İşletmeler, bulunduğu çevrede faaliyet göstererek iç ve dış çevre çıkar gruplarını tatmin etmeye çalışır. İşletmelerin öncelikli hedefleri kar elde etmek ve bu karı maksimize etmektir. İşletmelerin öncelikli hedeflerinin yanı sıra, sosyal
hedefleri de gerçekleştirmeye çalışır. İşletmelerin sosyal çevresine duyarlı olması işletmeye dolaylı ve dolaysız birçok fayda sağlarken, işletmelerin sosyal çevresine duyarsız olması birçok olumsuz durumu beraberinde getirebilecektir.
Kurumsal sosyal sorumluluğun işletmelere sağladığı birçok fayda vardır. Daha iyi bir sosyal çevre yaratmak hem topluma hem de işletmeye yarar sağlayabilir. Toplum için daha iyi bir çevre ve iş fırsatları yaratmış olacaktır. Sosyal hareketlere işletmenin gönüllü olarak katılması, bu konuda hükümetin düzenleme ve müdahalesine yol açabilir. İşletmeler daha esnek ve bağımsız olabilir. İşletmenin çevresindeki çıkar grupları tatmin edildikçe, işletmenin ekonomik ve sosyal ömrü uzayabilir (Özüpek, 2005: 58). Bu yüzden sosyal sorumlu işletmeler kamuoyu tarafından desteklenebilir. Böylelikle kurum imajı ve değeri yaratılabilinir (Nicolau, 2008: 991). Daha iyi imaja ve değere sahip işletmeler müşteriler tarafından mal ve hizmet satın almada tercih edilme sebebidir. Bu durum, markalaşmayı da beraberinde getirebilir (Weber, 2008: 250). İşletmeler sosyal güce sahipse, soysal sorumluluk duygusu da buna eşdeğer düzeyde genişleyebilir. Böylelikle işletme sosyal sorumluluk kapasitesini ortaya daha rahat koyabilir. Kurumsal soysa sorumluluk uygulamaları ile birlikte kurum itibarı da toplumda yerleşebilir. Kriz ortamlarında ve ekonomik durgunlukta müşteriler kurumsal sosyal sorumluluğu uygulayan işletmelerden tüketim yapmayı tercih etmektedirler (Ayuso, 2006: 210; Nicolau, 2008: 999). İşletmelerin uzun dönemli amaçlarının gerçekleşmesinde kurumsal sosyal sorumluluk uygulamaları önem kazanmaktadır. İşletmenin kurumsal sosyal sorumlulukları maliyetli olsa da uzun dönemde oluşacak daha büyük maliyetleri engellemiş olacaktır (Henderson, 2007: 235; Nicolau, 2008: 997; Lin vd., 2009: 59). Kurumsal sosyal sorumluklarını çalışanlarına karşı uygulayan işletmelerde çalışanların iş tatmini, örgütsel bağlılığı ve örgütsel özdeşleşmesi yükselir (Özdemir, 2007: ). Bu durum çalışanın motivasyonu ve işinde kalma niyetini arttırır. Dolayısıyla verimlilik de artacaktır. Ayrıca işletme, sivil toplum örgütlerinden, çeşitli meslek odalarından ve sosyal ve politik çevresini oluşturan çıkar gruplarından olumlu destek alabilecektir. Sadık bir sosyal ve politik çevre oluşturabilecektir.
Weber (2008: 249) kurumsal sosyal sorumluluğun işletmelere sağladığı faydalar, beş ana başlıkta toplamıştır. Bunlar; işletmenin imajına ve itibarına olumlu etkileri, çalışanın motivasyonuna, iyileştirmesine ve işte kalmasına olumlu etkileri, maliyeti korumaya etkisi, pazar payı ve yüksek satışlarla kazançların artmasına etkisi ve riski azaltma ve risk yönetimi ile ilişkisidir. Ayrıca kurumsal sosyal sorumluluğun finansal ve finansal olmayan yararları da bulunmaktadır. Finansal yararlar; gelirlerin artması, maliyetlerin düşmesi, risk azatlımı ve marka değerinin artması olmaktadır. Finansal olmayan yararlar ise kazanmayı geliştirme, çalışmada sağlam yetki, müşteri çekiciliğini ve devamlılığını geliştirme, itibarı geliştirme ve çalışanın motivasyonunu, iyileşmesini ve işte kalmasını sağlamadır. Finansal olmayan yararların dolaylı olarak finansal yararları bulunmaktadır (Weber, 2008: 250). Özetle işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk çabaları işletme içi ve dışı çıkar grupları ile bir iletişim ve hakla ilişkiler çabasıdır. İletişimi iyi kurabilen ve halkla ilişkiler çabalarını gerçekleştirebilen işletmeler bulunduğu çevrede faaliyetlerini sürdürebilecektir. Böylelikle asıl hedefleri olan işletme karlılığını maksimize edebileceklerdir.
