Araştırma sahasında kayısılara don vurması veya bir hastalık söz konusu olduğunda çiftçilerin zarar görmemesi için devlet çiftçilere sigorta desteği (%50’si kadarını) vermekte ancak zarar sonrası ödenen ücreti, çiftçi düşük bulduğu için yetiştiriciler sigorta yaptırmamaktadır. Sadece bahçe alanları çok geniş olan çiftçiler sigorta yaptırmakta ancak diğer çok sayıda çiftçi sigorta yaptırmadığı için zararı kendisi karşılamaya çalışmaktadır.
4.2.2. Hayvancılık
Araştırma sahasının tamamında belirgin ortak bir özellik olarak hayvancılığın, özellikle keçi hayvancılığının 50 yıl önce çok yoğun olarak yapılması belirtilmesi gerekli bir husustur. Bu durumu belirtmek için 50 yıl öncesinde her köyde 1000’den fazla keçinin var olduğunu her bir köye bağlı yerleşmede de bu kadar veya buna yakın miktarda keçinin var olduğu anketlerde belirtilmektedir.
Tablo 49. Büyükçay Havzasında Yıllara Göre Toplam Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Sayısı
Hayvan Türü 1980 1997 2010
Büyükbaş Hayvan (Sığır) 1378 2084 2025
Küçükbaş Hayvan 5431 2540 650
Kaynak; Köy Envanter Etütleri (1981), 2000’li Yıllara Hazırlık Çalışması (1997), Anket Sonuçları(2010)
1980 yılından günümüze Büyükbaş hayvan sayısında bir artış gözlemlenirken küçükbaş hayvan sayısında dikkate değer bir azalma yaşanmıştır (Tablo 49). Araştırma sahasında ekonomik faaliyet çeşitliliğini arttırarak köylülere alternatif maddi kaynaklar oluşturmak, buradaki nüfusun sahada üretimi devam ettirmesi adına önemlidir. Bu nedenle hayvancılığın havzada tekrar tercih edilebilir bir ekonomik faaliyet olarak canlandırılması gerekmektedir.
4.2.2.1. Büyükbaş Hayvancılık
Havzada en belirgin olarak yapılan hayvancılık türü olan büyükbaş hayvancılık artık ülke genelinde kırsal kesimde olduğu gibi köylülerin kendileri ve yakınlarının ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik yapılmaktadır. Yani ticari amaçlı yapılan bir ekonomik faaliyet türü olmaktan çıkmıştır. Büyükbaş hayvancılığın ekonomik olarak yapılması için ahır hayvancılığı şeklinde, tüketimin fazla olduğu dolayısıyla pazarlama imkanlarının geniş olduğu yerler veya geniş yaz mevsiminde de yeşil kalabilen otlakların var olduğu yerler daha uygundur.
Tablo 50. Büyükçay Havzasında Köylere Göre Büyükbaş Hayvan Sayıları Köyler Sığır Sayısı Akçakale 30 Aladikme 250 Çavuşlu 110 Eskiköy 70 Günaçtı 80 Hacıhüseyinler 70 Karaali 200 Karagedik 400 Koçharmanı 50 Kutlugün 30 Küllük 30 Meydancık 5 Ortaçalı 30 Sakabaşı 300 Sarıtaş 60 Tatlıpayam 50 Topaluşağı 100 Yalındamlar 80 Yaylanlı 80 Toplam 2025
Kaynak: Anket Sonuçları (2010)
Araştırma sahasında 5 tane besi çiftliği vardır. Bu besi çiftliklerinde de sayısı 10 ila 20 arasında değişen hayvan beslenmektedir. Onun dışında genel olarak her evin ortalama bir veya iki büyükbaş hayvanı mevcuttur. Kışın köyde oturmayan aileler, hayvanlarını bakmaları için köyde kalan ailelere satmakta ve ilkbaharda geri almaktadırlar. Nüfusun arttığı köylerde bakılan hayvan sayısında da artış gözlenmektedir. Aladikme, Karaali, Sakabaşı köyleri bu duruma örnek gösterilebilir. Ayrıca Sakabaşı köyünde mevsimsel nüfus hareketliliğinin daha az olması da beslenen hayvan sayısını arttırmıştır. Karagedik köyünde ise tarımın ikinci planda olması beslenen hayvan sayısının diğer köylere nazaran en fazla çıkmasına neden olmuştur (Tablo 50, Fotoğraf 20).
