4.4.1.Hekimin hastaya kanser olduğu bilgisini vermesi
Hastanın hastalığı hakkında bilgi edinmesi, hasta hakları ve bilme/hakim olma istenci açısından önemli bir hak ve ihtiyaçtır. Bu bağlamda, bazı kanser hastaları, kendilerine hangi hastalığın teşhisinin koyulduğunu, süreci ve ayrıntıları bilmek isterken; halk arasında çok yaygın bir algıya göre ise, kimi için, hastalığı bilmemek moral faktörü
48
açısından daha efektiftir. Bu durum, en az hasta ve hasta yakınları kadar, hekimler için de zor bir durumun ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
‘’Bilinen tedavilerin birçoğunu uyguladık size. Ama şu an yeterince fayda almıyoruz. Bir süre ara verelim isterseniz. Evinize gidin diyorum. Onkolog, hastasına sonuna kadar dürüst olmalı. Ben eğer hastanın gözünün içine bakamayacaksam, o hastanın yönetiminde başarılı olamam. Yalan söylüyorsanız göz teması yoktur. Benim
hastalarım her zaman onlara doğruyu söylediğimi bilirler.’’
(http://www.hurriyet.com.tr/prof-dr-mustafa-ozdoganla-kanser-uzerine-27193031, alındığı tarih: 25.08.2016)
Kanser hastalarının bazıları, kanser olduklarının gizlenmesi gerektiğini düşünseler de, hekim hastaya karşı dürüst olunması gerektiğini düşünmektedir. Hastanın, hangi hastalık hakkında tedavi gördüğü bilmesi, tedavinin seyri açısından hastaya iletişimde açıklık kazandıracaktır. Yukarıdaki kaynakta belirtildiği gibi, hekim hastanın üzerinde yalan ile başarılı olunmayacağını düşünmektedir.
4.4.2.Hekimin hastaya kanser tedavisi ile ilgili bilgi vermesi
Hastanın, hasta hakları açısından hastalığı ile bilgi alabilmesi en yasal hakkıdır. Fakat hekim açısından, hastanın psikolojik durumu veya kliniğin çalışma koşulları gibi koşullar doğrultusunda bilgi eksikliği doğabilmektedir.
‘’Oysa hastanın en büyük ihtiyacı, sağlık durumu hakkında tatmin olacağı bilgi almaktır. Hasta ve hasta yakınlarıyla sağlık ile bilgi aktarımı yapılırken seçilecek kelimeler de önem taşımaktadır.’’ (http://www.milliyet.com.tr/cocuk-doktorlari-
ebeveynlerle-nasil-iletisim-kurmali--pembenar-yazardetay-saglik-2272376/, alındığı tarih: 25.08.2016)
‘’Eğer siz, hastaya tanısını söylemiyorsanız, ölmek üzere olduğunu paylaşamazsınız ki! Kişi, izin verirse anlatıyorsunuz.’’ (http://www.hurriyet.com.tr/prof-dr-mustafa-
ozdoganla-kanser-uzerine-27193031, alındığı tarih: 25.08.2016)
‘’Hekime ulaşmak ve bilgi almak bir ihtiyaç ama ihtiyaç ve istek arasındaki farkı bilmek önemli. Acil durumlar hariç, gerekli gereksiz her konuda hekime ulaşmak, ihtiyaçtan ziyade istektir.’’ (http://doktorlarsitesi.net/2016/03/25/hekim-hasta-
49
Kanser hastalarının, kemoterapi ile ilgili veya diğer uygulanan tedavileri hakkında bilgi alması en doğal hakkıdır. Bilgi eksikliğini doğuran sebepler, hasta ve hasta yakınları ile yapılan görüşme analizlerinde de belirtildiği üzere, hasta yoğunluğundan kaynaklanabilmektedir. Bir hekim, hastaya hastalık ile ilgili bilgiler aktarılırken, kullanılan tıbbi kelimelerin özenle seçilmesi gerektiğini düşünmektedir. Başka bir hekim, hastanın izni dahilinde bilgilendirilmelerin yapılması gerektiğini belirtmiştir. Diğer bir hekim ise, acil durumlar haricinde hekime ulaşmanın ihtiyaç olmaktan çıktığını ve bir istek haline dönüşebildiğini düşünmektedir.
4.4.3.Hekimin kanser hastasına zaman ayırması
Kanser hastası, her hasta gibi, hekiminin kendisine zaman ayırmasını ister. Bilgi eksikliğinin önemli bir nedeni olan hastaya vakit ayıramama, hasta ve hasta yakınları açısından iletişim sorunları oluşturabilmektedir.
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Prof. Dr. Nevzat Tarhan’a göre; hekimlerin en sevdiği hasta tipleri, sessiz hastalardır. Bu hastalar fazla konuşmazlar. Fakat daha sonralarda konuşmaya başlarlar. Böyle hastalara, yeterince vakit ayırmak çok önemlidir.(http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diger/440240/Hasta_ve_doktor_tiple ri.html, alındığı tarih: 25.08.2016)
‘’Ne yazık ki hemen her 6 dakikada bir hastanın muayene edildiği günümüz sağlık sisteminde hastalara bilgi vermek için yeterli süre ayırmak pek de mümkün
görünmüyor.’’ (http://www.milliyet.com.tr/cocuk-doktorlari-ebeveynlerle-nasil-
iletisim-kurmali--pembenar-yazardetay-saglik-2272376/, alındığı tarih: 25.08.2016) Kanser hastalarına zaman ayırmak, hastanın tedavisinde olumlu geri bildirimler sağlayabilmektedir. Bir hekim, sessiz hastaların hekimin en çok sevdiği hasta tipleri olduğunu belirtmiştir. Fakat bu hastaların, zamanla konuşmaya başladığını ve sonraki aşamalarda sorunlar doğuracağını hekimin bilmesi gerektiğini ve böyle hastalara daha fazla zaman ayrılması gerektiğini düşünmektedir. Diğer bir hekim ise, günümüz sağlık sisteminden kaynaklanan sorunlardan dolayı, hekimin hastaya yeterince vakit ayıramadığını belirtmiştir.
