Kusma

Hava sıcaklıklarının yüksek ve karışımdaki asfalt yüzdesinin fazla olması, boşluk yüzdesinin çok düşük olması, astar ve yapıştırma tabakalarının çok kalın serilmesi gibi nedenlerden dolayı asfaltın sıcaklık etkisi ile yüzeye çıkarak kalın bir asfalt filmi oluşturmasıyla meydana gelmektedir. Kusmalar uygun bağlayıcı seçimi ve boşluk oranı bakımından dikkatli olunmasıyla önlenebilmektedir [165,175,176,193].

Şekil 4.15, asfaltta oluşan kusma tipi bozulmalardandır.

4.2.2.5. Kayganlık

Kaplama tabakasında taşıtların yol açtığı aşındırma etkisi nedeniyle kayma direncinin azalması dolayısıyla yüzeydeki agregaların cilalanmasıyla oluşmaktadır. Yüzeyin ıslak olması durumunda taşıt trafiği ve yüksek hızdaki trafik akışı bakımından tehlikeye yol açan bozulma tipidir.

4.2.2.6. Cilalanma

Aşınma oranı yüksek olan agregaların taşıt trafiğinin yol açtığı aşındırma etkisi ile pürüzlülüğünü kaybetmesiyle oluşmaktadır. Cilalanmanın yol açtığı bozulmaları önlemek için köşeli ve pürüzlü agrega kullanılarak aşınma oranı düşük malzeme seçimine özen gösterilmeli taşıt trafiğinin yoğunluğuna göre agrega seçimi yapılmalıdır [165,175,176,193].

Asfalt betonu kaplamalarda görülen cilalanma etkisi Şekil 4.16’daki gibidir.

Şekil 4.16. Asfalt betonu kaplama cilalanması

4.2.2.7. Soyulma

Agrega danelerini saran asfalt filminin trafik ve iklim gibi çevre koşulları nedeniyle agregadan ayrılmasıyla soyulma oluşmaktadır.

Şekil 4.17. Agregalardaki asfalt filmi soyulması

4.2.3. Çatlamalar

Esnek kaplamlarda oluşan çatlaklar kaplama yüzeyinde çevre, iklim ve trafik gibi nedenlerden dolayı çok çeşitli şekillerde genişlik ve derinlikte meydana gelmektedir.

4.2.3.1. Stabilite Çatlakları

Trafik yükleri kaplamalarda basınç ve çekme gerilmelerine yol açmakta, üst tabakalarda basınç gerilmeleri alt tabakalarda ise çekme gerilmeleri oluşmaktadır. Kaplamanın alt tabakalarındaki çekme gerilmelerinin çekme mukavemetini aşması durumunda, stabilite çatlakları trafik etkisiyle alt tabakalardan başlayarak üst tabakalara doğru çatlama şeklinde oluşmaktadır. Çatlaklar zeminin ve kaplamanın yetersiz stabilitesinden, dikdörtgene yakın bloklar halinde yolun tüm kesiminde görülebilmektedir [175,176,193].

Şekil 4.18’de kaplama tabakasında blok şeklinde çatlamalar oluşmuştur.

4.2.3.2. Yorulma Çatlakları

Yorulma çatlakları, tekrarlı ağır taşıt trafiği yükleri ile kaplamanın yorulma mukavemetinin aşılması ile oluşmaktadır. Kaplamanın mekanik özelliklerinden kaynaklanan yorulma çatlakları, taşıt trafik hacmine bağlı olarak teker izi yörüngesinde öncelikle boyuna kılcal çatlaklar şeklinde oluşmakta ve daha sonra enine çatlaklar ile petek şeklinde görülmektedir. Kaplamanın yorulma mukavemeti ve taşıt hacmini etkisinde düşük, orta ve yüksek olmak üzere değişik şiddetlerde meydana gelmektedir [175,176,193].

Şekil 4.19, asfalt betonu kaplamalardaki yorulma çatlağı kusurlarındandır.

Şekil 4.19. Asfalt betonu yorulma çatlağı kusurları [199].

Şekil 4.20’de yorulma çatlakları tiplerinin davranışları belirtilmiştir.

