4 3 Komar&Melamid’in Resimlerinin Çözümlenmes

Komar ve Melamid farklı türlerde hem kavramsal boyutun öne çıktığı hem de figüratif ağırlıklı kiç formların üzerinden iş üretirler. Halkın Seçimi adı altında, popüler zevki çözümlemeye veya onlarla dalga geçmeye çalışan manzaralar yaptılar. Farklı ülke ve kültürden insanlara nasıl bir resim istediklerini sorup, bu toplanan veriler üzerinden gerçekten 'kiç' manzaralar yaptılar. Bu resimler de insanların görmek istedikleri ağaçlar, göller, çeşitli hayvan figürlerinden oluşuyordu. Burada önemli olan Komar ve Melamid'in ortaya çıkardığı resim değil altında yatan sürecin kavramsal boyutuydu. Bence burada bunun kadar önemli olan halkın, geniş kitlenin sanat adına nasıl biçimleri görmek istediklerinin ortaya çıkmasıdır. Halen insanlar bizim kiç olarak nitelediğimiz resimlere ilgi duyuyorlar. Onları görmek istiyorlar.

Komar ve Melamid'in Uluslararası anketleri sonuçları hayret verici

şekilde birbirini tutuyordu. Dünya vatandaşlarının çoğunluğunun tercih ettiği

renk mavi. Soyut sanattan ise, dünyaya geometrik soyut sanatçısı Piet Mondrian'ı hediye eden Hollanda dışında büyük ölçüde nefret edilmekte. Çinliler çoğu soruya 'kararsız' yanıtı vermekle birlikte, eğlenceli konuları görmekten hoşlanan Amerikalıların tersine insanları hobi aktivitesinden çok iş yerinde gösteren resimlerden yana tercih koydular. Anketin ortaya çıkan

bilimsel temeli peşin hüküm ve yargılara güven teşkil etmekle kalmayıp aynı zamanda her tür otantik sanata antiteatral gelen nesnellik aurası katarak demokratik olarak saptanmış popüler sanatı yaratma fikrini meşru hale getirmiş görünmektedir.

Kuşkusuz bir çok insan tarihi figürleri,yine bir kısmı vahşi hayvanları, bir diğer kısmı ise Geroge Washington'u bir su aygın ile görmek isterken tanınmış Amerikalı filozof ve bilgin Arthur C.Danto 'Kimse istemese de En Çok istenen Resim Olabilir mi?' adlı makalesinde önemli bir sorunu ortaya koymuştur.

'En Çok istenen' parçaların alakasız kombinasyonlarım banal ve soyut biçimde tek bir tuvale yüklemekle armoniye ulaşılmaz ve tamamen medyana (ortalamaya), artistik değer ve isteklerin istatiksel sonuçlarına yaslanarak ciddi bir sanat çalışması yaratılamaz. Konunun temelinde yetki sorunu vardır. Sanatın değerine Kim ya da Ne karar verir? Bu projeye göre yanıt açık biçimde yaptığımız gibi bireysel ve özneldir. Artistik değer akla gelmeyen bir kalitedir, bir kararsızlıktır ki Komar ve Melamid FBI’ın göçmenler araştırmasına gönderme yapan 'En Çok istenen' deyimini kullanarak farkındalıklarını ortaya koymuşlardır. 120

Resim 42

Komar&Melamid, America's Most Wanted Painting

120 _{Vitaly Komar / Aleander Melamid, “The People’s Choice. Most Wanted & Most Unwanted”,}

Resim 43

Komar&Melamid, Nederland’s Most Wanted Painting

Resim 44

Komar&Melamid, Turkey's Most Wanted Painting

Komar ve Melamid’i esas ünlü yapan şey Sovyet resim tarzını, sosyalist resim anlayışım parodileştiren resimleridir. Bu resimlerde Nerdrum da olduğu gibi elin işiyle yapılmışlardır. Fakat burada önemli olan bir zamanlar totaliter rejimlerin ideolojilerine yardımcı olan resim tarzının ve liderlerinin taşlama tarzıdır. Yeni kontekstler yaratırlar var olan tarzlar aracılığıyla. Sıradan yaşamların ideoloji ve tarihin kalıntılarından oluşan yığınlarla çevrili olduğumuz fikriyle ilgilenir gibidirler.

