Ön-Kontrol (Pre-control)

Rath and Strong firmasınca 1950'lerde geliştirilen Ön-Kontrol yönteminde de sürecin durumu izlenmektedir. Ancak, amaçlar farklı olduğu için takip ettiği ilkeler Shewhart'ın ilkelerinden farklıdır. Ön-Kontrol süreci (bu sürecin kararlığını da dikkate alarak) spesifikasyon limitlerine göre izleyen bir yöntemdir. Süreç kontrol diyagramları ise sürecin kararlılığının zamana göre değişimini inceleyen araçlardır [68].

Her ikisinin de avantajları ve dezavantajları olmasına rağmen, hem Ön-Kontrol diyagramlarının ve hem de Shewhart temelli kontrol diyagramlarının süreç üzerinde önemli etkileri vardır. Her ikisi de süreçten sorumlu olanları belli durumlarda önlem

x’e dair normal dağılım μ=1,5 ve σ=0,15 _{normal dağılım} X’ın μ=1,5 ve σ=0,0671 Örnek: n = 5 ÜKL = 1,7013 MÇ = 1,5 AKL = 1,2987

almaya zorlamaktadır. Bu da sürecin sürekli iyileştirilmesine sebep olmaktadır. Ön- Kontrol bir algoritma olmakla birlikte, diyagram olarak çizildiğinde görsel açıdan faydalı bir araç olarak da işe yarayacaktır [32].

Ön-Kontrol yönteminde spesifikasyon limitlerinin arası dört eşit bölgeye ayrılır. İçteki iki bölge yeşil bölge, her iki taraftan spesifikasyon limitlerine bitişik olan bölgelere de sarı bölge denir. Spesifikasyon limitlerinin dışında kalan kısımlar ise kırmızı bölgelerdir. Bu bölgeler Şekil 5.26'da gösterilmektedir [69].

ASL: Alt Spesifikasyon Limiti AÖKL: Alt Ön-Kontrol Limiti

ÜSL: Üst Spesifikasyon Limiti ÜÖKL: Üst Ön-Kontrol Limiti

Şekil 5.26: Ön-Kontrol diyagramı

Trafik ışıklarının anlamını da taşıyan grafik renklerinde Yeşil Bölge, çıktı varyasyonunda bir sorun olmadığını anlatmaktadır. Varyasyonu etkileyen faktörler optimum seviye içerisindedir. Sarı Bölge, çıktı varyasyonu etkileyen faktörlere dikkat edilmesi gerektiğini işaret etmektedir. Kırmızı Bölge ise üretimin kesinlikle durdurulması gerektiğini belirtir. Bazı durumlarda çift taraflı değil sadece alt veya sadece üst spesifikasyon limitlerine göre de karar verilebilir. Bu durumlarda incelenecek Ön-Kontrol diyagramının yapısı Şekil 5.27’deki gibi olacaktır [28].

ASL AÖKL ÜÖKL ÜSL K ırmı zı B öl ge Sarı

Bölge Yeşil l Bölge

Sarı Bölge K ırmı zı B ölg e

(ÜSL - ASL)/4 (ÜSL - ASL) / 2 (ÜSL - ASL)/4

A – İki spesifikasyon olması durumu

ASL AÖKL K ırmı zı B öl ge Sarı Bölge Yeşil Bölgel

B – Sadece ASL'nin olması durumu

ÜÖKL ÜSL Yeşil Bölgel Sarı Bölge K ırmı zı B ölg e

C – Sadece ÜSL'nin olması durumu

Şekil 5.27: Ön-Kontrol Diyagramı’nın spesifikasyon limitlerinin durumuna göre gösterimi

Şekil 5.27’den de görüldüğü gibi, bölgelerin sınırlarını oluşturan limitler kontrol limitleri olarak görev yapmaktadırlar. Ön-Kontrol’de elde edilen limitler Shewhart grafiklerindeki gibi sürecin üretim faaliyeti esnasında elde edilen verilerden değil, üretim başlamadan önce hesaplama yapılarak spesifikasyon limitlerinden oluşturulmaktadır. Bu yüzden yöntemin adına Ön-Kontrol (Pre-Control) denmektedir [28].

