Nif (Olympos) Dağı'nın doğusunda, Ballıcaoluk yerleşmesi ile modern yolun karşısında yer alan Karamattepe, hem yerleşim yeri hem de nekropolis alanı olarak farklı dönemlerde kullanım görmüştür115 (Resim 2). Yöre halkı tarafından bu alan
106 Bilgin 2015, 31; Türkmen (Peker) 2015, 24. 107 Tulunay 2012a, 148.
108 Tulunay vd. 2012a, 149; Tulunay 2012b, 85; Tulunay vd. 2018, 303. 109 Tulunay 2012b, 87.
110 Peker 2017b, 7. 111 Türkmen 2011, 262.
112 Türkmen 2011, 262; Tulunay vd. 2016, 395.
113 Tulunay vd. 2016, 394-395, 406, Res.9a-9b; Peker 2017e, 22, Res. 9-10.
114 Tulunay vd. 2006, 191; Tulunay vd. 2010, 400, Res.10; Türkmen (Peker) 2012, 5, Res.13; Türkmen (Peker) 2015, 23, Figs. 9 ; Peker 2017a, 25-26, Res.1-4.
28 "Karaahmettepe" olarak adlandırılmaktadır116. Ancak kazı literatüründe bu terim değiştirilerek "Karamattepe" ifadesinin kullanımı tercih edilmiştir.
Karamattepe, 2004 ve 2005 yıllarında yapılan yüzey araştırmalarının ardından117 alanın jeofizik ölçümlerine göre kazı çalışmaları için ilk tercih edilen mevkiidir. Alandaki ilk kazı çalışmaları 2006 yılında başlamıştır ve günümüze kadar hâlen devam etmektedir (Resim 3). Bu bağlamda elde edilen veriler sonucunda, alanın, MÖ 8. yüzyılın ikinci yarısı ile MÖ 6. yüzyılın ilk yarısına kadar uzanan süreçte yerleşim yeri olarak kullanıldığı tespit edilmiştir118 (Resim 4-5).
Literatürde "Kuşlu Kâseler" olarak tanımlanan keramik örneklerinin119 alanda
bulunmasıyla, yerleşmenin en erken evresi MÖ 8. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirilmektedir120. Karamattepe yerleşmesinde, bu en erken evreye ait herhangi bir
yapı kalıntısı veya tabaka henüz tespit edilmemiştir121. Alanda yürütülen kazı
çalışmalarında, doğrudan ana kaya (kepir) üzerinde ya da arazi eğimine göre dolgu toprak-teras üzerine oturtulmuş taş temeller, dikdörtgen mekânlar ve bazı köşeleri yuvarlak ya da duvarları kavisli (apsisli?) yapılara sahip bir yerleşim örneği tespit edilmiştir122. MÖ 7. yüzyıl ile MÖ 6. yüzyılın ilk yarısına tarihlendirilen bu yerleşim
üzerinde yoğun tarım faaliyetleri yapıldığı için, yalnızca birkaç taş sırası korunan duvar ve temel kalıntıları günümüze kadar ulaşmıştır123. Korunagelmiş duvar ve temel
kalıntıları için yapılan tarihlendirme; 2006 yılı kazı sezonunda Açma I'de, -0.395 metre kotunda, temel seviyesindeki taş yıkıntıdan ele geçirilen toplu keramik buluntusuyla ilişkilidir124.
Yerleşmenin Geometrik-Arkaik Dönem'i ile ilgili elde edilen diğer kontekst ve veriler sırayla şu şekildedir;
2011 yılı kazı sezonunda, açma LXXXIV'ün güneybatısında gövde ve ağız kenarı kırık olan keramik parçalarından oluşturulmuş düz bir alan (taban ?) tespit edilmiştir. Taban olduğu düşünülen bu alandaki keramik buluntular, form, astar, bezeme
