Konsantre Yönetimi





 ¹

(3.2) Prosesin süzme oranı (rejeksiyon) performansı, Denklem (3.3) kullanılarak hesaplanmıştır.











 





b s b

C

C

C

R(%) 100

(3.3)

Denklemde Cb ve Cs parametreleri sırasıyla, proseste besleme ve süzüntü akımlarında ölçülen kirletici konsantrasyonlarını ifade etmektedir.

3.9 Konsantre Yönetimi

Bu proje kapsamında, her iki bütünleşik İOP/MP kombinasyonunda (K1 ve K2) oluşacak konsantre atıklar (atık sıvılar) için üç aşamalı bir yönetim modeli uygulanmıştır. Bu bağlamda,

o Birinci aşamada; etkinliği bilinen ve önerilen sistemlerde İOP reaktöründe oluşan konsantre atıkların tüm fiziksel, kimyasal ve toksikolojik analizleri yapılmıştır.

o İkinci aşamada; birinci aşamada elde edilen analiz bulgularına göre konsantre atıkların tehlike sınıflamaları yapılarak, arıtma seçenekleri içerisinde yönetilebilirliklerini de içerisine alan değerlendirmeler yapılmıştır.

o Üçüncü aşamada; üretilen membran konsantre akımlarının farklı bertaraf etme yöntemleri ile *(insinerasyon, düzenli depolama, merkezi endüstriyel atıksu arıtma tesisine verme) yönetimi değerlendirilerek, etkinliği bilinen ve önerilen sistemler bütününde *en uygun çevresel konsantre yönetim metodolojisine karar verilmiştir. Bunun için temel ölçüt de, İOP reaktöründeki atıksu kalitesinin membran çıkış suyu kalitesini bozmadığı zamana/şartlara göre uzun süreli işletimin deneysel işletimlerde sağlanması olmuştur.

Konsantre atık yönetimi konusundaki test ve analizler TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü Laboratuvarları’ndan hizmet alımı vasıtasıyla gerçekleştirilmiş olup; numunelere uygulanan testler ve analiz yöntemleri Tablo 3.24’teki gibidir.

62

Tablo 3.24 Bütünleşik İOP/MP kombinasyonlarında üretilen konsantre atıklardaki testler ve analiz yöntemleri

Test Adı Ölçüm Yöntemleri

Parlama Noktası TS 1754 EN ISO 1523

pH (Sulu eluatta) TS 12072-Katı atıklar

Nem (su) Tayini TS 9546 EN 12880

Katı Madde İçeriği TS 9546 EN 12880

TOK TS 12089 EN13137

Yanma Kaybı Analizi TS EN 12879

Kalitatif Faz Analizi ASTMD 3906

XRD-X Işını Difraktometre Kantitatif Element Analizi TS EN ISO 12677 Organik Yapıların Fonksiyonel Gruplarının Belirlenmesi ASTM E1252-98

BTEX (orijinal atıkta) Analizi EPA 8015C-Halojensiz GC-FID

Organik Yapı Tanımlanması EPA 8260

Ağır Metal Taraması EPA 6020A

Eko-Toksisite Testi ISO EN DIN 11348

Akut Toksisite Testi OECD 423

Balık Biyodeneyi 92/69/EEC

Konsantre yönetim modelinin birinci aşamasında, etkinliği bilinen membran filtrasyon sistemlerinin sürekli işletimleri sonucu oluşan membran konsantreleri yenilikçi tezgâh-üstü İOP/batık UF hibrit reaktörü ile optimum işletme şartlarında oksidasyona tabi tutulmuş ve bu sayede membran konsantre yükünün azaltılması hedeflenmiştir. Etkinliği bilinen sistemlerin İOP/batık UF hibrit prosesi sonrasında İOP reaktörü içerisinde kalan konsantre atıkların analizleri, sınıflandırmaları ve değerlendirmeleri TÜBİTAK tarafından gerçekleştirilmiştir. Elde edilen sonuç raporları, “EK-1: Etkinliği Bilinen Sistemlerin Nihai Konsantre Atık Analizleri Raporu”’nde verilmiştir. Bu rapordaki kodlar; Gebze (G: Tekstil atıksuyu konsantresi) ve Kocaeli (K: Kağıt atıksuyu konsantresi) olduğu şekliyle 1, 2, 3 numaraları ile Fenton, foto-Fenton (UVA) ve foto-foto-Fenton (UVC) arıtımı sonucunda sırasıyla G1, G2, G3, K1, K2, K3 kodlamaları içeriğindedir.

