Kişisel yeterlilikler

Duygusal zekânın en etkin ve önemli yeterliklerinden biridir. Kişinin kendi duygularını tanıyor olması, kendi tercihlerini yapabilmesi, sahip olduğu kaynakların ve gücün farkında olmasıdır. Duyguları ortaya çıktığı anda duygularının farkına vararak onları anlamlandırma kapasitesidir. Duygular henüz yeni oluştuğu anda duygularının farkına varabilen bireyler kendileriyle ilgili kararlar alırken daha sağlıklı kararlar alabilirler. Kişinin gerçek duygularının farkına varamaması kişiyi o duygularının esiri yapar. Duygularının farkındalığını anlayabilen ve onları geliştirebilen kişiler bir ileriki aşamada çevresindeki insanların da duygularını geliştirmeye başlarlar (Goleman, 2005).

b) Duygusal farkındalık

Bireyin kendi duygularını ve duyguların ortaya çıkardığı sonuçları fark etmesi, bunları ifade etmesidir. Bu özellikleri gelişmiş kişiler şu özellikleri gösterir:

 Duygusal farkındalıklarına sahiptirler ve farkına vardıkları duyguları kontrol edebilirler.

 Düşünüp söyledikleri ve yaptıkları eylemlerle ilgili hisler arasındaki bağlantıların ne olduğunu bilirler.

 Hissettikleri duyguların kendi ruhsal durumlarını nasıl etkilediğini farkındadırlar (Goleman, 2000).

Duygularımızı açıkça ifade etmek herkes için normal bir davranış değildir. Bu bir bakıma karşımızdaki insana karşı kendimizi ele vermektir. Başkalarının ne düşündüğünden çok kendi duygularına önem veren insanların hayatta daha mutlu ve daha başarılı oldukları görülmektedir. Bu yüzden bir durum bizi rahatsız ediyorsa

25

bunu karşımızdakine düzgün ve açık bir şekilde söylemek en doğrusudur (Akbaş S. , 2017).

c) Kendini değerlendirme

Bireyin kendi zayıf ve güçlü yönlerinin farkında olmasıdır. Bu yeterliliğe sahip kişiler, şu nitelikleri gösterir:

 İyi ve kötü alışkanlıkları arasındaki farkın bilincindedirler.

 Kendilerini izleyerek edindikleri tecrübelerinden ders çıkarırlar.

 Kendileri ile ilgili eleştirilere ve geribildirimlere açık, farklı bakış açıları geliştirebilen, sürekli yeni şeyler öğrenip kendilerini geliştirebilen bireylerdir.

 Kendilerine yeni bakış açıları geliştirerek durumlarına farklı şekillerde bakabilirler (Goleman, 2000).

26

d) Özgüven

Kişinin sahip olduğu yeterlilik ve becerilerinin farkındalığına sahip olması ve bu yeterlilikleri ile ilgili kendine olan inancıdır. Bu yeterliliğe sahip kişiler, şu nitelikleri gösterir:

 Kendilerinden emindirler ve çevresince hemen fark edilebilirler

 Belirsiz durumlar karşısında doğru kararlar verebilirler ve stres yönetimi becerileri gelişmiştir.

 Zor durumlar karşısında karamsarlığa kapılmayıp sağlıklı kararlar alabilirler.

 Başkalarınca kabul görmeyen düşünceleri savunabilir ve bildikleri doğrularının uğrunda sonuna kadar hareket edebilirler (Goleman, 2000 ).

e) Kendini yönetme

Kendini yönetme, kişinin var olan isteklerini ve dürtülerini kontrol altında tutabilmesi ve yönlendirmesidir. Kişinin kendi kendisini kontrol etmesi, zarar verici duygularını ve güdülerini kendi denetimlerine alabilmesidir (Goleman, 2005).

I. Kendini kontrol

Bireyin içinden gelen olumsuz düşünlerini ve dürtülerini kontrol edebilmesidir. Bireyin duygusal tepkilerini kontrol altında tutabilme yeteneğidir. Duygularının kontrolünü sağlayamayan bireyler genellikle huzursuz olurlar. Duygu kontörlünü sağlayan bireyler ise karşılaştıkları sorunlar karşısında soğukkanlılıklarını koruyarak kendilerini hemen toplarlar. Bu yeterliliğe sahip kişiler, şu nitelikleri gösterir:

 İçinden gelen hisleri ve acı veren duyguları iyi bir şekilde yönetebilirler.

 Zorlandığı anlarda bile, pozitif düşünüp soğukkanlılıklarını koruyabilirler.

 Düşüncelerini açıkça ifade edebilir ve aşırı baskı altında olsalar dahi olaya odaklanabilirler (Goleman, 2000).

27

II. Güvenirlik

Bu özelliğe sahip kişiler çevrelerinde oldukça saygın kişilerdir. Bilmiş oldukları doğruluk ve dürüstlük yolundan ayrılmazlar. Ahlaklı ve dürüst olmayı kendilerine prensip haline getirmişlerdir. Bu yeterliliğe sahip kişiler, şu nitelikleri gösterir: Etik kurallara uyarlar.

Kendilerine olan güvenirliklerinden dolayı çevreye de güven sağlarlar.

Kendi yaptıkları hataların farkına vardıklarında onları kabullenir ve diğer insanların yanlış olan davranışları karşısında sessiz kalmazlar.

Başkalarının gözünden düşmüş olmak onları yıldırmaz kendi bildiği doğruların üzerine giderler (Goleman, 2000).

