5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun208 132. maddesi ve devamında özel hayata ve hayatın gizli alanına ilişkin suçlar ve yaptırımlar düzenlenmiştir. Bu kapsamda TCK’nın 134. Maddesinde, kişilerin özel hayatının gizliliğinin ihlal edilmesi hali cezalandırılmakta ve gizliliğin görüntü veya seslerin hukuka aykırı olarak kayda alınarak ihlal edilmesi durumunda daha ağır hapis cezası yaptırımı öngörülmektedir209. Türk Ceza Kanunda
204 ERDOĞAN/ KESKİN, s. 257.
205 AKSOY, s. 87.
206 Kanun No: 6098, Kabul Tarihi: 11.1.2011, Resmi Gazete Sayı ve Tarih: 27836-4.2.2011.
207 ERDOĞAN/ KESKİN, s. 261.
208 Kanun No: 5237, Kabul Tarihi: 26.9.2014, Resmi Gazete Sayı ve Tarih: 12.10.2004.
209 ŞİMŞEK, s. 189.
“haberleşmenin gizliliğini ihlal”, “kişiler arası konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması” ve “özel hayatın gizliliğini ihlal”e ilişkin düzenlemeler kişisel verilerin korunması açısından sonuçlar doğurmaktadır. Bu düzenlemeler kaynağını Anayasa’nın özel yaşamın ve haberleşmenin gizliliğine ilişkin hükümlerde bulur210
Kişisel verilerin korunmasına ilişkin olarak TCK’nın 135. maddesinde özel bir düzenleme yapılmıştır. Bu maddede; “kişisel verilerin hukuka aykırı olarak kaydedilmesi” halinde hapis cezasına hükmedileceği düzenlenmiştir211. Ayrıca kişisel verilerin korunması hukukunda hassas veriler olarak nitelendirilen “kişilerin siyasi, felsefi veya dini görüşlerine, ırki kökenlerine; hukuka aykırı olarak ahlaki eğilimlerine, cinsel yaşamlarına, sağlık durumlarına veya sendikal bağlantılarına gibi verilerin kaydedilmesine ilişkin olması durumunda cezanın arttırılacağı düzenlemesi mevcuttur212. TCK m.136’da kişisel verilerin hukuka aykırı olarak başka kişilere verilmesi, yayılması veya ele geçirilmesi halinde de hapis cezası verileceği öngörülmüştür.
TCK m. 137’de ise “m.134, 135 ve 136’da yer alan suçların kamu görevlileri tarafından görevlerinin verdiği yetki kullanılmak suretiyle veya bir meslek veya sanatın sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle işlenmesi halinde verilecek cezaların yarı oranında artırılacağı” düzenlenmiştir. Kamu görevlilerine bu tür bir yükümlülük yüklemenin altında yatan sebep yönetime duyulan güvenin sağlanması ve korunmasına yöneliktir213. Kanun koyucu kişisel verilerin kaydedilmesi veya üçüncü kişilere aktarılmasının yanında, verilerin silinmesine de önem vermiş, bu kapsamda TCK m.138 ile kanunda öngörülen süreler geçmesine rağmen ilgili kişisel veriyi yok etmeyenlerin de hapis cezası ile cezalandırılacağını öngörmüştür.
210 KÜZECİ, s.413.
211 AKGÜL, s. 226.
212 ŞİMŞEK S. 189.
213 KÜZECİ, s. 415.
TCK m. 139 ile “kişisel verilerin kaydedilmesi (m.135), verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme (m.136) ve verileri yok etmeme (m.137) suçlarının soruşturulması ve kovuşturulmasının şikâyete bağlı olmadığı, özel hayatın gizliliğini ihlal suçunun ise şikâyete bağlı olduğu” düzenlenmiştir. Bu ayrımların yapılmasında, kişinin mahrem alanına ilişkin görüntülerin yayınlanması durumunda soruşturma ve kovuşturma şikâyete bağlı olacak, ancak kişinin gündelik kıyafetleri ile görüntüsünün alınması şikâyete bağlı olmayıp re’sen kovuşturulacaktır214. Kanun düzenlemesinde son olarak m.
140 ile burada “tanımlanan suçların işlenmesi dolayısıyla tüzel kişiler hakkında da güvenlik tedbirlerinin uygulanacağı” düzenlenmiştir215. TCK m. 134 ile 140 hükümleri arasında kişisel verilerin korunmasına ilişkin getirilen ve yürürlükte olan bu hükümlerin, kanunda yer alan kişisel veri, kaydetme, işleme, aktarma, yok etme gibi kavramların tanımlanmaması nedeniyle 6698 sayılı Kanun yürürlüğe girene kadar aktif bir şekilde uygulanamadığı söylenebilir216.