116 Tulunay vd. 2006a, 192.
117 Tulunay vd. 2006a, 189-200; Tulunay vd. 2007; 351-362. 118 Tulunay 2015b, 14.
119 Tulunay vd. 2010, 389, 405, Res. 5a; Tulunay vd. 2011, 406, 416, Res.2; Tulunay vd. 2012a, 151, 168, Res.4.
120 Tulunay 2012b, 85.
121 Tulunay vd. 2008, 81; Tulunay vd. 2009, 412; Tulunay vd. 2010, 389, 405 ; Tulunayvd. 2011,406, 416; Tulunay vd. 2012a, 151-152 ; Tulunay vd. 2013, 235; Tulunay vd. 2014, 345 ; Tulunay vd. 2015, 699; Tulunay vd. 2016, 387-388; Tulunay vd. 2017, 334-335.
122 Tulunay vd. 2012a, 148; Tulunay 2012b, 85. 123 Tulunay 2012a, 148.
29 ve hamur özellikleri dikkate alınarak MÖ 7. yüzyılın ilk yarısına tarihlendirilmiştir. Bu duruma göre keramiklerin kullanım gördüğü alan (taban?) en erken MÖ 7. yüzyılın ortasına ait olmalıdır125.
2012 yılı kazı sezonunda, anakaya üzerine (kepir) oyulmuş ve herhangi bir yapı ile ilişkisi olmayan, içerisinde farklı form gruplarına ait kırık keramik parçalarının bulunduğu, iki adet büyük çukur saptanmıştır. Çukurlarda tespit edilen keramik parçaları "Kontekst I126" ve "Kontekst II127" olarak değerlendirilmiş olup form, astar,
bezeme ve hamur özelliklerine göre MÖ 700-625 yıllarına tarihlendirilmiştir. Bothros olarak kullanıldığı düşünülen bu çukurlar, keramik buluntuları bakımından da yakın benzerlikler sunmaktadır128.
2013 yılı kazı sezonunda, açma S28 b 'de yapılan çalışmalar sonucu, ana kaya üzerine oturtulmuş, tam plan vermeyen düzgün taş temeller ile birkaç taş sırası korunmuş olan duvar kalıntısı ortaya çıkarılmıştır. Bu alanda ele geçirilen keramik buluntularına göre duvar Arkaik Dönem'e tarihlendirilmiştir129.
2014 yılı kazı sezonunda, açma AA 34 a'nın kuzeydoğu köşesinde, ana kayaya (kepir) oyulmuş dikdörtgen planlı, kırık keramik parçaları ile dolu bir çukur (bothros ?) daha tespit edilmiştir. Bu çukurun diğer bölümü AA 33 d açması içerisinde yer almakta olup bu sezonda kazısı tamamlanamamıştır130. Farklı özelliklere sahip keramik
örneklerin bir arada bulunması bakımından önem arz eden bu çukur“Karamattepe 2014
-Kontekst I”adıyla değerlendirilmeye alınmıştır. Bu bağlamda keramik buluntularına
göre çukurun (bothros ?) Geç Geometrik Dönem'de yapıldığı ve son kullanımın da MÖ 7. yüzyılın başlarına kadar olduğu belirlenmiştir131.
2014 yılı kazı sezonunda açma AA 34 a'nın kuzeydoğu köşesinde tespit edilen çukurun (bothros?) 2015 yılı kazı sezonunda, AA 33 d açmasında kalan bölümü kazılmıştır132. Çukur içerisindeki bu keramikler, Karamattepe yerleşmesinin Geç
Geometrik-Arkaik Dönem yapılarıyla ilişkili olup dönemin tercih edilen form repertuarı hakkında da oldukça önemli bilgiler vermektedir133.
125 Tulunay vd. 2013, 234, Res.3.
126 Kontekst I içerisinden 434 keramik parçası ele geçirilmiş olup 75 adedi değerlendirilmeye alınmıştır. 127 Kontekst II içerisinden 171 keramik parçası ele geçirilmiş olup 39 adedi değerlendirilmeye alınmıştır. 128 Tulunay vd. 2014, 345, Res. 3f. 129 Tulunay vd. 2015, 697,699, Res. 1d. 130 Tulunay vd. 2016, 386, Res. 2. 131 Tulunay vd. 2016, 388, Res. 7. 132 Tulunay vd. 2017, 334, Res. 2d. 133 Tulunay vd. 2017, 336-337, Res. 6.
