Lateral Sefalometrik Radyografilerle Büyüme ve Gelişimin Tespiti

Lamparski (1972) servikal vertebraların da el bilek kemikleri kadar geçerli ve güvenilir olduğunu belirtmiştir. Servikal vertebraların olgunlaşma dönemleri ile el bilek kemiklerinin olgunlaşma dönemleri arasındaki ilişkiyi inceleyerek hem kadın hem erkek bireyler için 2. ve 6. servikal vertebraların olgunlaşma dönemleri ile ilgili olarak bir seri standart geliştirmiştir.

Lamparski (1972) tarafından geliştirilen ve bireyin çocukluğundan erişkinliğine kadar olan büyüme ve gelişim dönemlerine göre servikal vertebraların olgunlaşma safhaları şöyledir:

Safha 1: Bütün vertebraların alt sınırları düzdür. Üst sınırlar arkadan öne doğru belirgin şekilde eğimlidir. Vertebra şekilleri takoz görünümündedir.

23

Safha 2: İkinci vertebranın alt sınırında bir iç bükeylik oluşmuştur, vertebranın ön dikey yükseklikleri artmıştır.

Safha 3: Üçüncü vertebranın alt sınırında bir iç bükeylik oluşmuştur. Diğer vertebraların alt sınırları hala düzdür.

Safha 4: Bu safhada bütün vertebralar dikdörtgen seklindedir. Üçüncü vertebranın iç bükeyliği artmış ve dördüncü vertebranın alt sınırında belli bir iç bükeylik oluşmuştur. Beşinci ve altıncı vertebraların iç bükeylikleri henüz başlangıç halindedir.

Safha 5: Vertebralar hemen hemen kare şeklini almışlardır. Vertebralar arasındaki uzaklıklar önemli şekilde azalmıştır, altıncı vertebradaki iç bükeylik oldukça sınırlıdır.

Safha 6: Bütün vertebraların dikey yüksekliği artmıştır. Yükseklik genişlikten daha fazladır, bütün iç bükeylikler derinleşmiştir.

Hassel ve Farman (1995), Lamparski yöntemini geliştirerek Fishman’ın el bilek bölgesinde yaptığı olgunlaşma safhalarına (11 safha) göre kategorize etmişlerdir.

8-18 yaşları arasındaki 220 bireyin 2., 3., 4. servikal vertebralarının gövdelerinde meydana gelen morfolojik değişikliklere göre, iskeletsel büyüme ve gelişimi tanımlayan 6 kategori oluşturmuşlardır.

1. Kategori: Başlangıç safhası.

- Fishman’a göre 1. ve 2. iskeletsel olgunluk dönemine rastlar.

- Adölesan büyüme yeni başlar.

- %80-100 oranına varan adölesan büyüme beklenir.

- 2., 3., 4. servikal vertebralar takoz seklinde olup, üst sınırları arkadan öne doğru meyillidir.

2. Kategori: Hızlanma safhası.

- Fishman’a göre 3. ve 4. iskeletsel olgunluk dönemine rastlar.

- Adölesan büyüme hızlanır.

24

- %65-85 oranında önemli adölesan büyüme beklenir.

- 2. ve 3. servikal vertebraların alt sınırlarında iç bükeylik başlar.

- 4. servikal vertebranın alt sınırı düzdür.

- 3. ve 4. servikal vertebralar dikdörtgene benzemeye başlar.

3. Kategori: Geçiş safhası.

- Fishman’a göre 5. ve 6. iskeletsel olgunluk dönemine rastlar.

- Adölesan büyüme, tepe noktaya doğru hızla artar.

- %25-65 oranında adölesan büyüme beklenir.

- 2. ve 3. servikal vertebraların alt sınırlarında iç bükeylikler belirginleşir.

- 4. servikal vertebranın alt sınırında iç bükeylik başlar.

- 3. ve 4. servikal vertebralar dikdörtgen şeklini alır.

4. Kategori: Yavaşlama safhası.

- Fishman’a göre 7. ve 8. iskeletsel olgunluk dönemine rastlar.

- Adölesan büyüme iyice yavaşlar.

- %10-25 oranında adölesan büyüme beklenir.

- 2., 3. ve 4. servikal vertebraların alt sınırlarında iç bükeylikler belirginleşir.

- 3. ve 4. servikal vertebralar kareye benzemeye başlar.

5. Kategori: Olgunluk safhası.

- Fishman göre 9. ve 10. iskeletsel olgunluk dönemine rastlar.

- Adölesan büyüme fazla önemli değildir.

- %5-10 oranında adölesan büyüme beklenir.

25

- 2., 3., 4. servikal vertebraların alt sınırlarındaki iç bükeylikler daha fazla belirginleşir.

- 3. ve 4. servikal vertebralar kare şeklini alır.

6. Kategori: Tamamlanma safhası.

- Fishman’a göre 11. iskeletsel olgunluk dönemine rastlar.

- Adölesan büyüme tamamlanmıştır, büyüme beklenmez.

- 2., 3., ve 4. servikal vertebraların alt sınırlarındaki iç bükeylikler iyice derinleşmiştir.

