Kapadokya Eyaletinin Yol Ağları ve Restorasyonları

Kapadokya, Anadolu’daki diğer bölgelerden önemli ölçüde farklı olduğunu düşünmek için iyi bir zemindir. Kapadokya Babaları’nın eserlerinden de anlaşıldığı üzere bölgede sosyal ve dini anlamda eşsiz bir gelişim yaşanmıştır.596

Bu gelişmelerin meydana gelmesine olanak veren muhteşem bir yol ağına sahipti. Bu yollarla, yüzyıllar boyunca hem dini hem sosyal hem de ticari iletişimler sağlanmıştır. Bu yollar, askeri seferlerin geçiş güzergahı olmuştur.

Yunan döneminden itibaren önemli bir değişikliğe uğramadan Roma döneminde de kullanıldığı düşünülen Kral Yolu’nu597

W. M. Calder, Herodot’tan şöyle nakleder: Lidya ve Frigya’dan geçilerek Halys (Kızılırmak)’a ulaşılır ve daha sonra Kapadokya boyunca geçilerek Kilikya Kapılarına ulaşılırdı.598 _Doğu-batı

592

Texier 1998, a. g. e., s. 105.

593 _{Van Dam 2002, a. g. e., s. 24.} 594 _{Ramsay 1960, a. g. e., s. 317-318.} 595

Texier 1998, a. g. e., s. 96-97.

596 _{Mitchell 1993, a. g. e., s. 68.} 597 _{Ramsay 1960, a. g. e., s. 46.}

598 _{W.M. Calder, “The Royal Road in Herodotus”, The Classical Rewiew, Vol. 39, No. ½ (Feb.-Mar.,}

107

güzergahında ise, Ankyra’dan güneye dönerek Aspona üzerinden Kapadokya’daki Caesarea (Kayseri) kentine giren ve buradan Melitene’ye (Malatya’ya) ulaşan bir yol mevcuttu. Kuzeybatı Anadolu’yu Güneydoğu Anadolu’ya bağlayan Hacıyolu ise, Aspona (Şehit höyüğü yakını) ve Parnassos (Parlasan) üzerinden güneydoğu yönünde Arkhaleis’in (Aksaray) içinden geçerek Kapadokya bölgesinin merkez şehirlerinden olan Tyana’ya (Kemer hisar) giriyor ve Tarsus’a ulaşıyordu.599

Caesareia’daki yollar Sebasteia’dan, Tavium’dan, Pontus’tan ve Cilicia’dan gelip toplanırlardı. Bu ve Roma ülkesindeki diğer yollar, bir hükümet ve eyalet hayatının merkezi demekti. Bu yollar, krallar ve imparatorlar tarafından tekrar tesis edilip kullanılmıştır. Roma yol ağları, Peutinger haritası ve Antonine itinereri ile ayrıntılı şekilde gösterilmektedir.600

(Bkz. Ek XVII)

Ele aldığımız döneme ilişkin ilk düzenlemeyi İmparator Septimus Severus (M.S. 193-211) döneminde görmekteyiz. Severus, M.S. 198 yılında Caesareia- Melitene güzergahındaki yolları yeniden inşa ettirmiş ve bu yolların gerekli onarımlarını yaptırmıştır.601

Severus, Parth savaşları için doğuda bulunduğu esnada da Kapadokya eyaletinde önemli yerleri yeniden düzenlemek için yol yapım projeleri tesis etmiştir. Bu projeler, M.S. 208 yılı sonrasına kadar devam etmiştir.602

Kuzey Mezopotamya’da Septimus Severus’un seferleri, Hadrian’ın tüm savunma sınır sistemi dengesini değiştirmiş ve aniden Caesareia’dan Melitene’ye kadar uzanan yola askeri bir önem verilmiştir. M.S. 198 yılının başlarında Komana’nın doğusu tamamen yeniden inşa edilmiştir. Bunu takiben ertesi yıl Chabina köprüsü inşa edilmiştir.603

İmparator Elagabalus (M.S. 218-222) döneminde, Caesareia darphanesinden dolayı Dascusa alanında bir para yoğunluğu söz konusudur. Bu durum, M. Ulpius Ofellius Theodorus tarafından yapılan Melitene-Komana arasındaki güney yolunun sürekli olarak yenilenmesi, desteklenmesi ve bunların kaydının tutulması ile ilişkili olmalıdır. Elagabalus döneminde yapılan yol restorasyonlarında sekiz kilometre taşı

599

Kaya, a. g. e., s. 211; Magie, a. g. e., s.491-492.