30 2016 yılı kazı sezonunda, Y 33 c, Y 34 b ve Z34 a açmalarında yapılan çalışmalarda önemli bir mimari kalıntı olan güney sur temelinin taş sırası ortaya çıkartılmıştır134. Tespit edilen bu taş kalıntısı olasılıkla Pers saldırısındaki mevcut
savunma duvarının temeli olup alandaki keramik buluntuların değerlendirilmesine göre en erken kullanım evresinin MÖ 7. yüzyılın ilk yarısına tarihlendiği135 ve MÖ 6.
yüzyılın ortalarına136 kadar da işlevselliğini koruduğu düşünülmektedir137. Mevcut
yerleşmenin, diğer buluntularla desteklendiği üzere, Arkaik Dönem'de Pers saldırısına uğrayarak MÖ 6. yüzyılın üçüncü çeyreğinde terk edilmiş olabileceği düşünülmektedir138
2017 ve 2018 yıllarında gerçekleştirilen kazı çalışmaları belirlenen açmalarda yürütülmüştür ve keramik buluntularının önceki yılların buluntuları ile uyumlu olduğu gözlemlenmiştir.
Karamatepe'nin yerleşim alanı olarak kullanım gördüğü dönemlere ait birçok metal ok ucu, çok sayıda cüruf parçası ve hatalı üretim atığı tespit edilmiştir139. Bu
buluntuların yanı sıra ayrıca yerleşimin yapı kalıntıları arasında işlik olarak kullanıldığı varsayılan ve anakaya (kepir) içerisine oyulmuş, düz tabanlı, yuvarlak sığ çukurlar ile hatıl dikme oyukları bulunmuştur140. 2011 yılında ortaya çıkarılan çift açıklıklı metal
işleme fırını ve ele geçirilen cüruf parçaları birlikte değerlendirildiği zaman Arkaik Dönem'de, yerleşmede bir metal işleme işliğinin varlığını göstermektedir141. Bu bağlamda farklı buluntular sayesinde Karamattepe'nin, MÖ 7. yüzyılın başından - MÖ 6. yüzyılın ortalarına kadar yerleşim yeri olarak kullanıldığı kesin olarak saptanmıştır.
Karamattepe alanında yürütülen kazı çalışmaları sırasında, tıpkı Ballıcaoluk yerleşmesinde olduğu gibi Klasik Dönem'e ait veri ile karşılaşılmamıştır. Karamattepe yerleşmesindeki bu hiatus durumu Arkaik Dönem'de olaslıkla yaşanmış olan Pers istilâsından142 kaynaklı, yerleşmenin terk edilmiş olabileceğini düşündürmektedir143.
Karamattepe, yerleşim yeri olarak kullanıldıktan sonra Erken Hellenistik Dönem'de gömülen mezarlar ile nekropolis alanına çevrilmiştir (Resim 4-5). Toplam 19
134 Tulunay vd. 2018, 303, Res. 1b.
135 Tulunay vd. 2018, 320, Res. 3e , 3f, 3g, 3 j, 3k, 3l, 3m. 136 Tulunay vd. 2018, 320, Res. 3h,3i.
137 Tulunay vd. 2018, 303-304, Res. 3. 138 Tulunay vd. 2018, 303.
139 Baykan 2012, 231-246, Res.10.
140 Tulunay vd. 2011, 406; Tulunay vd. 2012a, 149-149. 141 Tulunay 2012b, 86; Baykan 2013, 191-204.
142Strabon XIV I, 199; Herodotos, I, 14-16.
