Hitit Krallığı Ana Tanrıça Buluntuları

Resim 38

BULUNTU YERĠ: HattuĢa, Yazılıkaya Açıkhava Tapınağı, A bölümü. CĠNSĠ: BaĢtanrılar sahnesi

MALZEME: Tapınak duvarında kabartma DURUMU: Tamdır.

TANIMI: Anadolu‟nun yerli halkı olan Hattiler‟de Ana Tanrıça‟nın adı WuruĢemu idi. WuruĢemu, Anadolu‟da bilinen ilk tanrıça adı olduğu için çok büyük bir önem taĢımaktadır.

Anadolu‟nun ilk büyük krallığını kuran Hititler‟in dininde tanrıların yanı sıra, tanrıçalar da çok önemli bir yer tutmaktaydı. Hitit tanrılarının çok büyük bir kısmı Hurri kökenliydi. Tanrılar topluluğunun baĢ tanrısı fırtına Tanrısı TeĢup‟tur. TeĢup‟un eĢi Hepat‟da, Hitit panteonunun baĢında yer almaktadır. Hurri kökenli olan Hepat, Anadolu‟daki Ana Tanrıça inancı ve bununla ilgili geleneği devam ettirmiĢtir.

93

Hititler tarafından, TeĢup‟un karısı Hepat, Arinna‟nın GüneĢ Tanrıçası ile eĢitlenmiĢtir. Bu eĢitlik yazılı belgelerde Ģu sözlerle açıklanmaktadır.

“Arinna‟nın GüneĢ Tanrıçası, benim efendim; bütün ülkelerin kraliçesi. Sen Hitit Ülkesi‟nde Arrina‟nın GüneĢ Tanrıçası adını taĢırsın. Sedir (ağaçları) Ülkesinde ise adın Hepat‟tır”.

TeĢup ile Hepat tanrısal çiftinin en önemli ve etkili betimleri, Hitit baĢkenti HattuĢa‟nın yaklaĢık 1, 5 km. kuzeydoğusunda yer alan açık hava tapınağı Yazılıkaya‟da görülmektedir. Burada TeĢup ve eĢi Hepat kutsanmaktaydı; Hurri kökenli Tanrı ve Tanrıça Kümelerinin TeĢup ve Hepat‟ın yönetiminde “Yeni Yıl Bayramı” için ayrı ayrı toplanıĢları betimlenmiĢtir. Çatalhöyük‟te Ana Tanrıça Bir çift panter üzerinde oturduğu gibi, burada da Hepat panter üzerinde ayakta durmaktadır. Daha sonra Anadolu‟da Geç Hitit Beylikleri, Phryg, Lydia ve hatta Hellenistik dönemde Ana Tanrıça‟nın kutsal hayvanı artık aslan olarak gösterilmiĢtir. TARĠHLEME: M. Ö. 13. Yüzyıl

94 Resim 39

BULUNTU YERĠ: HattuĢaĢ (Hitit imparatorluğu dönemi) CĠNSĠ: Ana Tanrıça ve çocuğu (Arianna‟nın GüneĢ Tanrıçası) MALZEME: Altın

BOYUTLAR: Yükseklik: 4. 3cm DURUMU: Tamdır.

TANIMI: Altından dövme tekniğiyle yapılmıĢ bir Hitit Tanrıçası (Arinna‟nın GüneĢ Tanrıçası), Neolitik ve Kalkolitik Çağlar‟a ait kucağında çocuğunu tutan Ana Tanrıça figürinleriyle içerik yönünden büyük bir benzerlik göstermektedir. Aslan ayaklı ve arkalıksız bir taht üzerinde oturur durumda gösterilen figürin arkalıksız bir taht üzerinde otururken gösterilmiĢtir. Ġki eliyle bir kap tuttuğu anlaĢılan Tanrıça‟nın sırt kısmındaki halka, bunun bir kolye veya muska gibi insanlar tarafından taĢındığını göstermektedir. Tanrıçanın yüz ayrıntıları baĢarıyla iĢlenmiĢtir. Kulaklarındaki