Ayrıca tekstil atıksuyu için önerilen sistemlerde sürekli işletimli deneyler sonucunda oluşan nihai konsantrelerin değerlendirmeleri için numuneler TÜBİTAK’a ayrıca gönderilmiş olup, analiz ve değerlendirme sonuçları “EK-2: Önerilen Yenilikçi Sistemlerin Nihai Konsantre Atık Analizleri Raporu”’nda sunulmuştur. Bu rapor için planlanmış kodlar, etkinliği bilinen konsantrelerde uygulanmış kodlarla birebir uyumlu/tutarlı olmak üzere, Gebze (G: Tekstil

63

atıksuyu konsantresi) ve Kocaeli (K: Kağıt atıksuyu konsantresi) olduğu şekliyle; ilk sıradaki rakamlar 1, 2, 3, sırasıyla Fenton, foto-Fenton (UVA) ve foto-Fenton (UVC) arıtımını, ikinci sıradaki rakamlar 1, 2, 3 ve 4 ise sırasıyla tekstile ait [NF_sıkı], [TO], [NF_gevşek/TO] ve kağıda ait [MD] olmak üzere önerilen sistemlerdeki MP uygulama adımlarını göstermektedir. Ekli raporda analizi yapılmış konsantreler, Fenton destekli için G1-1, G1-2; foto-Fenton (UVA) destekli için G2-1, G2-2; foto-Fenton (UVC) destekli için ise G3-1, G3-2; kodları ile tanımlanmıştır.

Proje iş planı gereği toplamda 24 konsantre atık türünde (6’sı etkinliği bilinen ve 18’i önerilen sistemlerin konsantrelerinde) analiz yapılması planlanmış olmasına karşın; proje çalışmaları sonucunda toplam 12 konsantrede atık analizinin atık sınıf tanımlamaları, değerlendirmeler ve konsantre yönetim/bertarafı yöntemlerinin tespiti için yeterli olmuştur.

