Kullanım Amaçlarına Göre Çocuk Oyun Alanlarının Sınıflandırılması Kullanım amaçlarına göre; çocuk oyun alanları dört grupta incelenir: Kullanım amaçlarına göre; çocuk oyun alanları dört grupta incelenir:

3.2.1.1. Geleneksel Oyun Alanları

Yerleşim birimlerinde sıklıkla rastlanan oyun alanı tipidir. Yöneticilerin, kamu çalışanları, öğretmen ve idareciler tarafından kataloglardan seçilen tek tip malzeme ile yapılan donatılardan oluşur. Oyun elemanları da genelde tek tip oyuna imkan verecek niteliktedir.

Bu tür oyun alanlarında oyun elemanları kombine değildir. Genelde iki ya da daha fazla salıncak, bir kaydırak bir ya da iki tahterevalli ve basit bir tırmanma elemanından oluşurlar. Oyun elemanları çoğunlukla metal malzemelidir. Oyun alanına yerleştirilmeleri de ayrı ayrı, birbirinden bağımsız şekilde olur.

Yararları:

 Daha çok adale geliştirici, tırmanma, kayma, sallanma gibi hareketleri gerçekleştirmeye yönelik donatılar bulunur, dolayısıyla çocukların fiziksel gelişimine yardımcı olur.

 Bu tür elemanlar çocukları cezp ettiği için oyun için güçlü bir istek uyandırırlar.  Denge, koordinasyon gelişimine yardımcı olur.

17 Sakıncaları:

 Genelde malzeme olarak metal kullanıldığı için, metalin zamanla paslanma yapması açısından tehlikelidir.

 Sert salıncaklar, tek başına duran kaydıraklarda güvenlik pek yoktur. Düşme sırasında yaralanmalara sebebiyet verebilirler.

 Genelde tek kaydırak, tek tırmanma elemanı şeklinde bulundukları, kombine bir şekilde bir araya gelmedikleri için daha çok bireysel oyunlara .izin verirler, grup oyunlarına pek imkan vermezler.

 Yaratıcılığı teşvik etmez.

Şekil 3.1: Geleneksel Oyun Alanı (Ata-1 Parkı, Bulgurlu Mahallesi, Üsküdar, 2003)

3.2.1.1 Çağdaş Oyun Alanları

İçlerindeki donatısıyla birlikte tasarımı, psikologlar, sosyologlar, pedagoglar, mimarlar, peyzaj mimarları gibi pek çok disiplininin katkılarıyla yapılan, oyun çeşitleri, özel oyun tipleri ve onların konstrüksiyonu için güvenlik, estetik, bakım kolaylığı, ekonomiklik gibi özellikleri göz önünde bulundurularak oluşturulan oyun alanlarıdır. (Chamberlin, 1998)

18

Arazi ve malzemeler heykelimsi bir tarzda kullanılmıştır. Oyun alanı durağandır. Çocuktan başka hareketli yoktur. Su fıskiyeleri, kaydırak ve tünellerden oluşan kombine oyun sistemi, tırmanma kuleleri bulunur. Bu tür parklar estetik ve eğlenceli olmasından dolayı büyüklerin de ilgisini çeker. Sıkılmadan vakitlerini geçirebilecekleri parklardır.

Yurt dışında görülen örneklerde, bu tip parklara girişler ücretlidir ve çocuklar istedikleri malzemelerle oynayabilirler. Su kayakları, su savaşları, orman jimnastiği gibi oyun malzemeleri vardır. Bazı parklarda çocukların ata binmesi, atla gezinti yapabilmesi bile mümkündür. Fakat bunlar bakımları zor ve maliyetli donanımlardır.

Yararları:

 Çocukların eğitimi için yararlı oyun formlarını içerirler.

 Çocuklar buradaki oyun elemanlarından, özellikle sudan çok etkilenirler. Su oyunları sayesinde çocuğun dokunma duyuları gelişir.

 Hayal gücünü geliştiricidir. Geleneksel oyun alanlarına göre sosyal oyunlara daha çok imkan verir.

 Estetik olmasından dolayı komşuluk ünitelerinde büyükler tarafından da tercih edilirler.

 Parkta bitkilendirme ve ağaçlandırma yapılması hem büyüklerin hem de çocukların hoşuna gider.

 Çağdaş oyun alanlarında bazı spesifik karakteristikler (kuşatılmış alanlar gibi) belirli oyun davranışlarını geliştirebilir.

Sakıncaları:

 Tasarımında her ne kadar ekonomiklik ön plana çıksa da, çok beton kullanımı veya toprak doldurmadan dolayı pahalıya mal olur.

 Çocukların en çok hoşlandıkları, tırmanma elemanı gibi adale geliştirici elemanlar burada yoktur. Çocuklar çabuk bıkar ve sıkılır.

 Karmaşıktırlar.

 Bakım ve temizliği çok zordur.

19

Şekil 3.2: Çağdaş Oyun Alanı Elemanı-Tünel, Kaydırak ve Tırmanma Elemanından Oluşan Kombine Oyun Elemanı (Sahil Parkı Çocuk Oyun Alanı, Marmaris)

3.2.1.1. Macera Oyun Alanları

Çağdaş oyun alanlarına karşıt oyun alanlarıdır. Bu oyun alanlarında hiçbir alet statik değildir. Çocukların kendi oyun çevresini ve kendi oyun aletlerini kendisinin yaratabileceği, küçük çekiç, çivi gibi el aletleri, kütük parçaları, eski lastikler (araba lastikleri), sandıklar vb. materyallerden oluşur. Elektrik ve sulu oyun aletleri, taşıma kamyon giriş yerleri vardır. Bu tür oyun alanlarında bir oyun öğreticinin olması çok yararlı olur. Normalde geleneksel ve çağdaş oyun alanlarının bakımı ve onarımına harcanacak para ile bir oyun öğretici tutulabilir. Oyun öğretici ne gibi oyunların nerede, nasıl, hangi aletlerle oynanacağını veya hangi oyunun oynanması gerektiğini öğretir. Çocuklar burada çukurlar kazabilirler, bahçe işleri yapabilirler, hayvanlarla oyunlar oynayabilirler ve çeşitli el aletleri ile tamirat ve ufak çaplı inşaat işiyle uğraşabilirler. (Chamberlin, 1998.)

