Kanunî Devir Hâlleri a) Genel Olarak a) Genel Olarak

Kanun koyucu TTK m. 493 f. 4 hükmünde, borsaya kote edilmemiş nama yazılı payların; miras, mirasın paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümleri veya

354 Ayrıntılı bilgi için bkz. Zühtü Aytaç, “Sermaye Piyasası Hukuku Bağlamında Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Pay Sahipliği Hakları”, Avrupa Perspektifinden Türk Ticaret Kanunu Tasarısının Sermaye Piyasasına Etkileri, Ankara, 2010, s. 104; Uzel, s. 149; Akın, s. 249 vd.

355 TTK m. 461 f. 2 gerekçede haklı sebeplerin sınırlı sayıda olmadığı şu şekilde belirtilmiştir:”…

Haklı sebepler sınırlı sayı (numerus clausus) değildir. Tasarıda yer alan örnekler, haklı sebeplerin bu örnekler çerçevesinde belirlenmesini gerekli kılmaz…”.

356 Burak Adıgüzel, “Anonim Şirketlerde Rüçhan Hakkının Sınırlanması veya Kaldırılması”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVIII, Y. 2014, S. 1, s. 33.

78

cebrî icra gereği iktisap edilmeleri hâlinde şirketin, payları edinen kişiye, sadece paylarını gerçek değeri ile devralmayı önerdiği takdirde onay vermeyi reddedebileceğini düzenlemiştir. Dolayısıyla, maddede sayılan hâllerden biri ile payları iktisap eden kişiye karşı, esas sözleşmedeki bağlam hükümleri ileri sürülemeyecektir³⁵⁷. Şirket, yalnızca payları edinen kişiye, söz konusu payları gerçek değeri üzerinden satın alma talebinde bulunarak, devir işlemini engelleyebilecektir.

Borsaya kote edilmiş nama yazılı payların miras, mirasın paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümleri veya cebrî icra yoluyla iktisabında ise, şirketin satın alma tekfinde bulunarak, iktisap işlemini engellemesi mümkün değildir. Zira söz konusu durumda şirket, devralanın pay sahibi sıfatını kazanmasını engelleyemeyecektir (TTK 495 f. 3).

Payların miras, mirasın paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümleri veya cebrî icra yoluyla iktisabında hem sözleşmesel bağlam hükümleri hem de kanunî bağlam hükümleri etkisini kaybedecektir (TTK m. 491 f. 1). Bahsi geçen iktisaplarda, bağlam hükümlerinin etkisini kaybetmesini, farklı gerekçelere dayandırabiliriz. İlk olarak, kanun koyucunun, bu hâller vasıtasıyla gerçekleşen iktisaplara öncelik tanıdığını söyleyebiliriz³⁵⁸. Bir diğer gerekçe olarak, maddede sayılan iktisaplarda, bağlam hükümlerinin engellemek istediği tehlikelerden birçoğunun gerçekleşme ihtimalinin düşük olduğunu ifade edebiliriz.

Bağlamın etkisini kaybettiği kanunî devir hâlleri, TTK m. 493 f. 4’te belirtilen durumlarla sınırlı değildir. Bu husus, maddenin gerekçesinde açıkça ortaya konmuştur³⁵⁹. Dolayısıyla, hükümde sayılan iktisaplara benzer nitelikteki devir hâllerinde de bağlam hükümleri etkisini kaybedecektir. Örneğin birleşme ve bölünme işlemlerinde küllî halefiyet ilkesi geçerli olduğundan, bağlam hükümlerinin uygulanmaması gerekir³⁶⁰.

357 Pulaşlı, Şerh, s. 1543.

358 Ünal Tekinalp, “Bağlı Nama Yazılı Senetlerin Mirasa Konu Olmaları Hâlinde Ortaya Çıkan Bazı Sorunlar”, İktisat ve Maliye Dergisi, C.XXVIII, S. 6, s. 271.

359 TTK m. 493 f. 4 gerekçe: “…Hükümde sayılan geçiş hâlleri sınırlı sayı (numerus clausus) değildir…”; aynı yönde bkz. Bozkurt, s. 222; Sevi, s. 294; Akın, s. 119 vd.; Karasu, Devir, s. 133;

Narbay, Pay Defteri, s. 274; Uzel, s. 162.

