KOBĠ‟lerin ekonomiye katkılarını beĢ ana baĢlıkta toplayabiliriz. Bunlar; istihdam yaratması, esneklikleri sayesinde yeniliklere hızla uyum sağlaması, giriĢimciliği teĢvik etmeleri, ürün farklılaĢtırmasını sağlamaları ve büyük iĢletmelerin ara malı gereksinimlerini karĢılamalarıdır.
Avrupa Birliği‟nin 1995‟teki toplam 16 milyon 350 bin firma sayısının %99,78‟si KOBĠ‟lerdir. 101 milyon 350 bin olan toplam istihdamın da %71,48‟i KOBĠ‟ler aracılığıyla sağlanmaktadır. AB‟deki KOBĠ‟ler firma baĢına 6 kiĢi istihdam edebilmektedir. Bu sayı ülkemizde 2 ila 3 kiĢi arasında değiĢmektedir (Durman ve Önder, 2007).
Türkiye‟nin de içinde yer aldığı coğrafya olarak Doğu Avrupa ve Orta Asya Bölgesinde bin kiĢi için 15-16 mikro iĢletme sayılırken AB‟nin ana gövdesini oluĢturan batı Avrupa için 50‟nin üzerinde mikro iĢletme sayısı verilmektedir. Kesin olarak saptanamayan tahmini rakamlara göre, sadece 23 milyonu Avrupa‟da yerleĢik olan ancak küresel boyutta 500 milyon mikro iĢletme bulunmaktadır. GeliĢmekte olan ülkelerdeki toplam iĢletmelerin %80‟i mikro iĢletmelerdir. AB ülkelerinde 1990-2001 yılları arasında KOBĠ‟ler net olarak 8 milyon yeni istihdam imkanı yaratan tek kaynak olmuĢlardır (Sirkeci, 2010)
AB 27‟de finansal hizmetlerin dıĢında endüstri, inĢaat sektörü, malların üreticiden tüketiciye ulaĢmasında rol olan büyük ve küçük tüm iĢletmeler, hizmetler olarak tanımlanan iĢ ekonomisinde 2006 yılında 20.2 milyon giriĢimin varlığı tahmin edilmiĢtir. Ġmalatçı giriĢimler, Ġmalat sanayi giriĢimcileri AB 27 reel sektör iĢ ekonomisinde % 11,50 oranında pay almıĢ; bu ekonomiye ilave 1712 milyon avro değer kazandırmıĢ ve 34.4 milyon kiĢiye de istihdam sağlamıĢtır. Küçük ve orta ölçekli iĢletmeler (250 den az kiĢi çalıĢtıran) reel sektörde iĢ gücünün %67,4‟ünü sağlamakta ve katma değerin %56,9‟unu gerçekleĢtirmektedirler.
29
Mikro iĢletmeler (10 kiĢiden az kiĢi çalıĢtıran) büyük iĢletmeler gibi birçok insana istihdam sağlamada özellikle önemli rol oynarlar (Eurostat, 2010).
Bütün ülkelerde KOBĠ‟lerin toplam iĢletmeler içindeki payı aĢağı yukarı aynı düzeylerde olmakla birlikte, verimlilikleri ve ekonomiye katkıları ülkemizden farklı bir durumdadır. Çizelge de çeĢitli ülkelerin ekonomilerinde KOBĠ‟lerin yeri gösterilmektedir. KOBĠ‟lerin toplam istihdamdaki payı Ġngiltere hariç seçilmiĢ ülkelerde %50 ve üzerinde seyretmektedir. KOBĠ‟lere verilen kredi oranı Hindistan, Ġngiltere ve Almanya haricinde %35‟in üzerindedir. Seçili ülkelerde küçük iĢletmelerin ihracattaki payları ise %20,2 ile %40 arasında değiĢmektedir.
Çizelge 5.5.1. ÇeĢitli Ülkelerde Küçük ĠĢletmelerle Ġlgili Ekonomik Göstergeler
A.B.D Alm. Jap. Ġng. G.Kore Fra. Ġta. Hin. Tür.
