Kitap/Kütüphane Olanakları

Okuma kültürü yüksek olan toplumlarda kütüphanelerin fazla ve işlevsel olduğu görülmektedir. Okuma alışkanlığının edinilmesinde özellikle çocuk, okul ve halk kütüphanelerinin önemli rolleri bulunmaktadır. Özellikle okul öncesi dönemde yer alan bebekler ve çocukların yararlanabileceği kütüphanelerin varlığı önemlidir. “Erken beyin gelişimi araştırmaları, konuşmanın, şarkı söylemenin, bebeklere ve çocuklara kitap okumanın, onların konuşma ve dil becerilerine tartışmasız etkisi olduğunu göstermiştir. Çocuğun bulunduğu ortam, onun ilk okuma becerilerinin gelişimine önemli ölçüde katkı sağlar. Ayrıca, cazip bir okuma ortamı da uygun materyallere sahip olmayı gerektirir” (IFLA, 2013). Kütüphaneler, çeşitli materyallere

sahip olan ve bu materyalleri ücretsiz bir biçimde kullanıma sunan mekânlardır. Okul öncesi çağı çocukları resimli kitaplar yanında, masal saatleri, tiyatro gösterileri gibi çeşitli etkinliklerle kütüphaneye çekilebilmekte, böylece kütüphane ve kitapla tanışması sağlanmaktadır. “Kitap seçimi, araştırma ve okuma alışkanlığı en sağlıklı biçimde kütüphane ortamında verilir” (İnan, 2005, s.52).

Okul öncesi eğitim kurumlarında işlevsel kütüphanelerin oluşturulması önemlidir. Bu kütüphanelerde çocukların gelişim evrelerine uygun, ruhsal gereksinimlerini karşılayan, ilgi duydukları konularda, nitelikli ve eğlenceli kitapların, eğitici oyuncakların, DVD gibi görsel materyallerin bulunması ve çocukların erken yaşlardan itibaren kütüphane kullanımı konusunda desteklenmesi gereklidir. Böylece çocuklara yaşamlarının erken dönemlerinde okuma ilgisi aşılanmış, okuma-yazma becerilerinin kazanılmasında olumlu bir etki yapılmış ve çocukların ileriki yıllarda da kütüphane kullanıcısı olmaya devam etmeleri sağlanmış olacaktır. Erken yaşta kütüphaneye gelmeye başlayan çocuklarda, kitaplara ve okumaya karşı ilgi ve sevgi oluşmakta, nihayetinde sağlıklı bir okuma alışkanlığına temel atılmaktadır.

Kütüphanelerin varlığı, özellikle yoksulluk ve cahillikle yüz yüze kalmış ailelerin çocukları için gereklidir. Kırsal kesimlerde yaşayan çocuklar için ise gezici kütüphane olanaklarının sunulması, çocukların ve ailelerinin kitapla ve kütüphane hizmetleri ile tanıştırılması bakımından önemlidir (IFLA, 2013). Kütüphanelerin kullanıcılarına uygun koleksiyonlar ve hizmetler ile okuma zevki ve alışkanlığı kazandırması amaçları arasında yer almaktadır. Bu nedenle kütüphane-okul-aile işbirliği çocukların okuma alışkanlıklarına etki eden önemli noktalardan biridir.

Okuma alışkanlığı ile kütüphane kullanma sıklığı arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Yılmaz (2001, s.393), halk kütüphanelerinin kullanımı açısından AB ülkeleri ile Türkiye arasında önemli ölçüde fark olduğunu belirtmiştir. Ailede ve okulda kütüphane kullanımı ile ilgili yeterli bilgi alamayan çocuklar, kütüphanelere başvurmakta ve kullanmakta zorlanmaktadırlar.

Çocuk Vakfı’nın yapmış olduğu araştırmaya göre (Çocuk Vakfı, 2006), Türkiye’de nüfusun %40’ı hayatı boyunca hiç kütüphaneye gitmemiştir, gençlerin % 70’i hiç okumamaktadır, yetişkin nüfusun yüzde 95’i yalnızca televizyon seyretmektedir. Türkiye’de düzenli kitap okuma alışkanlığı binde bir oranındadır.

