Karahanl› Devleti

9. yüzy›lda Karahanl›lar, Orta Asya'da belirgin bir güce sahip-lerdi. 10. yüzy›lda Satuk Bu¤ra Han'›n ‹slamiyet'i devletin resmi di-ni ilan etmesiyle, Karahanl› Devleti Orta Asya'daki ilk Müslüman Türk devleti oldu. Satuk Bu¤ra Han ile birlikte 200.000 Türk ailesi de ‹slamiyet'i kabul etti.²¹Böylelikle Orta Asya'daki güçler denge-sinde ‹slamiyet yerini alm›ﬂ oldu.

Karahanl›lar, ‹slamiyet'i sadece seçmekle kalmam›ﬂ; onun

di-¤er Türk boylar›na duyurulmas› görevini de üstlenmiﬂlerdir. Bu dönemde özellikle Kaﬂgar bölgesinde, kapsaml› ‹slami çal›ﬂmalar yap›lm›ﬂ ve eﬂsiz eserler yaz›lm›ﬂt›r. Dönemin en önemli kitaplar›

aras›nda, Yusuf Has Hacib'in Kutadgu Bilik(Mutlu K›lan Bilgi) adl›

eseri ve Kaﬂgarl› Mahmud'un Divan-› Lügat-it Türkisimli eserleri say›labilir. Birinci eser devlet yönetimi, ikincisi de dil bilimi ala-n›nda türlerinin ilk örnekleri olmuﬂtur.

‹slamiyet, Türkler'e yeni ufuklar açt›. 11. yüzy›l, Türkler'in ‹s-lam dünyas›nda gün geçtikçe güçlendi¤i bir dönem oldu. Tarihçi-lerin aktard›¤›na göre, Hazreti Muhammed (sav)'in Müslüman Araplara "‹leride bu ümmetin efendisi Türkler olacakt›r" dedi¤ine dair rivayetler dilden dile dolaﬂ›yordu. Kaﬂgarl› Mahmud'un kita-b›n›n baﬂ›nda Türkler'e hakimiyet verildi¤i, herkesin Türkler'e muhtaç oldu¤u ve bu nedenle Türkçe ö¤renmesi gerekti¤i yaz-maktayd›.

Karahanl›lar devri özellikle Türk kültür ve sanat tarihi bak›m›n-dan önem taﬂ›r. Bu dönemde, yerleﬂim merkezlerinde camiler, köprüler, kervansaraylar ve benzeri yap›lar inﬂa edilmiﬂ; e¤itim kurumlar› aç›lm›ﬂ; Buhara ve Semerkant bilim merkezi durumuna gelmiﬂ; Türk dili de büyük bir geliﬂme olana¤› bulmuﬂtur.

‹lk Türk mutasavv›f› Ahmed Yesevi Karahanl›lar zaman›nda ya-ﬂad›. Ahmed Yesevi ve halefleri, Orta Asya'da ‹slamiyet'e ça¤›ran elçiler oldular; bu topraklarda ‹slamiyet'in yay›lmas› için büyük çaba harcad›lar. Anadolu Türk evliyalar›n›n ço¤u Ahmed Yese-vi'den e¤itim ald›. Ahmed Yesevi ve onun ard›ndan gelenler Türk-çeyi yayg›n olarak kulland›lar; böylece Türkler'in ‹slamiyet'i tan›-malar›na unutulmaz katk›larda bulundular. Bunun Türk Birli¤i'nin kurulmas› yolundaki önemli kilometre taﬂlar›ndan birisi oldu¤u aç›kt›r.

Karahanl› Devleti 13. yüzy›l›n ilk çeyre¤ine kadar ayakta kald›;

bu tarihteki Mo¤ol istilalar› sonucunda y›k›ld›.

G

Gazneliler

Gazneliler Devleti, ad›n› Do¤u Afganis-tan'da bulunan baﬂkentleri Gazne'den alm›ﬂ;

ça¤›n›n en güçlü devletlerinden biri olmuﬂtur. 997 y›l›nda Gazneli Mahmud'un iktidara gelmesiyle en parlak ça¤›n› yaﬂam›ﬂt›r. Gaz-neli Mahmud Müslümanl›¤› yayma konusundaki çabalar›yla her-kesin takdirini kazanm›ﬂ; devletin s›n›rlar›n› Toharistan ve Mave-raünnehir'den Pencap'a, Multan'a ve Sind'in bir bölümüne kadar geniﬂletmiﬂtir. Hindistan'a 17 kez sefer düzenlemiﬂ ve Kuzey Hin-distan'› topraklar›na katm›ﬂt›r. Bölge insanlar› büyük oranda ‹sla-miyet'i seçmiﬂler; böylece günümüzdeki Pakistan Devleti'nin te-meli at›lm›ﬂt›r.

Gazneli Mahmud'un ‹slamiyet'i tebli¤ etme yolundaki çal›ﬂma-lar› Ba¤dat'taki halife taraf›ndan da desteklenmiﬂ ve ona "Sultan"

unvan› verilmiﬂtir. Türk tarihinde sultan unvan›n› ilk defa o kullan-m›ﬂt›r. ﬁüphesiz Gazneli Mahmud Türk-‹slam tarihinin en büyük ﬂahsiyetlerinden biridir.