Macera oyun alanları içerisinde „yaratıcı oyun alanları‟ da bulunmaktadır. Bu tip alanlar çocuklara kendi çevrelerini yaratabilecekleri modüler „gevşek bölümler‟

20

önerir. Modüler parçalar çocuklara, aletlere gerek duymadan kendi oyun alanlarını yaratma olanağı sağlar. Bu alanlar çocukların çeşitli el sanatları ve tiyatro gibi konularla ilgilenebileceği alanlardır. Yaratıcı oyun alanları, toplu, sosyal, fiziksel oyunların hepsini kapsamakla birlikte, bu alanlarda çocuklar alet kullanmayı öğrenemezler. Modüler sistemler, çocuklara istedikleri serbestliği sağlayamaz.

Ayrıca bu tip oyun alanları, doğaya ilişkin bir takım ip uçlarının elde edildiği alanlardır. Ağaçlar, çalılar, çiçekler, hayvanlar, yer örtücüler, su, toprak, çamur gibi elemanlarla donatılır. Böylelikle bu alanlar,çocuğun doğa ile ilişki içinde olması, macera içinde çeşitli keşifler yapması ve bir takım sonuçlara ulaşması konusunda yardımcı olur. Eğitim açısından, özellikle biyoloji, ekoloji, botanik, renk, form gibi konuları öğretmeye imkan vermesi açısından önemlidir. Çocuklar bu alanlarda çevreye saygıyı öğrenirler, daha çok grup bilincine ulaşırlar, sosyal ve fiziksel oyunlar oynamayı öğrenirler.

Yararları:

 Hayal gücünü geliştiricidirler.

 Sosyal ve fiziksel oyun gereksinimlerinin çoğunu karşılarlar.  Emniyetlidirler.

 Çocukların kendini ifade etmesini, paylaşımcılığı geliştirir.  Problemlerin üstesinden gelme yetisi kazandırırlar.

 Oyun çeşitliliği yaratması açısından, çocuklar uzun süre sıkılmadan oyun alanında kalabilirler.

 Çocukların doğada keşifler yapmasına imkan sağlarlar. Sakıncaları:

 Macera oyun alanında kullanılan materyaller (eskimiş lastikler, sandık vb.) çok özel şekilde bir araya getirilmediği takdirde, oyun alanı bir çöplük görünümünde olabilir. Ebeveynler bu görünümden dolayı çocuklarının pislikle oynamasını istemeyebilirler.

 Ebeveynler bu oyun alanlarında çocuklarını bıraksalar bile sürekli çocuklarını kontrol etme ihtiyacı içinde olurlar. Çocukların da bu rahat ortamda özgürlükleri kısıtlanmış olur.

21

 Bu tür oyun alanları genelde okul çağı çocukları için düzenlenir. Fakat küçük çocukların da alet kullanabileceği düşünülerek onlara göre de düzenlemeler yapılabilir.

Şekil 3.3: Macera Oyun Alanı (Urban Signage Design, Graphic Publishing Co., Ltd.,1982)

3.2.1.2. Özel Öğrenme Amaçlı Çocuk Oyun Alanları

Özürlü çocuklar için planlanan oyun alanlarıdır. Bu durumdaki çocukların toplu, sosyal, fiziksel oyunlara adapte olmalarını sağlar. Bu tip oyun alanlarında dikkat edilmesi gereken özelliklerin başında, zeminin, tekerlekli sandalyedekiler için ulaşılabilir yumuşaklıkta olması, tatlı eğimlerin olması, çeşitli renkleri ve sesleri kapsaması gelir. Su ve kum oyunlarından faydalanabilmeleri için su ve kum havuzlarının bir masa yüksekliğinde olması gerekir. Çocuk oyun alanlarında yer alan bütün donatılarda bir takım değişikler yapılarak özürlü çocuklarında yararlanabilmesi sağlanır. Donatılarla ilgili bu konuya bölüm sonunda yer verilmiştir. (Tablo 3.1)

Yararları:

 Özürlü çocuklara, normal oyun deneyimi yaşatırlar. Bütün donatıların onların yararlanabileceği şekilde düzenlenmiş olması, normal çocukların oynadığı her tür oyunu oynayabilmeleri onları mutlu eder. Bu da ruhsal gelişimleri için önemlidir.

22

 Sosyal, fiziksel yönden gelişimlerine faydalı olurlar. Ayrıca grup oyunlarına imkan vermesi açısından önemlidir. Özürlü çocuklar bu oyun alanlarında başka çocuklarla iletişim kurabilirler.

Sakıncaları:

 Özürlü çocukların ayrı tutularak onlara göre oyun elemanlarının düzenlenmesi hem özürlü çocuklar tarafından, hem de normal çocuklar tarafından istenmeyebilir.

 Oyun alanında çocuğun mutlaka bir yetişkin tarafından gözlemlenmesi şarttır. Çocuk kendini bu durumda pek özgür hissetmeyebilir. Tek başına sınırlı şeyler yapabildiği için mutsuz olabilir.

Şekil.3.4: Özürlü Çocuklara Göre Yükseltilmiş Bir Kum Havuzu (“Theems T., 1999. Let‟s Go Outside, Designing The Early Childhood Playground,” s.49)