4.2.3.3. Yansıma Çatlakları

Trafik yükleri, sıcaklık etkisi ve zemin hareketleri ile takviye tabakası altındaki kaplamanın yatay ve düşey yöndeki hareketlerinden yansıma çatlakları oluşmaktadır. Çimento ve kireç stabilitizasyonlu temeller üzerine yapılan kaplamalar ile rijit kaplamalar üzerine takviye tabakası olarak serilen asfalt betonu kaplamalarda görülmektedir. Alt tabakalardaki çatlakların üst tabakalara yansımasıyla boyuna, enine, blok ve köşegen şeklinde meydana gelmekte daha çok takviye tabakalarının ince olmasından kaynaklanmaktadır. Yol üzerindeki yansıma çatlaklarıyla ilgili yapılan incelemelerde çatlakların yol yüzeyinden başlayıp stabilize tabakalarda meydana gelen çatlaklarla birleştirildikleri görülmüştür. Soğuk kış koşullarında kaplama yüzeyinde oluşan termal büzülmeler üstyapının eğilme ve bükülmesine yol açarak çatlaklara neden olmaktadır. Çatlaklar, üst yapıyı oluşturan tabakalar aşırı rijit davranarak termal büzülmelerden dolayı ortaya çıkan çekme gerilmesi ve şekil değiştirmelere az direnç göstermesinden kaynaklanmaktadır. Mevcut çatlaklar ve derzler takviyeden önce emülsiyon ve katbek asfaltı, kum gibi malzemelerle tamir edilerek ayrıca takviye tabakası kalınlıkları artırılarak çatlaklar önlenilebilir [165,190,194,200].

Asfalt betonu kaplamalarda meydana gelen yansıma çatlakları Şekil 4.21’de sunulmuştur.

Şekil 4.21. Asfalt betonu kaplama yansıma çatlağı

Şekil 4.22’de yol üst yapısı tabakalarında görülen yansıma çatlaklarının oluşumları açıklanmıştır.

Şekil 4.22. Yansıma çatlağının oluşumu [193,201].

4.2.3.4. Timsah Sırtı Çatlaklar

Kümes teli, bal beteği gibi timsah sırtı şeklinde değişik boyuttaki bloklar halinde kaplamanın tüm kesiminde veya bir kısmında oturmadan, yorulma mukavemetinin aşılmasından oluşmaktadır. Stabil olmayan temel ve zemin tabakasındaki yetersiz drenajdan dolayı tabakaların doygun hale gelerek taşıma gücünü kaybetmesi sonucu yolun belirli bir kesiminde görülen oturma şeklindeki çatlaklar ile aşırı trafik yükündeki tekerrür sayısı sonucu kaplamanın yorulma mukavemetini aşması sonucu yolun büyük bir kısmında yorulma sonucu oluşan çatlaklardan meydana gelmektedir [175,176].

Kaplama tabakalarında görülen timsah sırtı çatlakları Şekil 4.23’teki gibi meydana gelmektedir.

Şekil 4.23. Asfalt betonu kaplamalardaki timsah sırtı çatlak bozulmaları [202].

4.2.3.5. Kenar Çatlakları

Kaplama kenarı yakınlarında boyuna çatlaklar ve banket kenarına doğru enine dallanma şeklinde oluşan çatlaklar kenar çatlakları olarak taınmlanmaktadır. Kenar çatlakları; kötü drenaj, çevre zemininin kuruması ve don kabarması gibi büzülmelerden dolayı çatlak alanının oluştuğu alan altındaki temel malzemesinin oturması ve çökmesinden kaynaklanmaktadır. Kenar çatlakları kum ile karıştırılmış katbeg asfaltı ve sıcak asfalt karışımlarla yama yapılarak gerekli koda getirilip onarılmaktadır [194].

Şekil 4.24, asfalt betonu kaplamalarda görülen kenar çatlağı bozulma türüdür.

4.2.3.6. Derz Çatlakları

BSK’larla yapılan yollarda iki şerit arasında ve banketle kaplama tabakası arasında görülen çatlaklardır. İkinci şeridin dökülmesi sırasında birinci şeride yeterli bindirmenin yapılmaması gibi yapım hatalarından kaynaklanan kusurlar zaman içerisinde derz çatlaklarının oluşmasına dolayısıyla iki şeridin birbirinden ayrılmasına yol açmaktadır [165].

Şekil 4.25’te kaplama tabakalarında görülen boyuna derz çatlağı görülmektedir.

Şekil 4.25. Asfalt betonu kaplama boyuna derz çatlakları

4.2.3.7. Enine Çatlaklar

Yol eksenine dik bazen de açısal olarak kaplama tabakasında nadir olarak görülen çatlaklardır. Köprü ve drenaj gibi sanat yapılarının bulunduğu kısımlarda daha sık görülmektedir. Yolun tüm kesimlerinde yol eksenine dik kılcal çatlaklar şeklinde oluşmakta olup, yolun yapım aşamalarındaki uzun süren duraklamalar, ani sıcaklık değişimleri gibi hava koşullarının kaplamalarda oluşturduğu ilave gerilmeler, yetersiz drenaj ve üst yapı kalınlığının az olması gibi nedenler enine çatlak oluşumuna yol açmaktadır [165,175,176,193].

Şekil 4.26. Asfalt betonu kaplamadaki enine çatlaklar