Kaptanın Yolculuk Başlamadan Önceki Görevleri

Ağırlıklı görüşe göre, kaptan seyre çıkmadan önce aşağıdakileri yerine getirmelidir;

 Kaptan gemisini denize, yola ve yüke elverişli hale getirmelidir. Kaptanın evleviyetle yerine getirmesi gereken görev gemi deniz sergüzeştine atılmadan önce gemiyi bu sonu bilinmez süreçte meydana gelebilecek olaylara karşı hazır halde bulundurmaktır.

TTK 932. maddesi hükmünde düzenlendiği üzere; gövde, genel donatım, makine, kazan gibi esas kısımları bakımından, yolculuğun yapılacağı sudan ileri gelen (tamamıyla anormal tehlikeler hariç) tehlikelere karşı koyabilecek bir gemi “denize elverişli” sayılır.

Denize elverişli olan gemi, teşkilatı, yükleme durumu, yakıtı, kumanyası, gemi adamlarının yeterliği ve sayısı bakımından, (tamamıyla anormal tehlikeler hariç) yapacağı yolculuğun tehlikelerine karşı koyabilmek için gerekli niteliklere sahip bulunduğu takdirde “yola elverişli” sayılır.

Soğutma tesisatı da dahil olmak üzere, eşya taşımadan kullanılan kısımları eşyanın kabulüne, taşınmasına ve muhafazasına elverişli olan bir gemi “yüke elverişli” sayılır.

“Yolculuk başlamadan” ifadesinin lafzından anlaşılacağı üzere; gemi o sırada bağlama limanında bulunduğu süre içerisinde kaptanın yetkileri tayfa tutma gibi muamelelerle sınırlandırılmıştır. Bu yetkiler dışında, kaptanın donatan adına işlem yapma yetkisi yoktur. Dolayısıyla esasen geminin denize, yola ve yüke elverişli hale getirilmesi noktasında donatanın üçüncü kişilere karşı sözleşmeden kaynaklanan bir sorumluluğu vardır. O halde kaptan kime karşı hangi nedenle sorumlu olacaktır? Kaptanın bu yetkisi kanundan kaynaklanan donatana veya üçüncü kişilere karşı sorumluluğunu doğuran bir yetkidir(TTK m.1091/2).

 Borda evrakı 65

gibi gemi için gerekli belgeleri eksiksiz olarak gemide bulundurmalıdır. Kaptan; yola çıkmadan önce gemi adamlarına ve yüke ait belgelerin gemide bulunmasına dikkat etmek zorundadır (TTK m. 1090/1). Bu evrakların gemide bulunması hususunda kaptan donatana ve yük sahiplerine karşı sorumludur.

 Yüklemenin sağlıklı bir biçimde gerçekleştirilmesi kaptanın sorumluğundadır. Kaptan, yüklemeyi kurallara uygun biçimde yürütmeli ve tamamlamalıdır. Örneğin; gemide aşırı zorlamalara yol açmamalı, gemi dengesinin uygun sınırlar içinde kalmasını sağlamalıdır, yükün havalandırma ihtiyacını göz önünde bulundurarak istifi ona göre yaptırmalı, aşırı yükleme yapmamalı, gerekiyorsa bağlama yapmalıdır. Bazı durumlarda navlun sözleşmelerine koyulan hükümle yükleme ve istifin yükleten kişinin adamları tarafından gerçekleştirileceği kararlaştırabilir. Böyle bir hususun kararlaştırılması kaptanın sorumluluğunu ortadan kaldırmayacaktır. Yine donatan gemiye fazla yük yükletmişse donatanın bu davranışı kaptanı sorumluluktan kurtarmayacaktır66

.

65 _{“Gemi tasdiknamesi, tonilato belgesi, denize elverişlilik belgesi, izin kağıdı, emniyet belgesi, fribord belgesi,} sıhhat patentası, gemi jurnali, gemi adamlarıyla ilgili belgeler, yükle ilgili belgeler gibi gemide taşınan ve yapılan denetimlerde gösterilen belgeler.” Hukuk Terimleri Sözlüğü.

