Koruyucu Bakım ve Güç Sorunları

ÖĞRENME FAALİYETİ–3

Bu faaliyette verilenler çerçevesinde, bilgisayar kullanıcılarının karşılaşabilecekleri güç sorunlarını giderebileceksiniz.

Bilgisayarın diğer çevre birimleri için (Çizici, Cd\Dvd sürücü veya yazıcı, projeksiyon cihazı vs.) yapılacak bakım unsurlarını araştırınız. Yaptığınız incelemeleri, rapor haline getirerek sınıfta sununuz.

3. KORUYUCU BAKIM İÇİN GÜÇ SORUNLARI

3.1. Koruyucu Bakım ve Güç Sorunları

Bilgisayar sistemlerini ve tüm gerekli yan birimleri çalıştırmak için elektriğe ihtiyaç duyulsa da bu aynı zamanda ciddi sorunlara da sebebiyet verebilir. Bazı güç sorunları engellenemez; ancak hasarı en aza indirmek için önlemler alınabilir. Bu bölüm aşağıdaki konuları içermektedir:

¾ Güç Sorunları

¾ Artış bastırıcılar ve güç kaynakları

¾ Bir sunucu ortamında UPS

3.1.1. Güç Sorunları

Bilgisayar bileşenleri, çeşitli elektriksel dalgalanmalara duyarlıdır. Hassas iç bileşenler elektriksel akıntılardan zarar görebilir. Bilgisayarlar, şimşek, yıldırım gibi yüksek düzey veya statik elektrik gibi düşük düzey elektriksel yayımlardan zarar görebilir ve harap olabilir.

Aşağıda sıralanan güç kesintisi türleri, bir sistemin arızalanmasına veya hata vermesine yol açabilir.

ÖĞRENME FAALİYETİ–3

AMAÇ

ARAŞTIRMA

3.1.2. Güç Kesintisi-Karartma (Blackout)

Karartma, doğal bir olay (Kötü hava gibi…) ya da insan hatasından kaynaklanan bir kaza (Örneğin, yapılandırma sırasında) nedeniyle oluşan ve belirsiz bir süre boyunca devam eden tam güç kaybıdır. Bu süre içinde sistemler kullanılamaz durumdadır.

Şekil 3.1: Karartma-Güç Kesilmesi

Kesintiye genellikle aşırı ve çok fazla talep, hat üzerinde kısa devre, şimşek, deprem ve güç dağıtım şebekesi üzerindeki kazalar neden olur. Bu durumun sistemler üzerinde olumsuz etkileri olur. Çalışılmakta olan sistem üzerindeki bellekte (RAM) veya Önbellekte (Cache) bulunan işlemler ve verilerin kaybolmasına neden olur. Sabit disk üzerinde Dosya Ayırma tablosu (FAT) kaybolabilir ve sabit diskte depolanmış verilerin yok olması sonucunu ortaya çıkabilir.

3.1.3. Brownout/Sag /Ani Kesilme (Voltaj Düşmesi)

Voltaj düşmesi, Şekil 3.2'de gösterildiği gibi güçte bir düşüştür, bir ani kesilme, bir saniyeden kısa süren bir voltaj düşmesidir. Bu olaylar, güç hattındaki voltaj, normal voltajın

Şirketler, yüksek talep dönemlerinde kullanıcıların sebep olduğu gücü düşürmek için kasti olarak voltajı düşürebilirler. Voltaj düşmeleri ve ani kesilmeler, elektrikle çalışan bütün aygıtları etkileyen güç sorunlarının sebebi olarak gösterilir.

Şekil 3.2: Voltaj düşmesi ve ani kesilme

Voltaj düşmesi elektrik hatlarında kısa süreli voltaj azalmasıdır. Vakumlu temizleyiciler ve fotokopiler gibi cihazlar çalıştırıldıklarında aniden hattan voltajı çekerler.

Bu durum voltaj düşmesine neden olur. Voltaj düşmesi, özellikle motorların kullanıldığı CD player, DVD player gibi cihazların çalışmamasına neden olur.

Bu ani voltaj düşmesi ve kesilme bilgisayarların kapanmasına ve zarar görmesine neden olabilir. Hatta veri kayıplarına da sebep olabilir. Ayrıca voltaj düşmesi elektrikle çalışan sistemlerin ömürlerinin kısalmasına ve verimliliklerinin azalmasının da bir nedenidir.