E. 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu
Türkiye, insan haklarına saygılı demokratik bir hukuk devleti olma idealini Anayasasında açıklamıştır (AY, m.2.). 1981 tarihli Avrupa Komisyonu Kişisel Verilerin Korunması Sözleşmesini ilk imzalayan devletler arasında Türkiye olmasına rağmen Sözleşmenin onaylanması yaklaşık 35 yıl sürmüş olup hukuksal sonuçlarını 1 Eylül 2016 tarihi itibariyle doğurmaya başlamıştır217. Dünyada uzunca bir geçmişe sahip olan kişisel verilerin korunması hakkına ilişkin kapsamlı yasal düzenlemelere rağmen, Türkiye’de
214 KÜZECİ, s.417.
215 ŞİMŞEK, s.190.
216 KÜZECİ, s. 418.
217 KÜZECİ, s. 296.
kişisel verilerin korunmasına ilişkin düzenlemenin yasalaşması 2016 yılında gerçekleşmiştir218.
Kişisel verilerin korunması alanındaki en köklü düzenlemeler Avrupa’da olup, Avrupa Birliği’nin bu konudaki politikası sadece üye devletleri etkilemekle kalmayıp sınır ötesi etki yaratan mahiyettedir219. Ayrıca Avrupa dışında da kişisel verilerin korunmasına ilişkin kapsayıcı düzenlemeleri bulunan ülkeler mevcuttur. Bu konuda ABD ayrıksı bir örnektir. ABD’de kapsayıcı bir kişisel verilerin korunması yasası bulunmasa da çocukların çevrimiçi ortamda paylaştıkları bilgilerin korunması ve sağlık verilerinin korunması gibi alanlarda özel düzenlemeler bulunmaktadır220.
6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu221 ile Türk hukukunda kişisel verilerin korunmasına dair esaslar düzenlenmiştir. KVKK’nın Resmi Gazete’de yayımlanmasından 7 gün sonra Avrupa birliği parlamentosu tarafından genel veri koruma tüzüğü kabul edilmiştir. Bu sebeple KVKK Tüzük’e değil 1995 tarihli 95/46/AT Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Yönergesi’ne dayanmaktadır. Bu yaklaşımın isabetli olduğuna ilişkin görüşler bulunsa da222 bazı yazarlara göre Yönergeye ilişkin 20 yıllık tecrübenin dikkat alınarak Tüzük’ün dayanak alınmasının isabetli olacağı savunulmuştur223. Bir diğer görüş ise; Yönergeyi yürürlükten kaldıran Tüzük, kişisel verilerle ilgili hakları korumak bakımından daha yüksek standartlar öngörmekte
218 ÇEKİN, Mesut Serdar: Avrupa Birliği Hukukuyla Mukayeseli Olarak 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, s.5.
219 KÜZECİ, s. 297.
220 KÜZECİ, s. 298.
221 Kabul tarihi: 24.03.2016; RG. 07.04.2016, S. 29677
222 TAŞTAN, Furkan Güven : Türk Sözleşme Hukukunda Kişisel Verilerin Korunması, s. 24-25.
223 ÇEKİN, s. 3-4.
olduğundan KVKK’nın Tüzük esas alınarak değiştirilmesi ve geliştirilmesi konusunun gündeme geleceği yönündedir224
KVKK’nın “Amaç” başlıklı 1. maddesinde; “Bu Kanunun amacı, kişisel verilerin işlenmesinde başta özel hayatın gizliliği olmak üzere kişilerin temel hak ve özgürlüklerini korumak ve kişisel verileri işleyen gerçek ve tüzel kişilerin yükümlülükleri ile uyacakları usul ve esasları düzenlemektir.” düzenlemesine yer verilmiştir. Bu sebeple KVKK’nın amacının kişilik hakkının öne çıkarılmasından ziyade temel hak ve özgürlüklerin korunması olduğu savunulmaktadır225. KVKK’da yer alan düzenlemelerin çoğuna ilişkin detaylı açıklamalara kişisel verilerin korunması hukukunun temel kavramları başlığı altında birinci bölümde incelenmiştir.
§ 4. KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HAKKININ HUKUKİ NİTELİĞİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER
I. Mülkiyet Hakkı Görüşü
Kişisel verilerin korunmasının altında yatan menfaatin ne olduğu sorusu, bu alanın hukuki niteliğinin belirlenmesi ile ilintilidir226. Kişisel verilerin korunması alanında; bilgi ekonomisinin tartışıldığı Amerika’da ekonomik temelli yaklaşım, sosyal değer merkezli Avrupa’da ise bilgi toplumu anlayışı sebebiyle insan hakları temelli yaklaşım söz konusu olmuştur227. Bazı yazarlar tarafından kişisel verilerin korunmasının hukuki niteliğine ilişkin görüşler üç ana başlık altında toplanmaktadır. Bunlar; kişilik hakkı, mülkiyet hakkı
224 SELEK, Ozan : Genel Veri Koruma Tüzüğü Işığında Kişisel Verilerin İşlenmesinde Rıza Açıklaması, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 2, 2019, s. 911-951, s. 914.