4.4.4.Hekim ve hasta arasındaki güven ilişkisi
Hastanın hekim ile arasında güven oluşması, her iki taraf içinde iletişimde sağlıklı yollar oluşturur. Hasta, hekime güvenirse, kendini ona teslim eder ve tedaviye karşı
50
olumlu yaklaşımlar sergileyebilir. Hekim ise, hastanın ona güvendiğini ve uyum sağladığının bilince olduğunda, hastaya karşı daha bilgilendirici olabilmektedir.
‘’Doktor, hastasından güven, düzen ve uyum bekler. Bilgiyi ve tedavi yöntemini komşudan, Google’dan, arkadaştan değil, direkt kendisinden öğrenmenizi ve tedaviye uymanızı ister.’’ (http://doktorlarsitesi.net/2016/03/25/hekim-hasta-iletisimi/, alındığı
tarih: 25.08.2016)
Hastanın, internet aracılığı ile edindiği bilgilere inanıp, hekimin verdiği tedaviye karşı direnç göstermesi, hekimi üzmektedir. Hasta, hekimin kendisini dinlemesini ne denli istiyorsa, hekim de hastası tarafından dinlenmek ve anlanmasını ister.
‘’Doktorların hasta hizmeti verdikleri kurumlardaki çalışma koşullarının doktor ile hasta arasında bir insan-insan ilişkisi kurmaya elverişli olmadığı malum.’’
(http://www.birgun.net/haber-detay/doktorlar-ne-ister-20227.html, alındığı tarih: 25.08.2016)
‘’Umut, hastaya güven verilerek korunabilir. Eğer hasta doktoruna güvenirse, kendini ona teslim eder.’’ (http://www.sabah.com.tr/saglik/2012/05/28/doktor-hastayla-
arkadas-olamaz-ama-ona-sarilabilir, alındığı tarih: 25.08.2016)
Hasta ile hekim arasındaki güven hususunda, bir hekim hasta doktoruna güvenirse kendini ona teslim edeceğini ve umudun güven ile sağlanabileceğini belirtmiştir. Başka bir hekim, sağlık kuruluşlarındaki çalışma koşullarının, hasta-hekim ilişkisine engel olduğunu düşünmektedir. Diğer bir hekim ise, hastanın, hekimi dışında edindiği sağlıksız bilgilere inanmasının, hekimi üzdüğünü ve hekimin, hastanın tedaviye uyum sağlamasını istediğini belirtmiştir.
4.4.5.Hekim ve kanser hastası yakınları ilişkisi
Kanser hastalarının yakınları, kanser tedavisi sürecinde hastalarının sürekli yanlarında olduğundan dolayı, onlar da hastalar da olduğu gibi bazı iletişim sorunları yaşamaktadırlar. Hekim ile kanser hastası yakını ilişkisi, hastanın sağlığına kavuşması amacında aynı isteği taşımaktadırlar. Yaşanan iletişim sorunları; hekimden veya hasta yakınlarının panik durumlarından kaynaklanabilmektedir.
Bir hekim, Türkiye’de hasta yakınlarının, hastalardan fazla sorunlar oluşturduğunu belirtmektedir. Hekimlerin, hasta yakınları ile sağlıklı iletişim kurmaları gerektiğini
51
önemle arz etmektedir. (http://doktorlarsitesi.net/2016/03/25/hekim-hasta-iletisimi/, alındığı tarih: 25.08.2016)
Başka bir hekim, doktorlar açısından önemsiz olan bir detayın, hasta ve hasta yakınları açısından önem taşıyabileceğini belirtmiştir. Hekim, iyi bir dinleyici olabilmenin, açık bir dil kullanılmasının unutulmaması gerektiğini vurgulamıştır. Hekim, bu hususta hekimlere düşen önemli görevler olduğunu düşünmektedir. (http://www.milliyet.com.tr/cocuk-doktorlari-ebeveynlerle-nasil-iletisim-kurmali-- pembenar-yazardetay-saglik-2272376/, alındığı tarih: 25.08.2016)
‘’Kanserli hastaların aileleriyle doğru iletişim kurmazsanız, ne tedavi uygularsanız uygulayın, yine de sorunu çözmüş olmuyorsunuz’’ (http://www.hurriyet.com.tr/prof-
dr-mustafa-ozdoganla-kanser-uzerine-27193031, alındığı tarih: 25.08.2016)
‘’Hasta ve yakınları dertli, yaralı insanlardır. Örneğin, filleri biliyorsunuz. Çok sabırlı, itaatkar ve güçlü hayvanlardır. Ancak yaralı halinde ona dokunulduğunda tüm
gücüyle size tepki verebilir.’’
(http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diger/440240/Hasta_ve_doktor_tipleri.html, alındığı tarih: 25.08.2016)
Hekimlerin tümü, kanser hastaları kadar, hasta yakınları ile de sağlıklı iletişimin kurulması gerektiğini düşünmektedir. Ve her hekim, hasta yakınları ile iletişimde, hekime önemli görevler düştüğünü belirtmiştir.
4.5.Sağlık Çalışanları İle Yapılan Görüşmeler