Kirvelik ve Sünnet

Sünnet kelime olarak erkek üreme organının uç kısmında bulunan deri parçasının kesilmesi manasında kullanılmaktadır. Sünnete aynı zamanda "hitan" da

151

Mustafa Ersoy, Kale 1955 doğumlu, ilkokul mezunu, emekli, Kozluk köyünde oturuyor. 152

Kaleli Kemal, Kale 1959 doğumlu, ilkokul mezunu, çiftçi, Kozluk köyünde oturuyor. 153

denilmektedir. Kur'ân-ı Kerim'de "Sünnet" (hitan) ile ilgili herhangi bir ayet bulunmamakla birlikte, sünnet olma Müslümanlığın simgesi olarak kabul edilmiştir. Uygulanışı Hz. İbrahim'e kadar uzanan sünnet, cahiliye devri Arapları arasında da uygulama alanı bulan bir âdetti. Rivayete göre sünnet, Hz. İbrahim'in seksen yaşlarında kendine tatbikiyle başlamıştır. Hz. İbrahim sünnet olmuştur. İsrail oğulları arasında uygulamada olan Tevrat'ın hükmü de bu yönde idi. Bu durum Hz. İsa'ya kadar böyle devam etmiş olduğu halde sonradan gelen Hıristiyanlar bu âdeti bozmuş ve "hitan" kelimesini "kalbi bürüyen perdeyi ortadan kaldırmak" şeklinde yorumlayarak sünnet olmayı bırakmışlardır. Araplarda sünnet işlemi hem kadın hem de erkekler için uygulanırdı. Erkeğin sünneti için "hitan" , kadınların sünneti için "hafd" kelimesini kullanılırdı. İslam öncesi Arabistan'da sünnet, sağlığa uygunluk tedbiri olarak düşünülmüştür. Araplarda sünnet bir temizlik ve güzelleşme operasyonu olarak kabul edildiğinden bu kelime yerine "taharet" kelimesi de kullanılmaktadır. 154

Sünnet olayı; "bir canlıya acı çektirmek, ancak o canlıya yarar sağlar ve yarar canlıya çektirilen acıdan fazla olursa caizdir" kaidesine dayandırılır. Sünnetin hangi yaşlarda yapılacağına dair ortak bir görüş bulunmamaktadır. Bu durum bölgelere göre 7 (yedi) günlükten 13 (on üç) yaşına kadar değişiklik arz etmektedir. Çocukların buluğa ermeden sünnet ettirilmeleri babalan için bir vazife kabul edilmiştir. Hz. Peygamber (s.a.s)'in torunları Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin'i doğumlarının yedinci gününde sünnet ettirdiği rivayet edilir.155 Çocuğun sünnet edilmesi münasebetiyle yapılan düğün ve eğlencelere sünnet düğünü denilir. Sünnet merasimleri genellikle yemekli, yapılmaktadır. Sünnet düğününe gelen davetlilerin sünnet olana hediye getirmesi veya zarf içinde para vermesi âdet haline gelmiştir. Getirilen hediyeler çocuğun yatağına veya yastığının altına bırakılır.156

Sünnet, Aleviliğin köklü geleneklerinden biri olan ve bugün bile canlığıyla yaşayan bir kurumdur. Rivayete göre Hz. Muhammed dahi torunları Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin'i sünnet etmiş ve bizzat kendisi de kirvesi olarak bu işe önem vermiştir. Kirve olan iki aile, birbirine akrabalıktan da daha yakın bir bağla bağlanmış olurlar.

154

Nebi Bozkurt "Sünnet (Hitan)", Ş.İA., İstanbul, 2000, VII, s, 253-255 155

Bozkurt, "Sünnet (Hitan)", Ş.İ.A., VII, 253-255 156

Bu iki aile arasında, musahiplikte de olduğu gibi, kız alıp verilmesi bir dinsel tabudur. Çünkü inanışa göre kirvelerin arasına On İmam kanı akmış ve ona ikrar verilmiştir. Kirveler birbirlerine her zaman sever, sayar ve saygı gösterirler. Sadık ve bağlı kalırlar. Kirve, sünnet törenin en önemli kişilerden biridir. Kirveye daima saygı ve hürmet gösterilir. Günümüzde ne kadar şartlar ve ortam değişmiş ise de sayılan eski kirvelik nedenleri, bugün için de aynı şekilde geçerlidir. Kirvelik, Alevilerde, barışın sağlanmasında önemli kurumlardan biri olarak varlığım sürdürmeye devam etmektedir.157