 Konşimentoları tanzim etmeli ve imzalamalıdır.

 Harp kaçağı olduğunu bildiği ya da bilmesi gereken yükleri yüklememelidir.

 Hem Türk mevzuatı hem de yabancı ülke mevzuatına uygun olarak iş ve işlemleri tamamlamalıdır.

 Yükleme başladıktan sonra kaptan, gemide ikinci kaptanı nöbetçi bırakmadan gemiden ayrılamaz, kanuna göre gemi güvenli bir yerde değilse bu yasak, yükleme başlamadan önce de geçerlidir. Bu husus geminin mürettebatında ikinci bir kaptanın olmadığı zaman geçerlidir67

. Kaptanın bu durumda sorumlu olabilmesi, ikinci kaptanı seçmede kusuru olmasına bağlıdır. Aksi takdirde kaptana bir kusur izafe edilemez.

 Gemi kalkmaya hazır olunca kaptan ilk elverişli şartta yola çıkmaya mecburdur. Geminin yola ne zaman çıkması gerektiği hususunu kararlaştırırken; starya ve sürastarya sürelerini göz önüne almak lazım gelmektedir.

Starya süresi, aksi kararlaştırılmadıkça taşıyanın ayrıca bir para talebine hakkı olmaksızın yüklemenin bitirilmesine kadar kaptanın beklemeye mecbur olduğu süredir68

. Starya süresi sözleşme ile belirlenir. Ancak bu süre sözleşmede tayin edilmemişse yüklemenin yapılacağı liman, taşımayı yapan gemi, yükleme tesis ve araçları ve yükün niteliği ile birlikte yükleme limanı düzenlemeleri ve yerel teamül göz önünde bulundurulur (TTK,1153/2). Taraflar yükleme süresi için ücret ödenmesini kararlaştırabilirler (TTK,1153/3).

Taraflar yüklemenin belirli bir süre içerisinde bitirilememesi ihtimalini göz önünde bulundurarak, geminin beklemeye devam etmesi için ek bir süre kararlaştırabilirler. Bu süreye sürastarya süresi denir (TTK,1154/1). Sürastarya süresi de tıpkı starya süresi gibi sözleşme ile belirlenir. Ancak sözleşmede sadece sürastaryadan ya da sürastarya ücretinden bahsedilip de sürastarya süresi belirlenmemişse bu süre on gündür (TTK,1154/2). Sürastarya süresi, yükleme süresinin bitimiyle herhangi bir bildirime gerek kalmaksızın başlar (TTK,1154/3).

Yükleme süresi ve kararlaştırılmış ise sürastarya süresi bittikten sonra taşıyan (taşıyanın temsilcisi olarak kaptan) yüklemenin tamamlanması için daha fazla beklemek zorunda değildir. Eğer taşıyan taşıtanın talimatına dayanarak yükleme ve varsa sürastarya sürelerinden sonra beklemeye devam ederse, bu süre için yaptığı giderlerle, bu yüzden uğradığı zararın tazminini isteyebilir (TTK,1160/1). Görüldüğü üzere E-TTK 1033.madde hükmünde düzenlenen “kaptanın bu sürelerinin bitiminde hemen hareket edemeyeceği, eğer

67

Göknil, s. 147.

68 _{Tüysüz, M., Deniz Ticaret Hukukunda Staryanın Başlaması, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,} C.XVI, Ankara, 2012, S.2, s.38

kaptan bu sürelerin sonunda daha fazla beklemeden hemen hareket etmek isterse bunu en az 3 gün önceden taşıtana bildirmek zorunda olduğu” koşuluna TTK’ da yer verilmemiştir.

Bu durumların dışında; kaptan herhangi bir sebepten ötürü yolculuğu gerçekleştiremeyecek, gemiyi sevk ve idare edemeyecek durumda olsa dahi geminin yola çıkmasını geciktiremez. Böyle bir durum vaki olduğunda, derhal donatana haber vermeye. bu mümkün olmazsa yerine başka bir kaptan koymaya mecburdur.