"Yergi, temel olarak Stalin kültürüne sadık bir dizi resmi anlatmaktaydı. Sosyalist Gerçeklik Orijinalinde, diktatör onu çenesinin altında hoş bir şekilde sıyırıp geçen ilham perisiyle tasvir edilir. Bu, zirveye varan bir Davidian klasizm tarzıdır. Resim batıda ilgi çekiyordu, çünkü izleyici betimlemenin ironik komedisinin tadım çıkarırken aynı zamanda sanatçıların geleneksel yeteneklerinin de keyfini

çıkarmasına izin veriyordu. 121

Garry Indiana bu resimlerle ilgili olarak şunları söyler:

Stalin'in imgesi yeni eserde birden fazla bağlam yaratma öğesi olarak işlev görür. Stalin doğrudan tarihi bir demir değildir , ama tüm sosyal konfigürasyonlarda güç mekanizmasının varlığını simgeler. Origin Of Socialist Realism'de Stalin, tüm iyi şeylerin atası olarak, cömertliği ile efsaneleştirilir. Thirty Years Ago and Blindman's Buff (1983) içinde, Stalin'in arka planındaki çerçevelenmiş portre sahnelerin ürünüdür ve bu sahnelerin ruhunu yüceltir. Yeni eserlerde, Stalin (veya ona benzeyen diğerleri) gizlilik içinden fırlamış gibidir: George Washington'la el sıkışır, konferansta köylü bir kadına tecavüz eder, omuzlarında Churchill kafalı bir kaplan taşır.

K&M için, Stalin, baskıcı bir güç sergileyebilir (Lenin, Roosevelt, Cicero ve Hitler gibi) ama başka şeyleri de temsil eder. Komar ve Melamid okula giden çocuklarken, Stalin’in varlığını çevrelerinde çok yoğun bir

şekilde hissediyorlardı: kamuya açık yerlerdeki heykeller, büstler, tarih

kitapları, radyo. Daha sonra inanılmaz bir hızda, 1965 yılında Khrushchev'in gizli Konuşmasını takiben, halkın Stalin hakkındaki hafızası hemen silindi. Stalin'in resmi, resmi fotoğraflardan silindi, figürü tarihi tablolardan çıktı, kitaplar toplatıldı, edit edildi ve Stalin çıkarıldıktan sonra yeniden basıldı. K&M nin eserinde, Stalin kaybolan zamanının geri getirilmesini ve güçlü görsel bir tablonun kırılmasını temsil eder .Geçmiş iki yüzlüdür ve kurgusaldır. Kendi hatıralarını edit eden bir kültür kolektif afazisini (konuşma kabiliyetinin yitirilmesi) yaratır. 122

121 _{Bkz., Edward Lucie Smith, a.g.e., s.430}

122 _{By Gary Indiana, “Komar & Melamid Confidential”,}

Resim 45

Komar&Melamid, Khrushchev's Plot Against Beria at Ronald Feldma

Resim 45 Komar&Melamid, Danger

Bir çok başka Rus ressam bu türde resimler gerçekleştirdi. ”Lenin'e Veda, alegorik realizm eseridir. Kırışıp yırtılıp düşmek üzere olan bir Lenin posterinin önünden bir alış veriş torbasıyla geçen yaşlı kadın. Gözleri sabit ve kutsal imaja hiç bakınıyordur ve uzakta bir yerde ise bir çöpçü grubu çalışmaktadır. Burada can alıcı olan şey Sovyet ideolojisinin temsil ettiği her şeye bu kadar açıkça düşman olan bu resim ne yazık ki Sosyalist Realist tavrın olabilecek en özenli versiyonunda kendini bulmaktadır.” 123

