KOBİ’lerin Üretim Sorunları

KOBİ’lerin üretim açısından en önemli sorunu üretimde inovasyon ve değişik-lik sağlayacak, kapasite kullanımı artıracak ve maliyetleri düşürecek üretim tek-nolojisindeki eksikliklerdir. Bunun adı kısaca teknoloji sorunudur. Teknoloji her türlü üretim ve üretim sonrası bilgileri kapsayan bir kavramdır. Teknoloji, “işlet-melerin tüm işlevlerinde karşılaşılan sorunların çözümünü içeren yöntemler”

başka bir ifade ile “malların veya hizmetlerin üretiminin planlanmasından, da-ğıtımının gerçekleştirilmesine kadar geçen süre içerisindeki teknik ve yönetsel yöntemlerin ve bilgilerin tümü” olarak tanımlanabilir (Karacasulu, 2001). Üre-tim sektöründe teknolojinin kullanımı 1980 sonrasında hızla yaygınlaşmış ve firmaların dizayn, üretim ve kalite fonksiyonlarının, proses ve yönetim sistem-lerinin gelişmesini sağlamıştır. KOBİ’lerin üretim süreçlerinde teknolojiden ya-rarlanma durumlarının düşük olması rekabet gücü kaybına uğramalarıyla so-nuçlanmaktadır.

KOBİ’lerin teknoloji yanında üretimde yaşadıkları diğer sorunları; düşük dü-zeydeki hammadde ve yarı mamul siparişlerinden dolayı maliyetlerin yüksel-mesi, hammadde alımlarında vadeli koşullardan yararlanma imkanlarının kısıt-lı olması, girdi temininde sıkıntılar yaşanması, finansal güçlükler, enformas-yon konusundaki yetersizlikler, kalitesiz üretim ve alt yapı yetersizlikleri ola-rak sıralanabilir. Ayrıca, hızlı değişen tüketici talebine yanıt verecek esnek üre-tim sistemlerine sahip olamamak, kalite standartlarını koruyamamak, tüketici-ye tasarım ürünlerini sunamamak, bilişim altyapılarının zayıflığı, üretim, tekno-loji ve kalite açısından büyük firmalar ile rekabet edememek de üretim ile ilgi-li sorunlardır. KOBİ’lerin atıl kapasite ile çalışmaları üretimle ilgiilgi-li olarak kar-şılaşılan başka bir sorundur. KOBİ’lerin düşük kapasiteli olarak faaliyet göster-melerinin temel nedenleri arasında talep yetersizliği ve hammadde yetersizliği yer almaktadır. KOBİ’ler, sermayeleri sınırlı olduğu için, pazar şartlarının gerek-tirdiği stokları bulunduramamakta, dağıtım, depolama gibi, büyük işletmelerin

yararlandığı araçlardan yararlanamamaktadırlar. KOBİ’lerin üretim işlevine iliş-kin sorunlarından biri de, fason üretim planında karşılaşılan güçlüklerdir (Öçal vd., 1990; Turan ve Gökalp, 1993; Özok, 1993; Çetin, 1996; Özgen ve Doğan, 1997; Bektaş, 2001; Eroğlu vd, 2000; Wolf ve Musaoğlu, 2002).

KOBİ’ler, Gümrük Birliği’ne girilmesiyle özellikle kalite ve standardizasyon ko-nusunda da önemli zorluklar yaşamaktadırlar. Eski teknolojilerin kullanılma-sı, KOBİ’lerin dış pazarlardaki rekabet gücünü azaltmaktadır (OKİK, 1993). Bu-gün, CE işareti ve İSO 90002 standartları (serisi) yüksek maliyetli ve detaylı ça-lışmaları gerektirmektedir. Henüz, bu konularda KOBİ’lere destek verebilecek kurum sayısı ise yok denecek kadar azdır. Aynı şekilde KOBİ’ler yatırım yapar-ken bilgi alabilecekleri herhangi bir kurum bulunmamaktadır. Üretim yönetimi ve teknolojisindeki büyük bilgi eksikliğinin neden olduğu sorunların çözümle-nememesi, kalitesiz üretim, yüksek maliyet, hammadde, işgücü, makine, tez-gah kapasitesi israfının daha da artmasına sebep olmaktadır.

Ülkemizde KOBİ’lerin üretim sorunlarına yönelik gerçekleştirilmiş araştırmalar-dan bazılarına göre KOBİ’lerin üretim sorunları aşağıda sunulmuştur.

Okay (2009) teknolojik bakımdan kendilerini yenileyerek ileri imalat teknoloji-leri (İİT) kullanan KOBİ’teknoloji-lerin karşılaştıkları sorunlarını belirlemek amaçlı olarak Denizli Organize Sanayi Bölgesinde İİT kullanan 84 işletmede araştırma yap-mıştır. Okay’a göre İTT kullanan işletmelerin sorunları:

• Sürekli artan enerji maliyetleri,

• Finansal kaynaklılığının sınırlılığı ile paralel olarak mevcut teknolojile-rini yenilemekte güçlükler,

• Kalifiye işgücü eksikliği,

• Kurumsallaşmalarını tamamlayamayan, aile şirketinden kurumsal bir kimlik kazanmaya evirilen süreçte yönetim ve organizasyonlardan kay-naklanan sorunlar,

• Hükümet politikaları ve yasalar,

• Rakipleri ile yaşadıkları rekabet,

• Ürünlerini pazarlama,

• Ürettikleri ürünleri, taşıma, depolama ve dağıtımlarında ve yabancı dil konusunda sorunlardır.

