Kitle Fonlaması (Crowdfundıng)

Girişimcilerin fikirlerini hayata geçirebilmek için karşılaştığı birçok sorunla beraber bu sorunların çözümü için yeni çözümler de ortaya çıkmaktadır. Girişimciliğin finansmanı konusundaki arayışların neticesi olarak ortaya çıkan son dönemin popüler konularından biri

54

de kitle fonlaması (crowdfunding) finansman modelidir. Kitle fonlaması (bazı kaynaklarda kitlesel fonlama olarak da kullanılmaktadır), girişimci veya proje sahiplerinin gerçekleştirmek istedikleri girişime veya projeye, internet üzerinden ulaştıkları büyük kitlelerden küçük miktarlarda para toplayarak fon yaratmasıdır (Atsan ve Erdoğan, 2015: 298).

Crowdfunding finansman modeli geleneksel yollarla finansman bulmakta zorlanan girişimcilerin internet ortamı üzerinden fon sağlamalarına imkân vermektedir. Girişimciler internet ortamında fikirlerini kitlelere ulaştırarak sermaye sağlama konusundaki sorunlarını teknolojinin nimetlerini kullanarak aşmaktadırlar. Kitle fonlaması yapıları, iş fikirlerini hayata geçirmek isteyen girişimcilerle, bir şekilde bunlara destek olmak isteyenleri dijital ortamda buluşturarak girişimcilerin iş fikirlerine fon bulmasında aracı olmaktadırlar.

Kitle fonlaması ile özellikle bilim, sanat, teknoloji, sosyal farkındalıklar gibi alanlarda yenilik ve yaratıcılık özelliği yüksek iş fikirleri desteklenmektedir.

Kitle fonlamasında üç taraf bulunmaktadır; Girişimciler, yatırımcılar (fon sağalamaya istekli kitleler) ve aracılar (kitle fonlaması platformları). Girişimciler geleneksel kanallardan finansman sağlamakta zorlanan iş fikri sahipleridir. Bunlar pazara doğrudan erişim için finansal destek sağlamak istemektedirler. Yatırımcılar, gelecek gördükleri fikirler için küçük katkılar yapabilecek (1- 100 $) olan ve sağladıkları finansmanın karşılığında belirli bir geri ödeme bekleyen “sıradan” ancak “ilgili” insan kitleleridir. Aracılar ise genellikle kitle fonlama konusunda uzmanlaşmış web siteleridir. Kitle fonlaması platformlarının fonksiyonu kitlelerin girişimcilerle bağlantısını sağlamaktır (Ordanini vd., 2011: 8; Valanciene ve Jegeleviciute, 2013: 40-41).

Kitle fonlamasının girişimciler için cazip olmasının sebebi, hem sınırlı finansman imkânlarını arttırmaya hem de iş fikirlerinin pazarlanabilirliğini test etmeye imkân sağlamasıdır. Diğer taraftan yatırım yapan bireyler ise küçük miktarlarda yatırım yapabilseler bile, inandıkları fikirlere destek verme imkânı elde ederler. Eğer geniş bir insan grubu yatırım yapmaya istekli görünüyorsa, bu isteklilik aynı zamanda fikrin pazarlanabilirliğinin de bir ifadesi olarak değerlendirilmektedir (Valanciene ve Jegeleviciute, 2013: 39-41). Kitlesel fonlamanın temel avantajı, fon verenlerin aynı zamanda destekledikleri projenin veya işletmenin elçileri olmaları ve kendi ağları aracılığıyla pazarlamaya ve tanıtmaya yardımcı olacak olmalarıdır (De Buysere vd., 2012: 9-12).

Kitlesel fonlamaya katılmak isteyen insanlar için üç farklı motivasyon kaynağı vardır; sosyal geri dönüş, maddi geri dönüş ve finansal geri dönüş. Sosyal olarak bir topluluğun üyesi

55

olmak, hayırseverlik faaliyetlerinde bulunmak, bir fikrin hayata geçmesine katkıda bulunmak insanları içsel olarak motive eder. Maddi olarak ise yatırımcılar girişim tamamlandığında bir ürünü ücretsiz veya başkalarından daha düşük ücretlerle alabilme hakkı kazanırlar. Diğer taraftan bir fikre destek veren insanlar ileride kazanç elde edebilecekleri bir finansal yatırım da bulunmuş olurlar (De Buysere vd., 2012: 12-13).