95

küpeler, iri daire biçimlidir. Ġri badem gözlü ve kalın burunlu Tanrıça, Hasanoğlan Tanrıça‟sının yüz ifadesinin benzerini oluĢturmakta ve Anadolu halkının etnik tipini açıkça yansıtmaktadır. BaĢında geniĢ hale biçimli bir baĢlık bulunmaktadır. BaĢ kısmın arkasındaki halka, bunun bir muska ya da kolye gibi taĢındığını göstermektedir. Tanrıça‟nın baĢındaki hale biçimli baĢlık, daha sonra Hristiyan sanatında Ġsa‟nın, Meryem‟in ve azizlerin baĢları arkasında görülen haleyi etkileyecektir. Boynunda kalın bir gerdanlık taĢımaktadır. Tanrıça‟nın kucağında çıplak bir erkek çocuk oturmaktadır. Tanrıça‟nın çocuğu tutmadığı görülmektedir. Bu ilginç kompozisyon, çocuğu doğuran, besleyen ve kucağında taĢıyan Çatalhöyük, Hacılar ve Horoztepe Ana Tanrıça figürinlerinin bir uzantısını oluĢturmaktadır. Bu özgün inanç, Hıristiyan sanatında Meryem‟in çocuk Ġsa‟yı kucağında taĢıması sahnesiyle ölümsüzlüğe ulaĢacaktır.

TARĠHLEME: M. Ö. 14-13 yüzyıl KAYNAK: Oktay Belli 2001

96 Resim 40

BULUNTU YERĠ: Alacahöyük (Hitit imparatorluğu dönemi)

CĠNSĠ: Oturan Ana Tanrıça heykelciği (Arianna‟nın GüneĢ Tanrıçası) MALZEME: Bronz

BOYUTLAR: Yükseklik: 11 cm DURUMU: Tamdır.

TANIMI: Alacahöyük kazıları sırasında bulunan bu heykelcik, bronzdan döküm tekniğiyle yapılan Ana Tanrıça figürini (Arianna‟nın GüneĢ Tanrıça‟sı), Hitit dönemine tarihlenmektedir. Bu Tanrıça‟nın da baĢının arka kısmında bulunan halka, kolye ya da muska gibi taĢındığını göstermektedir. Arkalıksız bir taht üzerinde

97

oturan Ana Tanrıça‟nın baĢında geniĢ, hale biçimli bir baĢlık bulunmaktadır. BaĢlığın kenarlarından güneĢ ıĢınları gibi Ģualar çıkmaktadır. Yukarıda da belirttiğimiz gibi baĢlığın bu ilginç görünümü, daha sonra Hristiyan sanatında Ġsa‟nın, Meryem‟in ve de azizlerin baĢları arkasında görülen haleyi etkileyecektir. Tanrıça‟nın kucağında çocuğu yoktur. GiymiĢ olduğu elbisenin altında, iri göğüs çıkıntıları belirtilmiĢtir. TARĠHLEME: M. Ö. 14-13 yüzyıl

98

Resim 41a Resim 41b

BULUNTU YERĠ: KargamıĢ (Geç Hitit beylikleri dönemi) CĠNSĠ:Tanrıça Kubaba kabartması

MALZEME: Bazalt

BOYUTLAR:(Resim: 41aYükseklik: 83cm.) Resim: 41b Yükseklik: 102cm) DURUMU: Tamdır.

TANIMI:. Geç Hitit Beylikleri döneminde Ana Tanrıça‟yı KargamıĢ kentinin baĢ tanrıçası Kubaba adıyla tanımaktayız. Aslında Kubaba adına, Asurlu tüccarların Kültepe‟de bıraktıkları çivi yazılı, yazılı tabletlerde rastlamaktayız. Yalnız burada Kubaba Dağ tanrıçası olarak geçmektedir. KargamıĢ kentinde andezit taĢından yapılan alçak kabartmalarda Kubaba, yanında bir çift aslan ve elinde bir ayna ile betimlenmektedir. KargamıĢ Prensi, Kubaba kabartmalı taĢın arka kısmına Ģunları yazdırtmıĢtır.

“ Ben Kamanas, Tanrıça Kubaba‟nın dört yol ağzındaki evini bitirinceye değin… KargamıĢ‟ta, dağların kentinde, evin ön odasına Kubaba için heykeller diktim, KargamıĢ‟ın Büyük Tanrıçası için… O‟nun için krallar üç heykel getirdi ve giydirdi… Ben de bir giysi verdim.

TARĠHLEME: M. Ö. 9 yüzyıl KAYNAK: Oktay Belli 2001

99