3.1.4. Noise (Gürültü)

Gürültü, Şekil 3.3'te gösterildiği üzere, radyo yayınları (RFI), yüksek elektromanyetik girişim (EMI) , hat üzerindeki bağlantılar, üreteç ve şimşek girişimlerinden kaynaklanır.

Gürültü hattan, düzgün sinüs dalgasına karışır. Gürültü kalıcı ve aralıklarla devam edebilir.

Gürültü, bir bilgisayar sisteminde hatalar oluşmasına sebebiyet veren kirli güce yol açabilir.

Ayrıca gürültü, çalışan programlar ve veri dosyalarında hatalara ve bozulmalara neden olabilir.

Şekil 3.3: Gürültü

Gürültü, genel olarak EMI ve RFI dalgalarından kaynaklanır. Elektriksel gürültü elektrikle çalışan devre ve teçhizatlarda ağır hasarlara neden olabilir. Gürültü, düzensiz, rasgele ve çoklu elektriksel frekans sinyalleri, orijinal elektrik sinyalini kesmesi ve bozması sonucu ortaya çıkar. Ayrıca bilgisayar sistemlerinin devreleri üzerinde sakıncalı, istenmeyen etkiler bırakır. Gürültüye sebep olan etmenler, hava ve veri kablolarına doğru yayılır(Özelikle yalıtılmamış kablolara). Bu tip veri kabloları ve antenler yayın sinyallerini üzerlerinde toplarlar. Bu istenmeyen sinyaller, iş istasyonları (workstations), sunucular ve diğer çevre birimleri arasında iletişim sinyallerine karışarak veri kabloları üzerinde geri planda gürültü yaratırlar. Özellikle HUB ve ROUTER cihazlarını etkilerler.

Çeşitli tip motorlar, motor kontrol devreleri, mikrodalgalar, şimşek, radyo ve diğer yayın alıcılar ve vericiler, flüoresan ışıklar ve hatta bilgisayarın güç kaynağı bile gürültünün ana sebepleri arasındadır.

3.1.5. Spike (Ani Voltaj Yükselmesi)

Şekil 3.4'te gösterildiği üzere, normal düzeylerin çok üstünde olan ani ve hızlı voltaj yükselmeleridir. Bir ani voltaj yükselmesi, genellikle 1-2 saniye sürer. Genellikle şimşeklerden ve statik elektrikten kaynaklanırlar ancak, yardımcı sistem bir kesintiden sonra tekrar çevrimiçi olduğunda da meydana gelebilir.

Şekil 3.4. Ani Voltaj Yükselmesi

Ani voltaj yükselmesi elektronik sistemlerin arızalanmasına neden olur. Özellikle, hassas aygıt ve cihazlar bu durumdan kaynaklanan nedenlerden dolayı kullanılamaz duruma gelebilir. Ani güç artışı bilgisayarda büyük ölçüde veri kayıplarına neden olur. Diskler üzerinde bozuk ve kayıp alanların oluşmasına neden olurlar.

3.1.6. Power Surge (Aşırı Gerilim Yükselmesi Güç Artışı)

Bir güç artışı, Şekil 3.5'te de gösterildiği üzere, elektrik akımının normal akışının üstünde olan ciddi voltaj artışıdır. Güç artışlarına ayrıca geçici voltaj (transient voltage) da denir. Örneğin, ülkemizde standart bir duvar prizi ölçümü, 220 V'dan daha yukarı bir seviyeye yükselirse bu güç artışı olarak bilinir. Bir güç artışı 3 nanosaniyeden uzun sürer.

Nanosaniye, saniyenin milyarda biridir.

Şekil 3.5: Ani voltaj yükselmesi ve güç artışı

Güç artışı çok kısa bir zaman içinde aniden ortaya çıkar. Elektrikle çalışan makineler;

(klimalar, Buzdolapları gibi benzer makineler elektrik gücünde aniden indirime gittiklerinde, kapatıldıklarında ani voltaj yükselmesi görülür. Bu durum da kritik ve önemli aygıt ve cihazlar üzerinde hasara neden olabilir. Diğer taraftan bellekteki bilgiler kaybolur, veri hataları görülür, güç kaynakları yanar ve iletişim sistemleri zarar görür. Artış bastırıcılar hassas bilgisayar bileşenlerini güç artışlarından korumaya yardımcı olur.

Bilgisayar sistemlerini etkileyebilen farklı güç sorunlarını anlamak sorunlara karşı koruma sağlamayı kolaylaştırabilir. Bir sonraki bölümde, bilgisayar donatımını güç sorunlarına karşı koruyan aygıtlar incelenmektedir.