Kitle Fonlaması platformları kâr amaçlı sitelerdir ve toplam fonlama miktarının platformlarca belirlenen belli bir oranı kadar (genellikle %4-5 gibi) bir ücret almaktadır Bazıları kitle fonlaması platformları da ekonomik ve sosyal sosyal gelişimi sağlamaya katkıda bulunmak isteyen gönüllü yapılardır (Agrawal vd., 2014: 15).

Kitle fonlaması finansman yönteminde temel olarak bağış temelli, ödül temelli, hisse temelli ve borç verme temelli olmak üzere dört çeşit fonlama vardır. (De Buysere vd., 2012: 10). Bağış temelli kitlesel fonlama türünde insanlar karşılık beklemeksizin tamamen iyi bir şey yapanlara destek verme gibi bir motivasyonla hareket ederler. Ödül temelli fonlama sisteminde parasal anlamda bir getiri yoktur. Ödüllerin maddi değeri düşük ama sembolik değeri yüksek olabilir. Herkesten önce ürüne erişme, ücretsiz erişme, sürekli satış indirimi kazanma gibi uygulamalar buna örnek gösterilebilir (Belleflamme vd., 2014: 2). Hisse temelli fonlama yapısında ise yatırımcılara yatırımda kullandırdıkları fonun karşılığı olan hisse senetlerinin gelecekte sahipliğine ilişkin bir sözleşme düzenlenerek teslim edilir (Atsan ve Erdoğan2015: 303). Borç verme temelli fonlama sisteminde ise sisteminde ise fon verenler ya banka kredilerinden daha düşük oranlarda borç verip karşılığında faiz almaktadırlar. Ya da borç verenler belirli bir süre sonunda sadece anaparalarını geri alabilirler. Diğer taraftan sistem içinde borç alma ve geri ödeme işlemlerini yerine getiren mekanizma fon platformlarıdır (De Buysere vd., 2012: 10).

4.8.1. Kitle Fonlamasında Yeni Bir Araç: ICO

Son yıllarda bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler girişimcilik ekosistemindeki faaliyetleri de dijitalleştirmiş ve ekonomik değer transferini de daha kısa sürede gerçekleştirmeye olanak sağlamıştır. Bu kapsamda son dönemde ortaya çıkan Block chain teknolojisi ile beraber olgunlaşmaya başlayan kripto paralar ve yeni finansal tasarımın, girişim finansmanında kitlesel fonlamaya ilişkinde yenilikler getirmiştir (Durmuşkaya, 2018). 2017 yılından itibaren kripto paralar ile yatırımların finansmanına yönelik gelişmeler olmuştur (Ünsal, 2017). Kripto paralar ile bir girişim faaliyetinin finanse edilme süreci olarak adlandırılabilecek ve ICO (Initial Coin offering) olarak ifade edilen kavram, girişimcilik

56

ekosisteminin yatırım dünyası ile dijital dünya arasında bağlantı kurarak, kitlesel fonlama desteğinin dijital dünyada da gerçekleşebilmesine önayak olmaya başlamıştır (Durmuşkaya, 2018). ICO ile kitlesel fonlama arasındaki temel fark, arada bir aracı kurum olmaksızın projesini finanse etmek isteyenlerin doğrudan kendi oluşturdukları platform üzerinden kaynak toplayabilmelerine imkân vermesidir. Fon sağlayanlar verdikleri fonun karşılığında “token” alırlar. Aldıkları token değer kazanırsa yatırımcılar kar sağlamış olurlar. Bitcoin, ethereum gibi kripto paralar birer token’dır. Ancak her token bir kripto para olmak zorunda değildir. Diğer taraftan ICO ile yapılacak finansman sağlama faaliyetleri henüz yasal olarak bir düzenlemeye tabi değildir. Yani fon sağlayanları denetlemeye yönelik veya yatırımcıların haklarını korumaya yönelik yasal bir alt yapı henüz oluşmamıştır.