123 _{Edward Lucie Smith, a.g.e., s.430}

Resim 45 Komar&Melamid, Stalin

Resim 46

Komar&Melamid, farevell Lenin, 1991, T.U.Y.B. 120,5 x 119 cm

Komar ve Melamid iki farklı düşünce veya ideolojinin simgeleri olan kişilikleri (Stalin ve George Washington) kültürel imge olarak bir araya getirirler. Komar ve Melamid diğer postmodern sanatçıların düşündüğü gibi tarihin ve ideolojilerin yıkıntıları arasında yeni yollar bulunabilir. Bu yıkıntılar içinde sınırsız potansiyeller vardır. 1970’lerde yaptıkları 'post Art' 'Pop Art'ın kopyasıdır. Çeşitli eleştirmenler buna çürüme boyutunu da eklerler. Son eserlerinden bazıları daha önce “kullandıkları şatafatlı biçim ile (Marx ve Engels With Stil Life) ile eşit ölçüde şatafatlı, güçlü renkler içeren soyut Ekspresyonist sıçramaları birleştirmiştir.

(Discolobous, Alexander The Great and The Venus of Milo ), bir yanılgı içinde Amerikan resim sanatının zaferlerine saygı duruşu olarak algılanmıştır. “124

Temelde Komar ve melamid'in işleri belirli şeylere, biçimlere, ideolojilere karşı çıkıştan kaynaklanır. Sosyalizmin kendi ideolojisi için kullandığı bir biçimlendirme yaklaşımını K&M resimlerinde bu ideolojiye karşı olarak kullanır. Özünde diğer postmodem pratiklerde olduğu gibi karşı bir biçimci, anarşist bir tavır vardır. Batıda bu sanatçıların böyle popüler olması veya kabullenişlerinin nedeni sözü edilen ideolojinin parodileştirilmesinde yatıyor olabilir.

Bu örneklerle ortaya çıkan diğer post modem pratiklerin yanında kiçin modernist karşıtı bir bir karşı biçimci tavır olarak olumlanmasıdır.

SONUÇ

Modernizmin hedeflediği yaratıcılığa yüce amaçlara dayanan, özerk bir sanat herkesin isteyebileceği amaçlardı. Fakat bu arzuların tam tersi bir takım şeylerle sonlandı. Modernizm her yönüyle kurumsallaştırıldı. Kendini hayattan kopararak kalın bir duvar örüp katılaşmaya bıraktı. Yüce bir değere sahip sanat ve nesnesi yavaş yavaş meta değerine dönüştü. Modernizm kiçe ait her türlü kavram ve nesneden ayrı durmaya yok etmeye çalıştı. Çıkışı romantizm ve sanayi devrimine dayanan bir olgu olarak kiç kavramı bugün her alanda görülebilir ve uygulanır duruma geldi. Postmodernizmin daha demokratik, daha çoğulcu arzusunun bir sonucu olarak. Postmodernizm modernizmin bu katılığını anti demokratik gibi gördüğü tavrını yıkmaya çalıştı. Fakat ortaya bu özgürlük ve çoğulculuk adına her türlü formun rahatça dolaşım ve kullanım imkanlarını sağladı. Kötünün bayağının bile. Modernizmin hayattan ve toplumdan sakınan düşüncesi yerine kendini hayatın tüm formlarını kullanarak bu girişimi sağladı. Fakat sadece biçimsel olarak. Bu her şeye izin olan ortamı sağlayan postmodernist düşünce bugün her türlü kiçin medyaca sürekli pompalanan bir ortamı meşrulaştırmıştır. Her tarafımız kiç ile çevrilidir. Bir zamanlar modernizmde ayıklanmaya çalışılan,kötülenen, dışlanan, yetenek, elin işiyle yapılan, güzel resmetme, duygusallık gibi olgular postmodern süreçte kısmi olarak kabullenildiği görülse de yinede diğer biçimleri gibi itibar görmez. Sanat postmodern dönemle birlikte daha düşünsel bağlamlarla ve daha çok dil ile ilgilenir. İşlerin çoğu metinler üzerine kurulur, çoğu zamanda hiçbir