Türkiye’de kütüphane kurumuna yeterince önem verilmemesi, çocuk, okul ve halk kütüphanelerinin yeterli sayıda ve işlevsellikte olmaması, Türk insanının yeterli okuma

alışkanlığına sahip olmamasının temel nedenlerindendir. 2011 yılında yayımlanan Türkiye Okuma Kültürü Haritası Projesi’nin sonuçları da, yeterli bir okuma ve kütüphane kullanma alışkanlığına sahip olunmadığını göstermektedir (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2011). Araştırmamızın kapsamında yer alan Çankaya, Etimesgut, Keçiören, Mamak, Sincan ve Yenimahalle ilçelerinde de yeterli sayıda çocuk ve halk kütüphanesi bulunmamaktadır. Bu ilçelerde bulunan halk kütüphaneleri aşağıdaki biçimdedir: (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, t.y).

Tablo 3. Araştırma Kapsamında Yer Alan İlçelerdeki Halk ve Çocuk Kütüphaneleri

İlçe Adı Kütüphane Adı

Çankaya Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi

Or-an Sevgi Yılı Halk Kütüphanesi Ali Dayı Çocuk Kütüphanesi Balgat Hüseyin Alpar Halk Kütüphanesi Cebeci Halk Kütüphanesi

Etimesgut -

Keçiören Aktepe Halk Kütüphanesi

Cemil Meriç İlçe Halk Kütüphanesi

Mamak Mamak İlçe Halk Kütüphanesi

Kutludüğün Halk Kütüphanesi

Sincan Sincan İlçe Halk Kütüphanesi

Yenikent Halk Kütüphanesi

Yenimahalle Yenimahalle İlçe Halk Kütüphanesi

Yahyalar Abdurrahman Oğultürk Halk Kütüphanesi Şentepe Halk Kütüphanesi

Toplam 14

Tablo 3’te yer alan kütüphaneler, Yılmaz (2011) tarafından yapılan araştırmada sayı, kullanıcı, personel, derme ve bina açılarından incelenmiştir. Araştırma sonucunda bu kütüphanelerin yetersiz ve standartların oldukça uzağında olduğu tespit edilmiştir. Yine aynı araştırmada (Yılmaz, 2011), kütüphanelerde görev yapan personelin sayı açısından yetersiz olduğu vurgulanmıştır. Sözü edilen kütüphanelerde görev yapan kütüphaneci ve yardımcı personel sayısı çok yetersizdir. Okuma alışkanlığına hazırlık anlamında anaokulları ile işbirliği konusunda kütüphanecilere önemli görevler düşmektedir. Kütüphanecilerin anaokullarına giderek kütüphaneleri tanıtmaları, etkinlikler ve çocuk kitabı seçimi konularında anaokulu öğretmenleri ile işbirliği yapmaları, anaokullarına özel ödünç verme yöntemleri geliştirmeleri bu kapsamda yapılabilecek uygulamalardandır. Ancak Yılmaz (2011) tarafından yapılan araştırmada belirtilen kütüphane, derme ve personel yetersizliği bu işbirliğinin istenen düzeyde yapılamadığını göstermektedir.

önemi ortadadır. Bunun yanı sıra, çocuklara kendi evlerinde de kitap ve kitaplık olanağının sağlanması okuma alışkanlığına hazırlık anlamında yapılabilecek doğru bir uygulamadır. Jean Jacques Rausseau, İtiraflar (Les Contessions) adlı eserinde kendisinin yetişmesinde ve daha küçücükken okumayı alışkanlık haline getirmesinde annesinden kalan kitapların ve kitaplığın öneminin ne kadar büyük olduğunu belirtmiştir (Ersoy, 1986, s.4). Okuma alışkanlığının oluşmasındaki en önemli noktanın kitap sevgisi ve okumaya karşı istek yaratmak olduğu unutulmamalı, bu sevgi ve istek çocukta okul öncesi dönemde geliştirilmelidir.

Kitap yayımcılarının da dikkat etmesi gereken unsurlar bulunmaktadır. Özellikle çocuklar için üretilen kitapların biçimsel ve çocuğa görelik ilkelerine uygun olması son derece önemlidir. Çocukların çok dikkatli olmalarından ve kitaplarda yapılan özellikle biçimsel hataları hemen yakalamalarından dolayı, çocuk kitaplarının üretiminde çok daha özenli olunması gerekmektedir. Yayımcıların özellikle çocuk kitaplarında ticari kaygıdan önce okuma alışkanlığına özendirici kitaplar yayımlamaları, okuyan bireylerin yetişmesine çok büyük katkı sağlayacaktır.