Kişisel Özellikler

Bireysel kariyer planlamasına etki eden önemli faktörlerden biri de bireyin kişilik özellikleri ve yetenekleridir. Herkesin fiziksel ve zihinsel özellikleri farklı olduğu gibi kişisel özellikleri de birbirinden farklıdır. Kişilik özelliklerini oluşturan faktörler, her bir bireyin anne ve babalarından gelen kalıtsal özellikler ve farklı sosyal çevrelerde yetişme gibi etkenler ile ortaya çıkmıştır. Ayrıca bireylerin farklı kişilik tiplerine sahip olmasında anne babanın aktardığı genler dışında ailenin davranışları, okuldaki öğretmenlerin hatta arkadaşların davranışları ve toplumsal etkiler önemli rol oynamaktadır.

Farklı kişilik tipleri beraberinde farklı davranışları getirmiştir. Kişilik tiplerinin güçlü yönleri ve zayıf yönleri vardır. Bu yüzden her kişilik tipi her mesleğe uyum göstermemektedir. Bireylerin kişisel özellikleri farklılık gösterdiği gibi mesleklerinde uyumlu olduğu kişilik yapıları farklılık göstermektedir. Bireyler kendi kişilik tipleri ile uyumlu meslekleri tercih ederlerse iş performansı yüksek, iş tatmini sağlanmış ve mutlu bireyler olmaktadırlar. Yani bireyler kendi kişisel özelliklerini keşfederek en iyi olabilecekleri mesleği seçebilmektedir.

Kişilik özellikleri ile kariyer seçimi arasındaki ilişkiyi inceleyen ve insanların kişilik özeliklerine uygun mesleklere eğilim gösterdiklerini ortaya koyan John Holland’ın yapmış olduğu araştırma bu alandaki en tanınmış çalışmadır (Aytaç, 2005). Holland bireylerin yetenek, ilgi, istek ve tutumlarındaki farklılıklara dikkat ederek altı adet kişilik tipi tanımlamıştır. Bunlar; Gerçekçi kişilik tipi, Araştırmacı kişilik tipi, Sanatsal kişilik tipi, Sosyal kişilik tipi, Girişimci kişilik tipi ve Geleneksel kişilik tipidir. Bu kişilik tiplerinin özellikleri aşağıda belirtilmiştir.

39 i) Gerçekçi Kişilik Tipi:

Gerçekçi kişilik tipine sahip bireylerin mekanik yetenekleri gelişmiştir. El becerisinin hâkim olduğu, fiziksel etkinliklerin yoğun olduğu meslekler gerçekçi kişilik tipine sahip bireylere yöneliktir. Mekanik aletlerle, makinelerle iş yapmaktan keyif alırlar. Nesnelerin kullanım şekilleri, işlevselliği ve kullanım amaçları ilgilerini çeker. Dokunsal olarak kullanılabilen objeler ile çalışmaktan hoşlanırken sanal ortam gerektiren işlerden kaçınırlar. Karşılaştıkları problemlere somut olarak yaklaşırlar.

Kapalı alanlarda çalışmak yerine doğada çalışmayı isterler. İletişimleri net, basit ve doğaldır. İnsanlarla olan ilişkilerinde genelde mesafelidirler. Bireysellikten hoşlanırlar. Araçlar, makineler, bitki ve hayvanlar ile ilgilenen ve bunların sistematik olarak yönetilmesi gereken ortamlarda çalışmayı tercih ederler (Adıgüzel, 2008).

ii) Araştırmacı Kişilik Tipi:

Araştırmacı kişilik tipine sahip bireylerin karşılaştırma yetenekleri oldukça güçlüdür.

Yeni fikirlere ve çözüm önerilerine açıktırlar aynı zamanda eleştirel düşünce yapıları gelişmiştir. Araştırma ve gözlem yapmayı, belirsiz durumları irdelemeyi, analiz etmeyi severler. Birbirini tekrarlayan işlerden kaçınırlar. Görünüşten ve estetikten ziyade işlevselliği ve hedefe ulaşmayı önemserler. Teoriler sunmayı ve bilime dayalı çalışmayı severler, farklı ve derin ilgi alanları vardır. Analitik olan, problemleri çözmede çeşitli olanaklar sunan, karmaşık ve yeni bilgi edinebilecekleri iş ortamlarında çalışmayı tercih ederler (Adıgüzel, 2008).

iii) Sanatsal Kişilik Tipi:

Sanatsal kişilik tipine sahip bireyler, kendilerini sağlıklı bir şekilde ifade etmekten hoşlanırlar ve bu özellik onlar için çok değerlidir. Farklı bakış açılarına ve yeniliklere açıktırlar. Genellikle kalıplaşmış genel düşüncelere muhalefettirler, aykırı düşünce ve davranışlarda bulunma eğilimleri yüksektir. Kurallar içinde yaşamayı istemezler;

olaylara sezgisel yaklaşırlar, özgün ve idealistlerdir. Sosyal ilişkilerinde duyguları ön

40

planda tutarlar. Genel olarak yalnız çalışmayı tercih ederler. Özgür ve standart olmayan ortamlarda çalışmak isterler (Adıgüzel, 2008).

iv) Sosyal Kişilik Tipi:

Sosyal kişilik tipine sahip bireyler, insan ilişkileri iyi, arkadaş canlısı, uyumlu, yardımsever ve iş birlikçidir. İnsanlara yardımlarının dokunmasından, herhangi bir konuda onları bilgilendirmekten, insanları eğitmekten ve gelişmelerini sağlamaktan, sorunlara çözüm bulmaktan oldukça hoşlanan, özverili ve karşılıksız yardım eden bireylerdir. İnsanlar ile samimi şekilde iletişim kurabilirler; sevecen, fedakâr ve sabırlıdırlar. Grup çalışmalarında yer almaktan hoşlanırlar bu yüzden uyum ve iş birliği onlar için oldukça önemlidir. Hayata karşı insancıl ve idealist bir tavır sergilerler. Kişilerin kendini daha rahat hissedebildiği, daha az resmi olan çalışma ortamlarını tercih ederler. Çalışma ortamına sağladıkları katkının fark edilmesini bu kişilik tipindeki bireyler için önemlidir (Adıgüzel, 2008).

v) Girişimci Kişilik Tipi:

Girişimci kişilik tipine sahip bireyler, ikna kabiliyeti güçlü, etkili konuşma ve yol gösterme yetisi olan, kendine güvenen, enerjik, popüler, dışa dönük, cesaretlidirler ve liderlik vasfına sahiptirler. Ekonomik ve politik başarı bu kişilik tipindeki bireyler için önemlidir ve bu başarıyı sağlamak için örgütsel hedefleri yönlendirip yönetmekten keyif alırlar. Hedeflere ve başarıya ulaşılabilecek, enerjik, dinamik ve hızlı hareket etmeyi gerektiren ortamlarda çalışmayı tercih ederler. İşteki hız beklentilerini karşılamazsa sabırsızlık gösterebilirler (Adıgüzel, 2008).

vi) Geleneksel Kişilik Tipi:

Geleneksel kişilik tipine sahip bireyler ise verilerle çalışmaktan ve kayıt tutmaktan hoşlanan, hesap yapma yetenekleri gelişmiş, oldukça planlı, kuralları olan, iş yoğunluğundan hoşlanan, detaylara önem veren yapıdadırlar. Uyumlu ve özenli