Ön-Kontrol diyagramlarının uygulamaya geçirilmesi için şu adımlar takip edilir: [70]

1. Üretime başlamak için, başta yapılan deneme üretiminden rastgele 5 adet ürün alınır. Bu beş ürün de yeşil bölgedeyse üretime başlanır. Aksi halde, deney

tasarımı,..vb. yöntemler uygulanıp gerekli ayarlar yapıldıktan sonra yeniden deneme üretimi yapılır. Tekrar rastgele 5 adet örnek alınarak aynı kontroller yapılır. 5 ürünün 5'i de yeşil bölgede çıkana kadar bu işlem tekrarlanır.

2. Üretim başladıktan sonraki ardışık ilk iki örneğin alımı, üretim sürecine göre değişmekle beraber, yaklaşık iki saat sonra yapılır. Alınan örneklerden birincisi kontrol edilir. Bu örnek yeşil bölgedeyse, 2. örnek kontrol edilmeden üretime devam edilir. 1. örneğin sarı bölgede çıkması durumunda 2. örneğin kontrolüne geçilir. 2.örneğin yeşil bölgede çıkması halinde üretime devam edilir.

Ama 2. örnek de sarı bölgede çıkarsa, bu takdirde sarı bölgelerin durumu önem kazanır. Eğer, iki örnek de aynı taraftaki sarı bölgedeyse sürecin konumu (ortalaması) kontrol dışı demektir. Sürecin ayarlanması gerekir. Ayarlama için üretimin durdurulması halinde, duruş sonrası tekrar üretime başlayabilmek için 1. adımın uygulanması gerekir.

İki örneğin farklı sarı bölgelerde çıkması halinde sürecin yayılımı kontrol dışı demektir. Üretimin durdurulup düzeltici faaliyette bulunulması gerekir. Tekrar üretime başlayabilmek için 1. adımın uygulanması gerekir.

3. Örneklerden herhangi birinin kırmızı bölgede çıkması halinde süreç kontrol dışı demektir. Üretimin durdurulup düzeltici faaliyette bulunulması gerekir. Tekrar üretime başlayabilmek için yine 1. adım uygulanmalıdır.

Yöntemi uygularken ne sıklıkta örnek alınacağı da önemlidir. Baştaki beş örneğin hepsinin yeşil bölgede çıkmasının sağlanması ile süreç yeteneği en az 1,33'e getirilmiştir. Dolayısıyla, giderilmesi kolay bir varyasyon süreci etkilese bile, etkisinin ürüne yansıması oldukça zaman alacaktır. Bu yüzden örnek alma sıklığı olarak, sürecin iki duruşu arasında geçen zamanın 1/6'sı önerilmektedir. Yani, sabah 09:00'da sürecin durdurulup, gerekli düzenlemeler yapıldıktan hemen sonra üretime geçilmesinin ardından öğlen 12:00'de bir kez daha üretim durmuşsa, arada geçen süre 3 saat olduğundan, üretime başladıktan 3/6 = 1/2 saat = 30 dak. sonra ardışık iki örnek alınacak demektir. Bu süre bir sonraki duruş saatine göre değişecektir. İki duruş arası 3 gün ise, örnek alma sıklığı yarım günde bire düşecektir. İki duruş arasının 1 ay olması

durumunda örnek alma sıklığı, 30/6 = 5 günde bir olacaktır ki, bu da çok fazla bir süredir. Onun için uygulamada böyle durumlarla karşılaşıldığında duruşlara bakılmaksızın günde en az bir kez örnek alınmalıdır [32].

Ön-Kontrol yöntemi sadece ölçülebilen özellikler için değildir. Ölçülemeyen özellikler için de uygulanabilir. Ancak, burada bazı kısıtlar söz konusudur. İki adet örnek alma, ölçülemeyen özelliklerde pek anlamlı olamayacağı için, her seferinde 5–20 adet örnek içeren iki ayrı ardışık örnek kümesi sanki iki ardışık ürünmüş gibi düşünülerek değerlendirilmelidir.

Shewhart temelli kontrol diyagramları kolay varyasyonun sebeplerini bulup gidererek sürecin iyileştirilmesine yönelik problemlerin çözülmesine katkıda bulunan, teşhise yardımcı diyagramlardır. Ön-Kontrol yöntemi ise birçok avantajına karşılık böyle bir misyona sahip değildir [32].