bağlamsallaştırılmaya gerek görülmeden sanatçının seçimi olarak sunulur. Postmodernizm böyle bir üst yapıyı sağlamıştır. Bugün sanatın modernizmdeki yüce değerinden, aurasından eser kalmamıştır. Özellikle postmodernistler bu kavramları parçalamak, sanatı sıradanlaştırmak, hayatla bir yapma amacını taşırlar. Otantik bir nesne olarak sanatçının dışkısının sergilendiği veya en adisinden endüstriyel bir kiç formun farklı bağlamlarla sunumunu hangi düşünceyle sanat olarak kabul edebiliriz? Bunu çoğulculuk, modernizm karşıtlığı veya demokrasi adına savunabilir miyiz?. Modernizm bir zamanlar kendi içindeki avangardlar tarafından sorgulanmış karşıt olma sanatı parçalama hayatla birleştirme yollarını tüketmiştir. Demin örneklenen böyle girişimler bizi bugün ne şaşırtıyor nede bir karşı çıkış gibi algılatıyor. Aynı zamanda bizi sanat olarak da etkilemiyorlar. Sanatın böyle “ayağa düşmesini” nasıl kabul edebiliriz? Gittikçe yabancılaştırıldığımız ve giderek estetiksizleşen bu ortamdan çıkmanın yolu yeteneğin, elin işiyle yapılanın, duyguların yeniden sanata tesis edilmesiyle mümkün olabilecek gibi gözüküyor. Tez de örneklenen kendini kiç olarak adlandıran Nerdrum ve benzeri resim yapan sanatçı örneklerini pekala bu gibi uygulamalara ve diğer kiç formlarına yeğleyebiliriz.

KAYNAKLAR

Türkçe Kaynaklar

ANDERSON, Perry, “Postmodernitenin kökenleri”, çev.Elçin Gen, İletişim yay, İstanbul, 2002

BATUR, Enis Der., “Modernizmin Serüveni”, James Mcfarlane, Modernizm ve zihin, YKY yay., İstanbul, 1997

BAUDELAIRE, Charles, “Modern Hayatın Ressamı”, çev. Ali Berktay, İletşim yay., İstanbul, 2003

BAUDRILLARD, Jean, “Tüketim Toplumu”, çev: H.Deliçaylı-F.Keskin, Ayrıntı yay. İstanbul, 2004

BEST-KELLNER, Steven - Douglas, “Postmodern Teori”, çev.Mehmet Küçük, Ayrıntı, İstanbul,1998

BOURRIAUD, Nicolas, “Post Prodüksion”, çev.Nermin Saybaşılı, Bağlam yay, İstanbul, 2004

BOURRIAUD, Nicolas, “İlişkisel Estetik”, çev.Saadet Özen, Bağlam yay., İstanbul, 2005

CLARK, Toby, “Sanat ve Propaganda”, çev: Esin Hoşsucu, Ayrıntı yay, İstanbul, 2004

CONNOR, Steven, “Postmodernist Kültür”, çev.Doğan Şahiner, YKY yay, İstanbul, 2001

FOSTER, Hall, “Tasarım ve Suç”, çev.Elçin Gen, İletişim yay., İstanbul, 2004

GANS, Herbert J., “Popüler Kültür ve Yüksek Kültür”, çev.E.Onaran İncirlioğlu, YKY yay., İstanbul, 2005

GOTTDIENER, Mark, “Postmodern Göstergeler”, çev.E.Cengiz-H.Gür-A.Nur, İmge yay., stanbul, 2005

GÜNGÖR, Nazife Der., “Popüler Kültür ve İktidar”, Michael Schudson, Akademik Bilinç ve uyarlılık, Vadi yay., Ankara, 1999

HARVE,Y David, “Postmodernliğin Durumu”, çev.Sungur Savran, Metist yay., İstanbul, 1996

