Konsolide Gelir Tablosu Düzenlenmesine İlişkin Esaslar

Konsolide gelir tablosu hazırlanırken aşağıdaki adımlar dikkate alınır.51 − Topluluk şirketleri gelir tablosu ayrı ayrı toplanır.

− Topluluk içi işletmeler arası sabit varlıkların satışlarından doğan kârların giderilmesidir.

− Yapılan toplama işleminden brüt satışlar ve satışların maliyeti hesaplarından topluluğa ait ortaklıkların kendi aralarında yapmış olduğu alış verişler düşürülür.

− Topluluğa dâhil ortakların stoklarında bulunan topluluğa ait mal alım satımından meydana gelen kar , hazırlanan konsolide tablolarda stok kaleminden düşürülür ve satışların maliyetine eklenir, meydana gelen zarar ise stoklara eklenip satışların maliyetinden düşülür. Yani tam tersi işlem yapılır.

− Bir şirketin bilançosuna göre oluşan kârdan bir kısmı iştirak payı ile orantılı olarak iştirak eden şirkete aktarılır. İştirak eden şirketin gelirleri arasında aktarılan karı görmek mümkündür. Gerçekte ise böyle bir artış olmamaktadır.

51 _{ŞENYILDIZ, a.g.e s 20.}

37

Bu nedenle herhangi bir karışıklığın yaşanmaması adına şirketler arasındaki kar payı aktarımları elimine edilmelidir.

Ana şirketin, bağlı şirketlerin tamamen sahibi değil ise, sahip olunan paylar dışında kalan paylara denk gelen gelir ve gider kısımları belirlenerek , konsolide gelir tablosuna eklenmedir. Yapılması gereken giderme yapılıp topluluğa ait olan gelir tablolarında yer alan topluluk dışı şirketler ve üçüncü kişilerle olan ilişkileri gösteren kalemleri toplanır ve böylece topluluğun konsolide gelir tablosu elde edilmiş olur.

1.9.2.2.1. Genel Açıklama

Konsolide bilançonun düzenlenmesinde hakim olan düşünce konsolide gelir tablosunun hazırlanmasında da topluluğun tek çatı alında görülmesini istemek yatmaktadır. Gelir, topluluk içinde alış verişin olması ve aynı tutarların tablolarda gözükmesi nedeni ile ancak topluluk dışı işletmelere yapılan satışlar ve onlar için görülen hizmetlerden sağlanır.

1.9.2.2.2. Gidermeler Ve Düzeltmeler

1.9.2.2.2.1. İşletmeler Arası Stok Kârların Giderilmesi

Toplulukta bir işletmeden diğer işletmeye satılan stoklar, alan işletmenin hesaplarında maliyet hesabında görünür. Bu değer, satıcı işletmenin kârını da içermektedir. Bu kâr tutarının giderilmesi hususunda, belirli koşullarda değişik görüşler bulunmaktadır. Azınlık payının durumu ve stokların alıcı bağlı işletmenin envanterin de bulunma durumuna göre gidermelerin yapılması gerekir.

Azınlık payı yoksa: Stokların tamamı alıcı bağlı işletmede bulunuyorsa Konsolidasyonda bu stoklara ilişkin kâr topluluğun net kâr tutarından ve stok tutarından indirilmelidir. Stokların tamamı topluluk dışından bir işletmeye satılması durumunda herhangi bir giderme yapılmaz. Stokların bir kısmı topluluk dışına satılmış bir kısmı da bağlı işletmeye satılmış ise bağlı işletmenin elinde bulunan stoklara düşen kâr, topluluğun net kârından ve stok tutarlarından düşürülmelidir.

Azınlık payı varsa; stokların hepsi topluluk dışından bir işletmeye satılması durumunda giderme söz konusu değildir. Stokların tamamı alıcıya bağlı işletmede

38

bulunuyorsa azınlık payı oranı hesaplanır ve ona göre satıştan elde edilen tutar gerçek satış olarak kabul edilmeli ve tutarın stoklar değerinde kalması gerekir.52

1.9.2.2.2.2. İşletmeler Arası Kâr Payı Aktarılmasının Giderilmesi

Gruba dâhil işletmelerden birisinin, İştirak eden işletmeye bilançosundan oluşan kârın bir kısmı , iştirak payı ile orantılı olarak aktarılmaktadır. İştirak eden işletmenin gelirleri arasında aktarılan kar yer alacaktır. Gerçekte gurubun genel olarak karlılığında her iki tutarın birleşimi kadar bir artış olmamaktadır. Yani aslında kâr payları ödeyen işletmelere gider olmadığı gibi alan işletmeye de bir gelir sağlamaz, kâr payları mükerrer sayma durumuna düşürmemek için işletmeler arasındaki kâr payı aktarmalarının birbirinden düşürülme işlemi yapılmalıdır.53

1.9.2.2.2.3. İşletmeler Arası Mal, Hizmet Alış ve Satışların Giderilmesi

Şirketler topluluğu içinde mal alış ve satış tutarları gelir tablolarının Konsolide edilmesi sırasında Konsolide satış hasılatının hesaplanmasında elimine edilir. Konsolide gelir tablosunda görünen tutar ise topluluk dışına yapılan mal ve hizmet satışlarını göstermiş olur. Topluluk içi yapılan alım satım işleminde oluşan tutar satıcı gurup şirketinin satışlarından düşülür ayrıca alıcı işletmenin alış, hammadde kullanımı veya satılan malın maliyeti gibi gelir tablosunda bulunan ilgili hesabından indirilir.54

1.9.2.2.2.4. İşletmeler Arası Sabit Varlık Satışlarından Doğan Kârların Giderilmesi

Sabit varlıkların topluluk dışı işletmelerden temin edilmiş olmaları durumunda konsolidasyon ile ilgili herhangi bir sorun söz konusu değildir. Eğer sabit varlıklar topluluk içi şirketler tarafınca temin edilmişse alıcı bağlı şirkette kalan mal stoklarındaki gibi işleme alınmaları ve sabit varlık alışlarının bünyesinde

52 _{SARAÇ, a.g.e s 55.}

53 _{Murat KAHRİMAN, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme}

Anabilim Dalı, Holding Şirketlerde Mali Tabloların Türkiye Muhasebe Standartlarına Göre Konsolidasyonu, İstanbul 2002, s 83.

54_{Arif Engin ERGÜDEN, Yüksek Lisans Tezi, Sermaye Piyasası Kanununa Göre Konsolide Finansal}

Tabloların Bağımsız Denetimi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, İstanbul 2000,s 49.

39

bulundurduğu kâr tutarının topluluğun net kârından ve sabit varlık tutarından düşmesi gerekir.55

1.9.2.2.2.5. İşletmeler Arası Gelir ve Gidere İlişkin Giderme

Gruba ait işletmeler arasında farklı sebeplerle gelir ve gider ödemesi olabilir. Grup içinde bir işletmenin elde ettiği gelir diğer işletmenin gideri olacağından yani alışverişin söz konusu olduğundan gelir tablolarında bu işlemlerin gelir gider tutarlarının karşılıklı olarak mahsup edilmesi gerekmektedir.56