Kurumsal sosyal sorumluluğun işletmeye verebileceği birçok zararlar vardır (Akgemci vd. , 2001: 15); sosyal sorumluluk programlarına kaynakları kanalize etmek, rekabetçi bir pazarın ilkelerini ihlal eder ve hissedarları ekonomik kazançtan yoksun bırakır. İşletmeler sosyal faaliyetleri gerçekleştirmek için kurulan müesseseler değildir. İşletmenin asıl hedefi karı maksimize etmektir. Bu yüzden sosyal hareket, işletmenin ekonomik verimliliğini azaltmaktadır. Sosyal sorunlar hemen ele alınıp üzerinde durulacak hususlar değil, aksine serbest piyasa ekonomisi işleyişi ve baskılar içinde zamanla çözülebilecek sorunlardır. Bu nedenle her işletmenin sosyal amaç ve görevlerle uğraşması doğru değildir. Ayrıca, kurumsal sosyal sorumluluk yaklaşımı, piyasa ekonomisinin temel özelliklerinden biri olan görünmez el ilkesi açısından da eleştirilmektedir. Bireylerin kendi iradeleri ve istekleri dışında topluma fayda sağlayacak sonuçlar yaratmaları, kapitalist sistemde “görünmez el ilkesi” olarak kabul edilir. Eğer kar hedefinin yanı sıra sosyal hedeflere yönelirse bu durumda pazar üzerindeki kontrolünü yitirir. Bu durumda işletmeler kontrollü davranmak zorundadırlar. Öncelikli hedeflerini yerine getirerek sosyal
hedefleri gerçekleştirmeleri daha doğru olabilir. Bunun yanı sıra kurumsal sosyal sorumluğu bir gereklilik gibi gören işletmeler de pek bir fayda göremeyebilir. Bir başka ifade ile kurumsal sosyal sorumsuz işletmeler olabilir.
ĠKĠNCĠ BÖLÜM: KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK BOYUTLARI ĠLE PERSONELĠN Ġġ TATMĠNĠ VE ĠġTE KALMA NĠYETĠ ĠLĠġKĠSĠ
Modern işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk çalışmaları, işletmenin bulunduğu topluma fayda sağlayan çalışmalar olmalıdır. Otel işletmeleri de bulunduğu iç ve dış çevreye karşı sorumlu olduğundan, kurumsal sosyal sorumluluk uygulamalarında bulunduğu çevreye karşı hem sorumlu hem de faydacı olmalıdır. Otel işletmeleri emek yoğun işletmeler olduğu için, işletmenin başarılı olması personelin performansına da bağlıdır. Bundan dolayı işletme yöneticileri çalışanlarının ne istediğini ve çalışanlarının ne hissettiğini iyi bilmelidir (Lam vd. 2001: 157). Çalışanın performansını dolayısıyla otelin hizmet performansını etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bunlar; motivasyon, işten tatmin, örgütsel bağlılık, örgütsel özdeşleşme, yıldırma ve tükenmişlik gibi unsurlardır. İşletmelerin etkili ve stratejik kurumsal sosyal sorumluluk çalışmalarında bu faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.
Otel işletmeleri kurumsal sosyal sorumluluk uygulamalarında çalışanlarına karşı sorumluluklarını ekonomik, yasal, etik ve gönüllü olarak yerine getirebilirler. Bu uygulamaların olumlu ve olumsuz etkileri, otel işletmesine yansıyacaktır. Kurumsal sosyal sorumluluğu gerçekten uygulayan otel işletmelerinde çalışanlar kurumuna daha bağlı olabilecek, çalışanın motivasyonu ve iş tatmini yüksek olabilecek ve çalışan işte kalma niyetinde olabilecekken, tersi durumunda işletmeden ayrılmalar artacak, iş tatmini olmayan çalışanlarla işletme hizmet vermek zorunda kalabilecektir (Heslin ve Ochoa, 2008: 132). Bu durum tatmin olmayan müşteri (Lee ve Heo, 2009), maliyetlerin artması ve gelirlerin azalması gibi birçok olumsuzlukları beraberinde getirebilecektir. Bu olumsuzluklarla birlikte, işletme değeri, itibarı, imajı ve markası bu durumdan da etkilenebilecektir. Kurumsal sosyal sorumluluğu algılayabilen çalışanlar, kurumunu da algılamış olmaktadır. Bir anlamda kurumsal sosyal sorumluluk çalışmaları, çalışanlar ile kurum arasında bir iletişim biçimidir.