Göker (2010) KOBİ’lerin, büyük ölçekli firmalara göre çok daha yaratıcı ve ye-nilikçi oldukları ya da olabilecekleri; onun için, teknolojik yeniliklerin damga-sını vurduğu çağımızda, öncelikle KOBİ’leri desteklemek gerektiği savını ileri sürmüştür. Çalışmada belirtilen sorunlar beş ana başlıkta toplanabilir:

• Genellikle, girişimcilik ve inovasyon kültürü ile iş yönetimi ve teknolo-ji yönetimi becerisinden yoksundurlar.

• İşletme ölçeklerinin küçüklüğü nedeniyle, gereksindikleri bazı hizmet-leri kendihizmet-leri üretebilme gücüne sahip değildirler. Ürettiği ürünü geliş-tirmek, yakaladığı bir fikri yeni bir ürüne dönüştürmek isteyen bir KO-Bİ, bunun için gerekli olan ekonomik ve teknolojik yapılabilirlik ça-lışmasını, AR-GE ve tasarım faaliyetini, bu konularda yeterli olmadığı ya da kendi işletme ölçeği açısından ekonomik olmayacağı için, ken-di bünyesinde yürütemeyecektir. KOBİ’ler, bu tür hizmetlerde ya da ye-ni bilimsel ve teknolojik bulgulara erişebilmelerinde, bunları kavrayıp, teknoloji gereksinmelerini karşılamak ve ticarileştirilebilmek üzere kul-lanabilmelerinde, kısacası teknoloji transferinde kendilerine yardımcı olacak teknoloji danışmanlarına ve teknoloji destek hizmetleri verecek kuruluşlara muhtaçtırlar.

• Finansman kaynağı bulmakta sıkıntı çekerler; çünkü, çoğu kez, karşılık gösterebilecekleri bir teminattan yoksundurlar.

• KOBİ’lere iş ortamı, uymak zorunda oldukları mevzuat karmaşık gelir.

Ölçekleri dolayısıyla, pek çok idari, hukuki, ticari işlemi yerine getir-mekte zorlanırlar. İş ilişkilerinin elektronik ortama (e-ticaret vb.) taşındı-ğı bir dünyada, KOBİ’ler yeni sıkıntılarla karşılaşacaklardır.

• Bir yanda “Küreselleşme” diğer yanda “Bölgesel Bloklaşma” gibi küre-sel süreçlerin söz konusu olduğu bir dünyada, KOBİ’lerin ulusal sınır-lar ötesindeki pazarsınır-lara erişmeleri, büyük firmasınır-lara göre çok daha zor-lamaktadır. Enformasyon imkanları da kısıtlıdır.

Uygun ve Kazan (2002), KOBİ’lerin üretim sorunlarını belirlemek ve bilgisa-yar teknolojilerinin kullanımını önermek amaçlı olarak Konya’da imalat sana-yinde faaliyet gösteren 150 KOBI üzerinde araştırma yapmışlardır. Çalışmada KOBİ’lerin bilgisayar teknolojilerini optimal olarak kullanabilmeleri için; mali-yetleri düşürme, bürolarda etkinliğin artısını sağlama, müşterilere daha iyi hiz-met sunma, personeli gerektiğinde azaltma yoluna gitme, verimliliğin artısını sağlama, rekabet gücünü arttırma, kaliteli mamul üretme, mümkün olduğu ka-dar stoksuz çalışma, gerektiği zaman stok bulundurma, stok düzeyine dikkat et-me, bilgi akışını düzenli bir şekilde sağlama, ani olarak doğacak talepleri göz önünde bulundurarak hazırlıklı olma, mamul tasarım ve üretimini bilgisayar yardımıyla gerçekleştirme gibi sorunları çözmeleri gerektiğini ifade etmişlerdir.

Ayrıca, bilgisayar teknolojisiyle çalışan KOBİ’lerin; zamandan tasarruf ederek karı maksimum, maliyeti minimum yapabileceği, kaliteli mamul ürettiği için sü-rümden veya satıştan kar edebileceği, malzeme kullanım israfını önleyebilece-ği, pazarda güvenilirliğini artırabileceönleyebilece-ği, müşteri zevk ve tercihlerine göre anın-da mamulün tasarımını yapıp, üretime geçeceğinden müşteri potansiyelini art-tırabileceğini ifade etmişlerdir.

Ülkemizde KOBİ’lerin verimliliğini ve rekabet gücünü artırmak ve etkinliğini sağlamak için tasarım ve üretim sistemlerinde teknolojinin kullanılması gerek-mektedir. KOBİ’lerin yüksek rekabet gücüne sahip olmaları ve üretimde esnek-liği sağlayarak tüketici taleplerini eksiksiz ve istenilen zamanda cevap verebil-meleri için KOBİ’lerin teknolojiden faydalanmaları kaçınılmazdır.