360 Akın, s. 122; Bozkurt, s. 229-237.

79

b) Miras ve Mirasın PaylaĢımı

Anonim şirket, bağlı nama yazılı payları miras yolu ile kazanan kişiyi pay defterine kaydetmekten imtina edemeyecektir. Kanundaki bu hususa ilişkin düzenlemenin temelinde miras hukukundaki küllî halefiyet ilkesi yatmaktadır³⁶¹. Ayrıca miras yolu ile kazanma kavramının hem yasal hem de atanmış mirasçıları kapsadığı konusunda şüphe yoktur³⁶². Öğretide, vasiyet alacaklılarının da miras yolu ile kazanma kapsamına gireceği, zira kanunda bu durumu engelleyen herhangi bir hüküm bulunmadığı ifade edilmiştir³⁶³. Ancak miras hukukunda yer alan sağlararası ivazlı miras sözleşmesinde (TMK m. 527) ve ivazlı mirastan feregat sözleşmesinde (TMK m. 528) devir sınırlamalarının devam ettiğini belirtmek gerekir. Çünkü bahsi geçen durumlarda, taraflar arasında bir ivaz söz konusu olacağından, bağlam hükümlerinin dolanılması amaçlanabilir³⁶⁴.

c) EĢler Arasındaki Mal Rejimi Hükümleri

Bağlı nama yazılı pay senetlerinin mal rejimi ve malların yönetimine ilişkin hükümler çerçevesinde iktisap edilmesi hâlinde, anonim şirket devralanı pay defterine kaydetmekten kaçınamayacaktır. Söz konusu iktisabın kapsamına evlenme, evlilik birliği içerisinde mal rejimi değişiklikleri, ölüm, boşanma ya da butlan nedeniyle evliliğin sona ermesi sonucu ortaya çıkan mal rejimleri girmektedir³⁶⁵.

Doktrinde, eşlerin anlaşmalı boşanma ile evlilik birliğini sona erdirmeleri hâlinde, bağlam hükümlerinin etkisini kaybetmeyeceği ifade edilmiştir³⁶⁶. Zira bu hâlde, taraflar malvarlığı içerisinde yer alan şirket payının kime ait olacağını serbestçe kararlaştırmaktadırlar. Dolayısıyla, TTK m. 491 f. 1 hükmünün dolanılma ihtimali yüksektir. Ayrıca, bir eşin katılma alacağını (TMK m. 239 f. 1), diğer eşe

361 Bozkurt, s. 213.

362 Poroy, Tekinalp, Çamoğlu, s. 659; Can, s. 45.

363 Hayri Bozgeyik, “Bağlı Nama Yazılı Payların Miras Yoluyla İntikalinde Satın Alma Hakkının Kullanılmasına İlişkin Bazı Sorunlar”, Batider, C. XXV, S. 2, 2009, s. 216; Aytaç, Sermaye Piyasası Hukuku, s. 108; Narbay, Pay Defteri, s. 262; Bozkurt, s. 214 vd.

364 Akın, s. 118.

365 Bozkurt, s. 216; Pulaşlı, Şerh, s. 1546.

366 İsmail Kırca, Çiğdem Kırca, “Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Rejimi ve Anonim ve Limited Şirketlerde Bağlamın Etkisizleşmesi”, Prof. Dr. Bilge Öztan’a Armağan, Ankara, 2008, s. 555 vd.

80

anonim şirket payı vererek ödemesi hâlinde de aynı gerekçeye dayanarak, devir sınırlamalarının gündeme geleceği belirtilmiştir³⁶⁷.

d) Cebrî Ġcra Yolu ile Ġktisap

Devir sınırlamalarının etkisizleştiği hâllerden bir diğeri de cebrî icra yoluyla payların iktisap edilmesidir. Aksi durumun kabulünde, payları icradan alacak üçüncü kişiyi bulmak oldukça güçleşecektir³⁶⁸.

Cebrî icra yoluyla iktisabın kapsamına haciz yoluyla iktisap, rehnin paraya çevrilmesi yoluyla satışı ve iflastaki iktisaplar girmektedir³⁶⁹. Ayrıca adi konkordato çerçevesinde, malvarlığının kısmî tasfiyesi neticesinde kazanılan bağlı nama yazılı paylar için de bağlam hükümleri etkisini kaybedecektir³⁷⁰.

367 Kırca, Kırca, s. 559.

368 Akın, s. 119.

369 Aytaç, Sermaye Piyasası Hukuku, s. 108; Pulaşlı, Bağlı, s. 215; Bozkurt, s. 220.

370 Akın, s. 119.

81

IV. BÖLÜM