600 _{Ramsay 1960, a. g. e., s. 51, 77.} 601 _{French 2012, a. g. e., s. 15.} 602 _{Burrel, a. g. e., s. 249.} 603

108

kaydedilmektedir. Severus Alexander (M.S.222-235) döneminde ise; kuzey kısımları onartılarak Lycus vadisine uzanan yolu sağlamlaştırılmış ve takibeden yıl Nicopolis ile Refahiye yolunun onarımını yaptırılmıştır.604

Bu dönemde finansal konum zayıflamış olmasına rağmen Asya eyaletlerindeki özellikle de doğudaki yol yapımına devam edilmiştir. M.S. 230 yılında Kapadokya rotasındaki bozulmuş yollar ve köprüler restore edilmiştir. Tyana’dan Kilikya geçitlerine kadar olan yolun yanında; Galatya eyaletinin Ankara’ya ve diğer kısımlara kadar uzanan kısmı tamir edilmiştir. M.S. 231 yılında ise Melitene, Sebasteia ve Amaseia arası yollar inşa edilmiştir. Bu yollar doğu sınırının korunması için hayati önem taşıyordu. Maximus ile Balbinus dönemlerinde, Komana ve Neocaesareia arası ve merkez Kapadokya’nın pek çok alanında büyük yollar yapılmıştır. Bu yapım aşaması Gordian saltanatından önce sürdüğü gibi onun ölümünden sonra da Philip tarafından devam ettirilmiştir.605

İmparator Pupienus ve Balbinus döneminde, Cuspidus Flaminius Severus liderliğinde M.S. 238 yılında 8 kilometre taşı, Philip döneminde Antoninus Memmius Hiero önderliğinde M.S. 44- 246 yılları arasında 13 kilometre taşı, kötü yolların onarımı ve köprü tamiratı kayıtlara geçmiştir. Decius döneminde, muhtemelen C. Valerius Tertullinus tarafından M.S. 249 yılında bir kilometre taşı kayıtlara geçmiştir. Decius ayrıca sınır yollarında faaldi. Gallus ve Volusianus döneminde, A. Vergilius Maximus M.S. 251-253 yılları arasında üç kilometre taşı, kötü yolların onarımı ve çöken köprülerin tamiratı kayıtlara geçmiştir.606

Decius (M.S. 249-251) döneminde, kitabelerden anlaşıldığı kadarıyla Asya eyaletlerinde bulunan önemli rotaların bakımını yaptırmasının yanında; Kapadokya yollarını da yaptırmıştır. Ayrıca Kızılırmaktan Amaseia’ya, Phrygia- Eumeneis- Peltae-Pontus arasındaki yolları ve Neopolis’den Neocaesareia’ya kadar yol tamiratlarını yaptırmıştır.607 _{İmparator Aurelianus, Tacitus ve Probus dönemlerinde,}

Kapadokya ve Fırat civarı yolların tamiratı yapılmıştır.608

Gallienus’un (M.S.253-

604

Mitford 1980, “a. g. m.”, s. 1207.

605 _{Magie, Vol. II, a. g. e., s. 700.}

606 _{Mitford 1980, “a. g. m”., s. 1207-1208.} 607 _{Magie, Vol. II, a. g. e., s. 704.}

608

109

260) M.S. 262 yılında yaptırdığı kitabeden; Satala şehrini yenilettiği, Goth ve Sasani seferleri sonucunda harab olan şehirlerin onarımlarını yaptırdığı anlaşılmaktadır.609

M.S. 337-340 yılları arasında Sasani tehlikesine karşı Melitene’den başlayarak kuzey yollarının tamir edildiğini görmekteyiz. Çünkü II. Şapur Armenia’yı yeniden ele geçirmiş Constantinus ise, onun yeğeni Hannibalianus’a Armenia ve çevre ülkelerin kralı olarak taç giydirmiştir.610

M.S. 337 yılında Goth genişlemesiyle yol güvenliğinin bozulmuş olmasına rağmen Caesareialı Basil, seyahat edenlerin güvenliğinden şüphe etmemektedir. Çünkü yollarda geniş sayıda gezici ordular ve resmi görevliler için düzenli olarak mola yerleri bulunmaktadır.611

David French’in yaptığı çalışmalara göre; Kapadokya bölgesinde pek çok imparatorluk kilometre taşı bulunmuş ve bunların bir kısmından Kapadokya eyaletinin valilerinin isimleri tespit edilmiştir. Kısaca özetlemek gerekirse, Kapadokya eyaletine verilen önem ile yapılan bu yol çalışmaları ve kilometre taşı sayısı gösterilmektedir. Örneğin; Septimus Severus (M.S. 193-211) 33 kilometre taşı, III. Gordianus (M.S. 238-244) 27 kilometre taşı, I. Philippus (M.S. 244-249) 29 kilometre taşı, Diocletianus (M.S. 284-305) 19 kilometre taşı, Diocletianus- Maximianus (M.S. 286-305 ve 307-308)-Galerius (M.S. 305-311)- II Severus (M.S. 306-307) toplamında 44 kilometre taşı ve I.Valentinianus (M.S 364-375)- Gratianus (M.S. 367-383) 4 adet kilometre taşı yaptırmışlardır (Bkz. Ek. XVIII-XIX).612

609 _{Mitford 1974, “a. g. m”., s. 169.} 610 _{Mitford 1980, “a. g. m”., s. 1209.} 611 _{Mitchell 1993, a. g. e., s. 74.} 612 French 2012, a. g. e., s. 290-299.

110