Ayn› devirde, ünlü Türk düﬂünürü Ebu Reyhan el-Biruni, Gaz-ne'de çal›ﬂmalar›n› sürdürmüﬂtür. Bu geliﬂme, söz konusu döne-min Türk-‹slam kültür tarihinin en önemli ça¤lar›ndan birisi olarak an›lmas›nda rol oynam›ﬂt›r. Firdevsi'nin "ﬁehname"si de yine bu dönemde Sultan Mahmud'a sunulan yap›tlar aras›ndad›r.

Sultan Mahmud'un ard›ndan yerine o¤lu Sultan Mesud geçmiﬂ-tir. Dandanakan Savaﬂ›'nda Gazneliler, Tu¤rul ve Ça¤r› Beyler ko-mutas›ndaki O¤uz kuvvetlerine yenilmiﬂ ve Selçuklu hakimiyetine girmiﬂlerdir.

O

O¤uzlar

Türk Milleti'nin her devirde en büyük bölümünü oluﬂturan O¤uzlar, siyaset ve medeniyet sahas›nda da en büyük rolü oyna-m›ﬂlard›r. ‹slamiyet'i seçmelerinden önce Göktürk Devleti'ni; ‹sla-miyet'le tan›ﬂmalar›ndan sonra Harzemﬂahlar, Akkoyunlu ve Ka-rakoyunlular Devletlerini, Selçuklu ve Osmanl› ‹mparatorluklar›n›

kuranlar O¤uzlar'›n soyundand›r. O¤uz ad›, kabile, boy anlam› da bulunan ok sözünden eski Türkçede ço¤ul eki olan "z" ekiyle türe-tilmiﬂtir. 24 boy halinde yaﬂayan O¤uzlar, boy yap›lar›n› her gittik-leri yere taﬂ›m›ﬂlard›r.

O¤uzlar'›n 24 boyu, O¤uz Han'›n Gün, Ay, Y›ld›z, Gök, Da¤ ve Deniz adlar›ndaki alt› o¤lunun ve bu alt› o¤lun her birinin dörder o¤lunun soyundan türemiﬂtir. 24 boyun on ikisi Bozoklar, on ikisi Üçoklar ﬂeklinde adland›r›lm›ﬂt›r. Bozoklar'›n sembolü yay, Üçok-lar'›n sembolü ok olmuﬂtur. (Bugün Türkiye'de yaﬂayan Türkler'in soy a¤açlar›na bak›l›rsa, ço¤unun 24 O¤uz boyundan birine men-sup oldu¤u görülür. Türkiye'deki birçok yer ad› ve buralarda yaﬂa-yanlar›n isimleri de O¤uz boylar›n›n isimleridir.)

Bozoklar, O¤uz Han'›n Gün Han, Ay Han ve Y›ld›z Han adl› o¤ul-lar›ndan meydana gelmiﬂlerdir: Kay›lar, Bayatlar, Alkaevliler, Ka-raevliler, Yaz›rlar, Dodurgalar, Dögerler, Yaparl›lar, Avﬂarlar, Be¤-dililer, K›z›klar, Kark›nlar.

Üçoklar, O¤uz Han'›n Gök Han, Da¤ Han ve Deniz Han adl› o¤ul-lar›ndan meydana gelmiﬂlerdir: Bay›nd›rlar, Peçenekler, Çavul-durlar, Çepniler, Salurlar, Eymürler, Alayuntlular, Yüregirler, ‹¤-dirler, Bü¤düzler, Y›valar ve K›n›klar.

Peçenekler'i önlerine katarak Do¤u Avrupa'ya yönelen O¤uzlar,

kalabal›k topluluklar oluﬂturdular; Uz veya Guz ﬂeklinde adland›-r›ld›lar. Ruslar ise bunlara do¤rudan do¤ruya Türk ad›n› verdiler.

Peçenekler'in ard›ndan göçlerine devam eden Uzlar'›n büyük bir k›sm› 1064 y›l›nda Tuna'y› aﬂarak Balkanlar'a geçti; di¤er bir bölü-mü bugünkü Ukrayna'n›n güneyinde yerleﬂti. Bunlardan baz›lar›

Karakalpak ad›yla tan›nd›lar. 11. yüzy›l ortalar›nda Balkanlar'da yurt tutan Uz topluluklar›n›n bir bölümü Vardar Ovas›'ndaki baﬂ-ka Türk unsurlarla baﬂ-kar›ﬂarak, buran›n tam bir Türk yurdu olmas›n›

sa¤lad›lar. Uzlar'›n kalan k›sm› Dobruca'da yerleﬂerek, bugünkü Gagauzlar'›n temelini meydana getirdiler.

Belgede Yazar ve Eserleri Hakk nda Harun Yahya müstear ismini kullanan yazar Adnan Oktar, 1956 y l nda Ankara'da do du. lk, orta ve lise ö renimini Ankara'da (sayfa 40-44)