Küçük ĠĢletmelerin Toplam ĠĢletmelere Oranı 97,2 99,8 99,4 96,0 97,8 99,9 97,0 98,6 98,8 Küçük ĠĢletmelerde Ġstihdam Oranı 50,4 64,0 81,4 36,0 61,9 49,4 56,0 63,2 45,6 Küçük ĠĢletmelerin Yatırım Payı 38,0 44,0 40,0 29,5 35,7 45,0 36,9 27,8 6,5 Küçük ĠĢletmelerin Üretim Payı 36,2 49,0 52,0 25,1 34,5 54,0 53,0 50,0 37,7 Küçük ĠĢletmelerin Ġhracat Payı 32,0 31,1 38,0 22,2 20,2 23,0 - 40,0 8,0 Küçük ĠĢletmelere Verilen Kredi Payı 42,7 35,0 50,0 27,2 46,8 48,0 - 15,3 9,0
Kaynak: Durman ve Önder,2007, Sirkeci, 2010.
Dünya ekonomisinde mevcut firmaların %95‟ini oluĢturduğu tahmin edilen KOBĠ‟lerin önemi bütün dünya tarafından kabul edilmiĢtir. KOBĠ‟lerin geliĢtirilmesi ve dıĢ pazarlara açılabilmesi için bütün ülkeler KOBĠ‟leri yoğun bir Ģekilde desteklemektedir (Durman ve Önder, 2007)
AB üyesi ülkelerde benimsenen neo-liberal ekonomi politikaların da etkisi ve yürürlüğe sokulması ile gerek kamu sektöründe, gerekse büyük sanayi ve ticaret sektörlerinde yeni istihdam olanaklarının Ģimdi ve yakın bir gelecekte mümkün olamayacağı anlaĢılınca mevcut üretim faktörlerinin, yine mevcut oto dinamikler ile üretime sokulması arayıĢları hız kazanmıĢtır. Bu araĢtırma ve çabalar yaĢlı ama tecrübeli boĢta olan ya da iĢsiz kalacak, eğitilmiĢ insan faktörünün, emek gücünün üretimde daha aktif olarak sürece dahil edilmesinin ancak onun daha yoğun olarak bireysel katılımı ile mümkün olacağı sonucuna varılmıĢtır. Avrupa Komisyonu 25 Haziran 2008 tarihli kararı ile “AB için Küçük ĠĢletmeler Yasası”nı (A Small Business Act for Europe-SBE) duyurmuĢ ve üye ülke hükümetlerine uygulamaya dönüĢtürmek amacıyla onayına sunmuĢtur. Bu yasa ile Avrupa Komisyonu geleceğe dönük, uzun vadeli KOBĠ vizyonunu belirlemiĢ bulunmaktadır. Bu 10 temel ilke ile çerçevesi
30
belirlenen yol gösterici mahiyetteki sosyal ağırlıklı ekonomi politika ile aile iĢletmelerinin ve mikro giriĢimlerin sayısı artırılacak, yeni kurulacaklarla birlikte mevcut iĢletmelerin üretim kapasitelerini artırıp geliĢtirerek daha yüksek kapasitelerle, verimli çalıĢma ortamı bulabilmeleri sağlanacaktır. Yasanın uygulanabilmesi ve sonuçta öngörülen amaçlara ulaĢabilmek için risk alabilecek bireysel giriĢimlerin desteklenerek teĢvik edilebilmesinin en geniĢ olanakları sağlanacaktır. Politikacıların, medyanın, tüm danıĢmanlık ve teĢvik kuruluĢlarının adeta bir seferberlik halinde “Önce Küçük DüĢün” felsefesi ile hareket etmeleri ve bu felsefeyi rehber edinmiĢ bir giriĢimcilik ruhu benimseyip yaygınlaĢtırmaları amaçlanmaktadır (Sirkeci, 2010)