- 3. ve 4. servikal vertebralar, ya kare şeklindedir ya da dikey boyutları yatay boyuttan daha fazladır (Hassel ve Farman 1995, Fıratlı ve Öztaş 1996b, Fıratlı ve Öztaş 1996a, Rajagopal ve Kansal 2002).

Baccetti ve ark. (2002), çalışmalarında servikal vertebral olgunlaşma evrelerini 5 basamakta incelemişler ve bu basamakları isimlendirmişlerdir.

CVMS I: 2, 3, 4. servikal vertebraların alt sınırları düzken vakaların yarısında vertebranın alt sınırında iç bükeylik görülebilir. 3. ve 4. servikal vertebra takoz şeklindedir.

CVMS II: 2. ve 3. servikal vertebranın alt sınırında iç bükeylik vardır. 3. ve 4.

servikal vertebralar takoz şeklinde veya horizontal yönde dikdörtgen şeklindedir.

CVMS III: 2., 3., 4. servikal vertebranın alt sınırı iç bükey hale gelmiştir. 3. ve 4. servikal vertebralar horizontal yönde dikdörtgen şeklindedir.

CVMS IV: 2., 3., 4. servikal vertebraların alt sınırı hala iç bükeyken 3. ve 4.

servikal vertebranın en az biri kare şeklini almıştır.

CVMS V: 2., 3., 4. servikal vertebralarda iç bükeylik devam ederken 3. veya 4. servikal vertebranın en az biri vertikal yönde dikdörtgen şeklindedir.

26

Baccetti ve ark. (2005), daha sonra kendi çalışmalarını modifiye ederek, servikal vertebralara göre büyüme atılımını aşağıda olduğu gibi 6 evrede incelemişlerdir.

CVMS I: İlk 3 vertebranın alt sınırı düzdür, 3. ve 4. servikal vertebralar takoz şeklindedir. Mandibuler büyümedeki artış, bu basamaktan en az 2 yıl önce gerçekleşir.

CVMS II: 2. vertebranın alt sınırında iç bükeylik görülür. 3. ve 4. servikal vertebralar takoz şeklindedir. Fonksiyonel ortopedik tedaviler için en ideal safhadır.

Mandibuler büyümedeki artış, bu basamaktan en az 1 yıl sonra gerçekleşir.

CVMS III: 2. ve 3. servikal vertebraların alt sınırı iç bükeydir. 3. ve 4. servikal vertebralar takoz veya horizontal yönde dikdörtgen şeklindedir. Mandibuler büyümedeki artış, bu basamaktan sonraki yıl içinde gerçekleşir.

CVMS IV: 2., 3. ve 4. servikal vertebranın alt sınırında iç bükeylik oluşmuştur.

3. ve 4. servikal vertebralar horizontal yönde dikdörtgen şeklini devam ettirir.

Mandibuler büyümedeki artış, bu basamaktan 1 veya 2 yıl önce meydana gelir.

CVMS V: 2., 3.ve 4. servikal vertebranın alt sınırında iç bükeylik devam eder.

3. ve 4. servikal vertebra vertikal yönde dikdörtgen şeklindedir. Mandibuler büyümedeki artış, bu basamaktan en az 1 yıl önce sona ermiştir.

CVMS VI: 2., 3. ve 4. vertebraların alt sınırındaki iç bükeylik halen mevcuttur.

3. ve 4. servikal vertebranın gövdelerinden en az birisi vertikal yönde dikdörtgen şeklindedir. Mandibuler büyümedeki artış bu basamaktan en az 2 yıl önce sona ermiştir.

Bu yöntem, 2-4. servikal vertebraların görülebildiği lateral sefalometrik radyografileri değerlendirmede kullanılabilir (Baccetti ve ark. 2005).

San Roman ve ark. (2002), çalışmalarında servikal vertebral olgunlaşma aşamalarını 6 safhada incelemişlerdir.

1. safha, tüm servikal vertebraların alt sınırı düzdür.

27

2. safha, ikinci servikal vertebranın alt sınırında iç bükeylik vardır.

3. safha, üçüncü servikal vertebranın alt sınırında iç bükeylik vardır.

4. safha, ikinci ve üçüncü servikal vertebrada iç bükeylik artar, dördüncü, beşinci, altıncı servikal vertebralarda iç bükeylik görülür.

5. safha, tüm vertebralarda iç bükeylik artar ve kare şeklini alırlar.

6. safha, tüm vertebralarda derin iç bükeylik görülürken, genişliklerine göre boy uzunlukları artar.

O'Reilly ve Yanniello (1988), servikal vertebral olgunlaşma basamaklarını, San Roman ve arkadaşlarının çalışmasındaki gibi sınıflamışlardır.

Gandini ve ark. (2006) da Bacetti ve arkadaşlarının yaptığı sınıflamayla aynı şekilde servikal vertabral olgunlaşma basamaklarını 5 basamaklı olarak sınıflandırmışlardır.

Ortodontide bireysel olgunlaşma kriterleri ister el-bilek kemiklerine, isterse servikal vertebralara göre belirlensin, iki şehir arasındaki kilometre levhalarına benzer, hedefe ne kadar uzaklık kaldığını bildirirler (Fishman 1987). Buna önem verilirse, ortodontistin işi kolaylaşacak ve hasta bu durumdan kazançlı çıkacaktır (Bjork ve Helm 1967).