Jameson, Lyotard, Habermas, “Postmodernizm” çev.Necmi Zeka, Kıyı yay., İstanbul,

1994

JAMESON, Frederic, “Kültürel Dönemeç”, çev.Kemal İnal, Dost yay., Ankara, 2005

KUMAR, Krişhan, “Sanayi Sonrası Toplumdan Postmodern Topluma Çağdaş Dünyanın Yeni Kuramları”, çev: Mehmet Küçük, Dost yay., Ankara, 2004

KUSPIT, Donald, “Sanatın Sonu” çev.Yasemin Tezgiden, Metis yay., İstanbul, 2005

POUNTAIN-ROBINS, D-D, “Cool Bir Tavrın Anatomisi”, çev.Aslı Ağca, Ayrıntı yay., İstanbul, 2002

RUDHERFORD, Paul, “Yeni İkonolar”, çev.Elçin Gen, YKY yay, İstanbul, 2004

SARUP, Madan, “Post-yapısalcılık ve Postmodernizm” çev.Abdulbaki Güçlü, Bilim sanat yay., Ankara, 2004,

SHINNER, Larry, “Sanatın İcadı”, çev.İsmail Türkmen, Ayrıntı yay., İstanbul, 2004

SIMMEL, Georg, “Modern Kültürde Çatışma”, çev: T.Bora, N.Kalaycı, E.Gen, İletişim yay., İstanbul, 2005

TİMUÇİN, Afşar, “Düşünce Tarihi”, BDS yay., İstanbul, 1992

TOURAINE, Alain, “Modernliğin Eleştirisi”, çev. Hülya Tufan, YKY yay., İstanbul, 2002

YILMAZ.Mehmet Der, “Sanatın Felsefesi, Felsefenin Sanatı”, Greenberg, Öncü ve Kiç, çev: Nazım Özü Aydın, Ütopya, Ankara, 2004

Yabancı Kaynaklar

DANTO, Artur, “Ater The End of Art and The Peace of History”, çev. Feyzi Korur, Princeton, 1997

KULKA, Thomas, “Kitsch and art” çev:Erdal Akas, The Pennsylvanya State Üniversity pres, Pennsylvanya , 2002

MATE,I Calinescu, “Five Faces of Modernity”, çev: Erdal Akas, Duke Un. Pres. Durham, 1987

NERDRUM, Odd, “On Kitsch”, çev: Feyzi Korur, Kagge Forlag, Norhaven, 2001

SMITH, Edward Lucie, “New Art in New York”, Art Today, çev. Canan Boz, Phaidon, 1994

Makaleler

ADORNO, Thedor W., “Kültür Endüstrisini Yeniden Düşünürken ” Cogito, Yaz 2003, sayı:36, YKY yay.

SAVAŞIR, İskender, “Modernleşme ve Modernizm”, Defter Dergisi, Bahar 1995, sayı 23, metis yay.

Gazetelar

Radikal Gazetesi, “Hip-hop Müzik Artık Müzelik”, 2 Mart 2006, yıl 10, sayı 3428 1940-1945 Avangard sanat”, Sanat Dünyamız, sayı: 59, Bahar 1995, YKY y.,

Elektronik Kaynaklar

INDIANABy Gary, “Komar & Melamid Confidential”,

http://www.komarandmelamid.org/pdf/ArtAmerica.pdf , Tarih: 25.03.2006

KOMAR&MELAMID Vitaly & Aleander, “The People’s Choice. Most Wanted & Most Unwanted”, http://www.diacenter.org/km/painting.html Tarih: 20.03.2006

KUSPID, Donald, “Postmodern Rembrandt”, http://www.askart.com/AskART/artists/ Tarih:09.04.2006

KUSPID, Donald, “ The North Stripped Bare Odd Nerdrum’s Norwegian Exestentialism Source”, http://members.aol.com/FVOC/comment.html, Tarih: 08.04.2006

OTTMANN, Klaus, “Jeff Koons”, http://www.jca-online.com/koons.html , Tarih: 29.03.2006