4.2.2.2. Küçükbaş Hayvancılık
Türkiye’nin fizik potansiyeli her şeyden evvel küçükbaş hayvancılığa daha büyük olanak sağlamıştır. Memleketin büyük kısmı üzerinde etkili olan yarı-kurak iklim, bunun ürünü olan kısa boylu ve kısa ömürlü otsu bitki örtüsünün yaygınlığı, bunun yanında yamaçlarda fazla eğimli dağlık sahaların cılız çalılardan oluşan bitki örtüsü ile kaplı olması, bu faktörlerin geçerli olduğu sahalarda geniş ölçüde küçükbaş hayvancılığı zorunlu kılmıştır (Tunçdilek, 1978, s.53).
Küçükbaş hayvancılığın ticari anlamda yapıldığı 4 köy mevcuttur. bunlar Yaylanlı, Hacıhüseyinler, Karagedik ve Aladikme köyleridir. Bu köylerde toplam 650 civarında küçükbaş hayvan mevcuttur. Havzanın kuzey doğusunda Bulutlu dağı üzerinde yer alan, Karagedik hem büyükbaş hayvan sayısının hem küçükbaş hayvan sayısının hem de kovan sayısının (arıcılık) en fazla olduğu köydür. Bu köyde tarımsal faaliyetleri zorlaştıran topografik ve klimatik koşullar hayvancılığın daha fazla ön plana çıkmasına neden olmuştur.
Havzada 50 yıl öncesinde çok yüksek miktarda küçükbaş hayvan varlığından söz edilmektedir. Ormanlık arazilere zarar verdiği için yasaklanan keçi yetiştiriciliği burada tekrar canlandırılabilir.
Araştırma sahasında küçükbaş hayvancılığın yapılmasında tür seçimi konusunda Türkiye’nin diğer yörelerinde de gittikçe artan bir şekilde besiciliğinin yapıldığı Saanen keçilerinin uygun olduğu söylenebilir. “Saanen ırkı farklı iklim koşullarına uyma yeteneğinin fazla olması, götürüldüğü yerlere çok çabuk adapte olabilmesi, yemden yararlanma yeteneği yüksek olması ve erken çağda cinsi olgunluğa ulaşması ve üremesi ve genellikle ikiz ya da üçüz doğum yapmaları” nedeniyle tercih edilen bir hayvan ırkıdır (http://www.veteriner.cc/keci/saanen.asp (Son Erişim Tarihi: 09.08.2011)).
4.2.2.3. Kümes Hayvancılığı
Araştırma sahasında 6 tane tavuk çiftliği bulunmakta ve bunlardan bir tanesi aktif değildir. Bu çiftlikler 1980 yılında devlet desteği ile kurulmuşlardır. Bu tesislerden Ortaçalı ve Küllük’teki çiftlikler 7.000 üretim kapasiteli iken, Günaçtı’daki 4.000 üretim kapasitelidir (Fotoğraf 21). Buradaki tesislerin hepsi Malatya’daki tavukçuluk
şirketleriyle anlaşmalı olup, civcivler ve yem Malatya’dan getirilmekte ve yine 45
günlük süre sonunda Malatya’ya götürülmektedir. İki ayda bir üretimin yenilendiği bu tesislerin yıllık kapasitesi, tavukların hastalanması veya satış değerlerindeki değişmelere
bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Çiftlikler özellikle kış mevsiminde ısıtma ihtiyacı ve yem fiyatlarının arttırmasıyla kar marjında ciddi düşüş yaşadıklarını belirtmektedirler. Çiftliklerin bulundukları yerde kurulmasında belirleyici faktörün arsalarının burada olması belirtilmiştir. Ancak çiftliklerin özellikle Öksüzuşağı köyünde yoğunlukta olmak üzere bu çevrede artış göstermesinde köylülere devletin verdiği destek belirleyici olmuştur.