Kale yöresinde de kirvelik çok önemli bir yer tutmaktadır. Kirvelik en büyük kardeşlikten daha üstündür. Peygamber sünneti olarak kabul edilir. Kişinin sevdiği, güvendiği bir kişiyi çocuğu için kirve seçmesi ile olur. Kirvelik saygın bir kurumdur. Kirvenin damının üstünde kuşaksız geçersen derdine derman olmaz denir. Kirvelikte karşılıklı saygı ve esastır. Kirve seçimi teklif ile olur. Bu teklifi iki taraf da birbirine yapabilir. Kirve olacak kişi sünnet yaptıracak kişiye, ben senin oğluna kirveyim der. Sünnet yaptıracak kişi eğer başkasına söz vermemişse bu teklifi kabul eder aksi halde münasip bir şekilde geri çevirir. Çocuğunu sünnet ettirecek kişinin sünnet olacak çocuğu bir kişinin kucağına oturması ile de bu teklif yapıla bilir. Kirvelik musahiplikle aynı kardeşlik durumundadır. Kirvenin ailesinden kimse ile evlenilemez. Peygamber kanı kucağına düşmüştür denir. Eğer evlilik yapılmışsa bu kişiler düşkün sayılır ve tarikata giremezler. Kirve seçiminden sonra kirve görmeye gidilir. Çocuk için elbise, maddi durumuna göre altın, halı yastığı, halı vb. şeyler alınır.158

Sünnet olmanın belirli bir yaşı yoktur. Fakat on yaşını geçirmemek en iyisidir. Sünnet yapılma zamanı kararlaştırıldıktan sonra sünnet düğünü için davet edilecek kişilere havlu veya sabun dağıtılarak davet gerçekleştirilir. Düğün yapılıp yapılmaması kişinin maddi durumuna bağlıdır. Sünnet düğününün yapılacağı gün sünnet arabası ve sünnet odası süslenir. Süsleme işlerini gençler yaparlar. Kirve sünnet evine gelince ayağının önünde kurban kesilir. Odada kirve için Özel bir yer hazırlanır. Kirvenin oturacağı bu yere "peygamber döşeği" adı verilir. O gün kirve

157

Üçer, a.g.e, s.375-376 158

evine dönene kadar hiç kimse onun yerine oturamaz. Kirvelik makamı, peygamber makamı olarak kabul edilir. Kirvenin yerine kim izinsiz oturursa belirli bir cezaya çarptırılır. Lokum, bisküvi vb. gibi oradakiler o anda ne istediyse onu alır getirir. Kirve sünnet evine gelirken hediyeler getirir. Kirvenin getirdiği hediyelerin içerisine konulduğu bir heybesi vardır. Bu heybe kirve nezaretinde açılır. Orada bulunan aile efradının adlan söylenerek hediyeleri dağıtılır. Hediyeleri kirvenin nezaretinde bulunan bir kişi dağıtır. Orada bulunan cemaat hediye dağıtımım izlerler. Sünnet sahibi de kirvenin çocuklarına hediyeler verir. Önceden banyo yaptırılan çocuğa geniş bir elbise giydirilir. Daha sonra sünnetçi gelir. Sünnet yapma işlemini önceden " sünnetçi" adı verilen kişiler yapardı. Fakat şu anda bu işlemi sağlık memurları veya doktorlar gerçekleştirmektedir. Sünnet esnasında sünnet olacak çocuk kirvenin kucağına oturtulur. Ağlamaması için çocuğun ağzına lokum, şeker vb. konulur. Sünnet yapılırken şu dualar okunur: "Allahu Ekber Alluhu Ekber La ilahe illallahu vallahu ekber, Allahu Ekber ve lillahil hamd". Daha sonra "Peygamber aşkına" denilerek ortaya bir teşt konulur. Orada bulunanlar tepsinin içerisine para atarlar. Toplanan para sünnetçiye verilir. Sünnet işlemi bittikten sonra sünnet olan çocuk, daha önceden hazırlanmış olan sünnet yatağına yatırılır. Düğüne gelenler sünnet olan çocuğa takı, para takarlar ve hediyeler verirler. Kirve de çocuğa altın takar ve elbise yaptırır. Sünnet ile ilgili işler tamamen bitince sofralar konulur ve yemekler yenilir. Bu yemeğe "bayrak ekmeği" denilir. Yemek etli pilav, sütlaç ve cacıktan oluşur. Yemekten sonra kahve içilir. Davullar çalınır, halay çekilir ve eğlenilir. Kirve o gün akşam oluncaya kadar evine gitmez. Çocuğun yanında kalır. Akşam olunca cemaatle birlikte kirve evine gidilir. Kirve evinde de yemek verilir. Sohbet edilir. Daha sonra herkes evine dağılır.159