan diğer ayni yardımlardandır. İngiltere’de bakıma ihtiyaç duyan kişilere bakım ödeneği, engelli yaşama ödeneği, kişisel bağımsızlık ödeneği adı altında

83 nakit ödemeler yapılmaktadır. Ancak yerel makamlar tarafından sağlanan kurumsal bakım merkezlerinde kalan kişiler bu ödeneklerden yararlanamamaktadır (MISSOC, 2018).

Bakım ödeneği, 65 yaşından büyük ve en az 6 aydır bakıma ihtiyaç duyan kişilere yapılmaktadır. Bakım ödeneği olarak ödenen tutar, bakım ihtiyacına göre aylık 55,65 Pound’tan (63 Avro) 83,10 Pounda (94 Avroya) kadar değişmektedir (SSA, 2018).

Son üç yılın en az iki yılı İngiltere’de ikamet eden ve uzun dönem bakıma ihtiyacı olan veya engelliliği olan kişilere primsiz sistem üzerinden kişisel bağımsızlık ödeneği yapılmaktadır. Kişisel bağımsızlık ödeneği, kişilerin günlük yaşam koşullarına göre 55,65 pound (63 Avro) ya da 83,10 Pound (94 Avro), bakım ve hareketlilik ihtiyaçlarına göre 22 Pound (25 Avro) ya da 58,00 Pound (65 Avro) olarak iki dereceye göre ödenmektedir. Ayrıca 16 yaşından ve bakıma ihtiyacı olan engelli kişilere haftalık engellilik derecelerine göre 22 Pound (25 Avro), 55,65 (63 Avro) ve 83,10 (94 Avro) arasında engelli yaşama ödeneği verilmektedir. Kişisel bağımsızlık ödeneği, bakım ödeneği ve engelli yaşama ödeneği kişilere primsiz sistemden gelir testine tabi tutulmadan ödenmektedir (MISSOC, 2018).

Gelir testine bağlı olarak sosyal yardımlar kapsamında ağır derece bakıma muhtaç olan kişilere haftada en az 35 saat bakan kişilere ise bakıcı ödeneği ödenmektedir. 16 yaşından büyük ve tam zamanlı öğrenci olmaması gereken bakım elemanlarından son üç yılın en az iki yılı İngiltere’de oturmaları şartı aranmaktadır (SSA, 2018:378). Gelir testinde miktar haftalık 120 pound’tur. Haftalık 62,70 pound (71 Avro) olan bakıcı ödeneği vergiye tabi iken diğer nakit yardımlar vergiden muaftır (MISSOC, 2018).

84