31 adet olan mezarlar Geç Geometrik - Arkaik Dönem'e ait olan mekânların içerisinde yer almaktadır. Ancak mezarlar, Hellenistik Dönem'e tarihlenen kontekstler içermektedir (Resim 6-7). Alanda tespit edilen mezarların tipolojisi, anakaya (kepir) içerisine basit dikdörtgen tekne/sandık biçiminde oyulmuş, üzerleri genelde yan yana konmuş yassı taşlar ile kapatılmış olan örnekler ile dörtgen küçük çukur içerisine bırakılmış kremasyon kapların bulunduğu mezarlar şeklindedir. Bu bağlamda nekropoliste bugüne kadar yapılan kazı çalışmalarında 16 adet inhumasyan gömme144, üç adet de kremasyon
gömme145 geleneğini yansıtan mezarlar saptanmıştır. Tespit edilen buluntulara146 göre Hellenistik Dönem'de Karamattepe'nin bir yerleşim alanı olmadığı, sadece nekropolis olarak kullanıldığı, bu sürecin MÖ 4. yüzyılın ikinci yarısı ile MÖ 3. yüzyılın ortalarını kapsadığı ortaya konmuştur147.
Mezarlarda ölü hediyesi olarak bırakılan çok çeşitli form ve özelliklere sahip keramik örnekleri; kaçak kazılar, tarımsal faaliyerler ve doğal tahribat olan ağaç köklerinin mezarları dağıtmasından kaynaklı, çoğu zaman sağlam ve in situ durumunda ele geçirilememiştir. Az sayıda tam ve kırıksız olarak bulunan eserler ile hangi mezara ait olduğu tespit edilen parça keramikler, bölgedeki ölü gömme gelenekleri hakkında birçok soruya ışık tutmaktadır148.
Karamattepe Nekropolisi'nde ele geçirilen buluntuların büyük bir bölümünü keramik oluşturmaktadır. Bunlar; ithal Attik keramik ile bölgesel özellikler taşıyan (yerel üretim ?) örnekler olmak üzere iki başlık altında toplanmaktadır. Attik keramik içinde kantharoslar, balık tabakları, içe dönük kenarlı kâseler, lekythoslar ve sosluklar bulunurken, bölgesel özellikler taşıyan örnekler çoğunlukla Attik formların taklidi olan keramikler ile unguentariumlar, amphoriskoslar, tek kulplu testiler, mykeler, kraterler, amphoralar ve kremasyon kaplarından oluşmaktadır.
144 Tulunay vd. 2008, 81-83, Res. 5-9 ( KM 1 - KM 2 - KM 3); Tulunay vd. 2010, 389, Res. 2 (KM 5); Tulunay vd. 2012a, 149-151, Res. 1-3( KM 7 - KM 8 - KM 9 - KM 10 - KM 11 - KM 12); Tulunay vd.2013, 234-235, Res. 5-7 (KM 13 - KM 14); Tulunay vd. 2014, 344, Res.1 (KM 15); Tulunay vd. 2015, 698, Res. 2 (KM 17); Tulunay vd. 2016, 385, Res. 2 (KM 18) ; Tulunay vd. 2017, 333-334, Res. 2e (KM 19).
145 Tulunay vd. 2009, 413, Res. 3-4 (KM 4); Tulunay vd. 2010, 390, Res. 3-4 (KM 6); Tulunay vd. 2014, 344, Res. 2 (KM 16)
146 Tarihlendirme kriteri için keramik ve sikke buluntuları kullanılmıştır. 147 Tulunay 2012b, 85.
32 Bu bağlamda yukarıda bahsedilen ve iki başlık altında değerlendirilen keramiklerden, bölgesel özellik taşıyan örnekler bu tez kapsamında incelenecek olup siyah astarlı Attik örnekler farklı bir tez çalışmasında149 irdelenmektedir.
Nif Dağı Karamattepe kazısı, yalnızca dağlık bir alanda daha önce hiç bilinmeyenbir Geometrik, Arkaik Dönem yerleşimi ile Hellenistik Dönem'e tarihlendirilen nekropolisin açığa çıkarılmasını sağlamakla kalmamış, aynı zamanda çeşitli buluntularıyla Batı Anadolu’nun yöre kırsalı ile ilgili farklı dönem keramik kültürünün ve ölü gömme geleneklerinin tanınmasını da sunan önemli katkılar sunmuştur.