Ekonomik kalkınmada KOBĠ‟lerin rekabet gücünün yükseltilmesi, anahtar etkenlerdendir. Ekonominin yanında sosyal kalkınmada da KOBĠ‟lerin önemi yadsınamaz boyuttadır. Ülkemizdeki KOBĠ‟ler geniĢ bir alana yayıldıkları için bölgesel farklılıkların giderilmesinde, mülkiyetin geniĢ tabana yayılmasında, istihdam yaratılmasında ve özellikle demokratik yaĢamın desteklenmesinde de büyük bir önem taĢırlar. Türkiye‟de 1963‟ten beri uygulanan beĢ yıllık kalkınma planı dönemlerinde “sanayiye dayalı büyüme” temel amaç olmuĢtur. Öte yandan benimsenen sanayileĢme stratejileri ve uygulanan ekonomi politikaları 1980 yılı öncesi ve sonrasında büyük farklılıklar arz etmiĢtir. 1980 yılına kadar benimsenen sanayi politikasında ithal ikamesi esas iken, 1980 yılından sonra ihracata yönelik sanayileĢme ve serbest piyasa ekonomisi ilkelerinin geliĢtirilmesi benimsenmiĢtir. Bu yönde kaydedilen geliĢme 2001 krizi ile kesintiye uğramıĢ ancak, krizin ardından baĢlayan iyileĢme ile birlikte, 2002 yılından itibaren imalat sanayi yatırımında, üretiminde ve ihracatında önemli artıĢlar yaĢanmıĢtır. 1980 yılından itibaren gerçekleĢtirilen reformlar, özel sektörün dinamizminin artırılmasına önemli katkı sağlamıĢ ve Türkiye ekonomisinin iç ve dıĢ etkilere karĢı uyum yeteneğini artırmıĢtır. Böylece son yıllardaki endüstriyel büyümenin kaynağını özel sektörün yatırımları ve dinamizmi oluĢturmuĢtur. Reel sektör adı da verilen özel sektör içinde KOBĠ‟ler önemli bir yer tutmaktadır (Anonim, 2010c).
Ülkemizde, KOBĠ‟ler tüm iĢletmelerin %99,9‟unu, istihdamın %81,48‟ini oluĢtururken, KOBĠ‟lerin yatırımlardaki payı %26,5, üretimdeki payı %38 ve ihracattaki payı ise %16,0‟da kalmaktadır.
31
Çizelge 5.5.2. KOBĠ‟lerin Türkiye Ekonomisi Ġçindeki Payı
Göstergeler 2002 Yılı Göstergeleri (%)
KOBĠ‟lerin Toplam ĠĢletmelere Oranı*
99,90 KOBĠ‟lerde Ġstihdam Oranı*
81,48 KOBĠ‟lerin Yatırımlardaki Payı**
26,50 KOBĠ‟lerin Üretimdeki Payı**
38,00 KOBĠ‟lerin Toplam Kredilerden Aldıkları Pay***
25,00 KOBĠ‟lerin Ġhracattaki Payı****
16,00 Kaynak:Anonim, 2010c. *TÜĠK (2002), **DPT(2002),
***BDDK (2007), ****KOSGEB (Tahmin 2006)
Ekonomideki yerini giderek artan bir önemle korumakta olan KOBĠ‟ler ekonominin temelini oluĢturmayı sürdürmektedir. TÜĠK‟in 2002 yılı Genel Sanayi ve ĠĢyeri Sayımına (GSĠS) göre toplam KOBĠ sayısı 1.880.879 olup, imalat sanayinde faaliyet gösteren KOBĠ sayısı ise 272.513‟tür.
GeliĢen ve kalkınan bir ekonomiye sahip ülkemizde de; daha az yatırımla daha çok kiĢiye istihdam sağlayan, makro ekonomik dalgalanmalardan daha az etkilenen, talep değiĢikliklerine ve çeĢitliliklerine daha kolay uyum sağlayabilen, teknolojik yeniliklere ve inovasyona daha yatkın olan, bölgeler arası dengeli geliĢmeye büyük katkısı olan, büyük iĢletmelerin vazgeçilmez destekleyicisi ve tamamlayıcısı olan, istihdam ve üretime katkıları ile KOBĠ‟ler ekonominin omurgasını oluĢturmaktadır (Anonim, 2010c).