III. Vicdanlı olma

Ortaya çıkan durumlar karşısında insiyatif almasını bilirler. Yaptığı hatalar karşısında başkalarını suçlamak yerine kendilerini sorgulama yoluna giderler. Bu özellik bireylerin öz yeterlilik ve farkındalıklarının gelişmiş olduğunun göstergesidir. Bu yeterliliğe sahip kişiler, şu nitelikleri gösterir:

 Vermiş oldukları sözlerine sadıktırlar ve vaatlerini zamanında yerine getirirler.

 Hedeflerine ulaşırken kendi sorumluluklarının farkındadırlar.

 Düzgün, dikkatli ve özenli çalışırlar (Goleman, 2000) .

f) Yeniliklere açık olmak

Kişinin yeni bilgi, yaklaşım ve fikirlere karşı açık ve rahat olmasıdır. Kendi inandıklarından farklı düşüncelere sahip kişilerle iletişime açıktırlar. Bu yeterliliğe sahip kişiler, şu nitelikleri gösterir:

 Çok çeşitli kaynaklardan taze fikirleri arayıp bulurlar.

 Problemlere orijinal çözümler bulurlar.

 Yeni fikirler ortaya koyarlar.

 Düşünürken, yeni perspektiflerden bakabilir ve yeni riskleri göze alabilirler (Goleman, 2000).

28

g) Uyum yeteneği

Değişiklikleri idare etmede esnek olmaktır. Uyum yeteneği olan kişiler, yeni durumlara hemen alışabilmektedirler. Farklı bakış açılarından bakabilme yeteneklerine de sahiptirler. Bu yeterliliğe sahip kişiler, şu nitelikleri gösterir:

 Çok çeşitli talepler, sürekli değişen öncelikler ve hızlı değişimle kolaylıkla başa çıkabilirler.

 Olay ve durumlara farklı açılardan bakabilirler.

 Kendilerini sürekli değişen koşullara uyarlayabilirler (Goleman, 2000) .

h) Motivasyon

Bireyin duygularını yönlendirerek hedeflerine ulaşabilme becerileridir. Hedefe ulaşırken ortaya çıkabilecek olumsuzluklar karşısında yılmama ve duyugularını iyi bir şekilde yönetebilme becerisidir.

I. Başarı güdüsü

Bireyin sürekli kendini geliştirerek en iyi duruma ulaşmayı amaç edinmesi ve sürekli olarak bu konuda kendini şartlandırmasıdır. Bu yeterliliğe sahip kişiler, şu nitelikleri gösterir:

 Belirsiz durumları ortaya çıkarıp onları ortadan kaldırır ve işlerini daha iyi yapmanın yollarını bulurlar.

 Zor işleri kendilerine hedef olarak belirler ve önceden tahminlerde bulunarak risk alırlar.

 Sonuç odaklıdır, amaç ve standartlarına ulaşma güdüsü yüksektir.

29

II. Girişimcilik

Bireyin yeni durumları fark etmesi ve yaşanan olumsuzlukları fırsata dönüştürebilme becerileridir. Ortaya çıkan fırsatları kullanabilme kapasitedir. Bu yeterliliğe sahip kişiler, şu nitelikleri gösterir:

 Ortaya çıkan fırsatları değerlendirirler.

 Kendilerinden beklenen hedeflerin daha ilerisine geçmeye çalışırlar.

 Bir hedefe ulaşırken karşılarına çıkarılan kuralları gerektiğinde deler veya esneterek amaçlarına daha kolay ulaşabilirler.

 Yaptıkları işlerde kendi yarattıkları sıra dışı çabalarla başkalarının da ilgisini çeker hale getirerek işlerine diğer insanlarında ortak olmasını sağlarlar (Goleman, 2000) .

 Grubun misyonunu gerçekleştirmek için ekin biçimde fırsat kollarlar (Goleman, 2000).

III. İyimserlik

Bireyin hedeflerine ulaşırken karşısına çıkan güçlük ve engeller karşısında yılmadan o hedeflerine kenetlenmesidir. Amaçlarına ulaşırken önlerine çıkan aksilikler ve engeller karşısında sebat ederek o hedeflere ulaşmada istikrarlı olmasıdır. Bu yeterliliğe sahip kişiler, şu nitelikleri gösterir:

 Engeller ve yenilgilere karşın, ısrarla hedefleri araştırırlar.

 Başarısızlık korkusundan değil, başarı umudundan yola çıkarlar.

 Yenilgileri, kişisel kusurların değil, üstesinden gelinebilecek koşulların sonucu olarak görürler

IV. Bağlılık

Bireyin ait olduğu grubun amaç ve hedefleri için heyecan duymasıdır. Yaptığı eylemlerinin ve aldığı kararların bilincinde olması ve onların sorumluluklarının farkında olması, verdiği sözlerin arkasında durarak verdiği sözleri yerine getirmesidir. Bu yeterliliğe sahip kişiler, şu nitelikleri gösterir:

30

 Bağlı olduğu grubun amaçlarına ulaşmak için bireysel fedakârlıkları üstlenmesi ve gurubun da bu yönde hareket etmesini yönünde onları cesaretlendirirler.

 Bağlı olduğu grubun amaçları içeresinden kendilerine düşen payın farkında olurlar.

 Karar alma ve seçimleri ortaya koymada grubun öz değerlerini kullanırlar (Goleman, 2000) .

2.4.3.2. Sosyal yeterlilikler