225 KÜZECİ, s. 311.
226 AKSOY, s. 37.
227 KÜZECİ, s. 58.
ve fikri mülkiyet hakkı görüşüdür228. Ancak güncel çalışmalar incelendiğinde kişisel verilerin korunması hakkı, insan hakkı temelli bir yaklaşımla açıklanmaktadır229.
ABD’de kişisel verilerin korunmasının hukuki niteliğinin mülkiyet hakkı olduğu görüşü ileri sürülmüştür230. Amerikan hukukunda özel yaşamın gizliliği, Anayasal bir hak değildir231. Belki de bu sebepten kişisel verilerin bir hak alanı olarak tanınıp tanınmayacağı tartışma konusudur. Kaldı ki bazı hukukçu ve iktisatçılar, kişisel verilerin geniş oranda korunmasının ticari ilişkilerin düzenli bir şekilde yürütülmesini engelleyeceği, bilgi edinmede sorun yaratacağı, maliyetleri yükselteceği gibi bir takım sakıncalar doğuracağını ileri sürmektedir232.
Mülkiyet hakkı görüşünün temelinde; bilginin güç ile eşdeğer tutulması vardır233. Kişisel veriler ticari değer kazanmış olduğundan, kişiliğin bir uzantısı veya ürünü olarak görülmektedir234. Kişisel verilerin toplanması ve işlenmesi ile teşebbüsler, kişisel verilerden faydalanarak müşterilerine daha kaliteli hizmet sunmaktadır235. Kişisel veriler ile iç pazarlama stratejileri belirlenmekte, ayrıca üçüncü kişilere devrederek ticari kazanç sağlamaktadırlar236. Söz konusu uygulamanın olumsuzlukları her ne kadar veri sahipleri üzerinde etkili olsa da, kişisel veriyi kullananların kişisel verileri kullanılana adil bir bedel ödemesi fikri önem arz etmektedir237. Bu görüşün güçlü tarafı, kişisel verilerin kötüye
228 AKSOY, s. 37.
229 KÜZECİ s. 65.
230 AKGÜL, s. 73.
231 KÜZECİ, s. 59.
232 AKSOY, s. 65.
233 AKGÜL, s.74.
234 AKSOY, 57.
235 KÜZECİ, s. 60.
236 AKGÜL, s. 74.
237 AKGÜL, s. 74.
kullanılması halinde ilgili kişiye doğrudan dava açma ya da zararın giderilmesi için istemde bulunma yetkisi vermesidir238. Teşebbüslerin bir bedel ödemesinin zorunlu olmasının onları daha az veri toplamaya iteceği, böylelikle daha kaliteli ve güvenilir bilgileri satın alacaklarından veri tabanlarının daha kaliteli olacağı ve böylece pazarda oluşacak iyileşmenin de daha az hak ihlali oluşturacağı savunulmaktadır239.
III. Fikri Mülkiyet Hakkı Görüşü
Kişisel verilerin korunmasının fikri mülkiyet hakkı kapsamında değerlendirilebileceği görüşünün altında, bilginin dağıtımı ve kontrolünün sağlanması amacı olduğu ifade edilmektedir240. Fikri mülkiyet konusu eserler kişinin bilinçli bir şekilde sarf ettiği güç ve çabanın ürünü olarak meydana gelirler, ancak kişisel verilerin fikri bir ürün olduğu söylenemez241. Kişisel veriler kişinin tabii varlığından doğmakta olup yalnızca gerçek kişiye ait bilgi içerir242.
Kişisel verilerin korunması ile fikri mülkiyet konusu değerlerin korunması arasında varlık amacı bakımından da farklılık mevcuttur243. Fikri mülkiyet hakkı konusu edilen değerler gelişimin desteklenmesi ve kalkınmanın sağlanması amacıyla öngörülmüş bir korumadır. Kişisel veriler herhangi bir çabanın ürünü olmaksızın kişinin belirli tercihleri sonrasında yaşamını sürdürmesi ile varlık kazanmakta olup herhangi bir teşvik amacı söz konusu değildir. Ayrıca bu hakları korunması bakımından da farklılıklar
238 KÜZECİ, s. 61.
239 AKSOY 59.
240 AKSOY, s. 60.
241 KÜZECİ, s. 63.
242 KÜZECİ, s. 62.
243 AKSOY, s. 67.
mevcuttur244. Kişisel verilerin korunmaması halinde ortaya çıkabilecek zararın boyutları fikri mülkiyet hakkına ilişkin korumaya göre daha zor olduğu kabul edilmektedir245.
IV. Kişilik Hakkı Görüşü