Etkinliği bilinen sistemlerde 6 ve önerilenlerden tekstilde [NF_sıkı] ve [TO]’lu sistemlerde sırasıyla 3 ve 3 (toplamda 6) olmak üzere analiz edilen ve raporlanan konsantre atık sayısı 12’dir. Analiz raporlarında yapılmış tehlike sınıflaması değerlendirmelerinde, mikroorganizma ya da farelere toksik etkileri olduğu halde sadece ağır metal içeriklerine bağlı olarak limit değerlerinin aşılmadığı gerekçesiyle konsantre atıklardan bazılarının “Tehlikeli” olmadığı değerlendirmeleri yapılmıştır. Bu husus, proje araştırmacıları ve projemizin “Tehlikeli Atık Yönetimi ve Bertarafı” konusundaki uzman danışmanımızla beraberce değerlendirilmiş, rapordaki yaklaşımına göre belirtilen tehlikeli ya da değil sonuçları üzerinden atıklarımızın uygulamada tehlikeli atık olup olmadığına karar vermenin; ilgili mevzuat kapsamındaki kısıtlayıcı tüm bilgiler de dikkate alınmak suretiyle yapılması gerektiği sonucuna varılmıştır. Bölüm 4 altında ayrıntılarıyla sunulduğu üzere, Ekli TÜBİTAK raporlarında analizleri yapılmış konsantre atıklar, 02.04.2015 tarih ve 29314 sayılı “Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik” çerçevesinde 161002 (Saha dışı arıtmaya gönderilecek ve 161001 dışındaki sulu sıvı atıklar) kodu ile tanımlanmaktadır. Ancak aynı raporlardaki ekotoksisite analizlerinde, Sınıf 3 “Çok toksik” olduğu için, sulu sıvı atıkların biyolojik yaşama zararlı olacağı ve ayrıca analiz raporunda da “ekotoksik özellikleri nedeniyle açıkta geçici depolanmamalı ve alıcı ortamlara karışmasını engelleyici tedbirler alınmalıdır” ibaresine yer verilmiştir. Bu bilgi ve değerlendirmeden yola çıkılarak, ilgili mevzuat bilgileri ışığında proje kapsamına giren tüm nihai konsantrelerin 161001 muhtemel tehlikeli sınıfında değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Zira, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı-Atık Yönetimi Yönetmeliği’nin Madde 11(1)’e göre, “muhtemel tehlikeli, (M) atıkların, tehlikelilik özelliklerinin belirlenmesi gerekir” denmektedir. Bu amaçla yapılacak çalışmalarda, ek-3/A’da listelenen özelliklerden H3 (Yüksek oranda alevlenir yada Alevlenir), H4 (Tahriş edici), H5 (Zararlı), H6 (Toksik), H7 (Kanserojen), H8 (Aşındırıcı-korozif) ile H10 (Üreme sistemine

64

toksik) ve H11 (Mutojenik) ile ilgili değerlendirmeler, ek-3/B’de yer alan konsantrasyon değerleri esas alınarak yapılır denmektedir. Bu projeye konu tekstil ve kağıt atıksularının, konsantre edilmeksizin dahi tahriş edici, zararlı, toksik ve aşındırıcı olduğu kat’idir. Nitekim bu atıksular, ileri oksidasyonla arıtmaya tabi tutularak daha da konsantre edilmiş olduklarından, bu özellikleri daha ileri seviyede barındırmaktadırlar.

14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”’nde “Tanımlar” başlığı altında RG-4/9/2009-27339 ile değiştirilmiş “tehlikeli atık” tanımı dahilinde, “Ayrıca doğal karakterleri ya da oluşmalarına neden olan aktiviteye bağlı olarak bu Yönetmeliğin ekinde yer alan EK-3 A’da veya EK-3-B’de bulunup E- 4’te verilen maddeleri içeren atıkların, Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin ekinde yer alan EK-III A’daki özelliklerden bir veya birkaçına sahip olmaları ve aynı Yönetmeliğin ekinde yer alan EK-III B’de verilen tehlikeli özellikleri göstermeleri durumunda tehlikeli atık olarak sınıflandırılan atıkları ifade eder” denmektedir. İlgili tanımın altı çizili verilmiş kısmından, mevzuat hükümlerine göre H3-H8 ile H10-H11 özelliklerinden bir ya da birkaçını barındıran atıkların, “M kodlu muhtemel tehlikeli atık” olarak değil, “A kodlu tehlikeli atık” olarak değerlendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.

Atık koduna bağlı konsantre atık bertarafı fiyat tekliflerinin, sistemlerin saha ölçek tasarımları için piyasadan alınması noktasında yaşanan bu tespit sonrasında, kalan 12 konsantre atık türü için analiz ve tehlike sınıflaması çalışmalarının da sürdürülmesine gerek olmamıştır. Bu itibarla, kalan son 12 numunede TÜBİTAK’tan hizmet alımı esaslı nihai konsantre atık analiz işlemleri ve tehlike sınıflaması çalışmaları yerine getirilmemiştir.

3.10 Saha Ölçek Tasarımlar ve Maliyet Analizleri

Belgede Yoğun Su Tüketilen Endüstrilerde Bütünleşik İleri Oksidasyon/Membran Filtrasyon Sistemi ile Su Geri Kazanımı ve Konsantre Yönetimi (sayfa 99-102)