Kanonik Uyum Analizi Sonuçları

Zooplankton komünitesinin gölün litoral ve pelajik kısımlarındaki dağılımının araştırılması amacıyla 2005-2006 yıllarında göldeki 15 istasyondan (5 pelajik ve 10 litoral istasyon) 6 farklı tarihte alınan numunelerin Trendsiz Uyum Analizi (DCA) ile incelenmesi sonucunda, değişim aralığı (lengths of gradient) değerinin 3,6 olduğu görüldü. Jongman ve ark.’na (1995)⁽¹¹⁷⁾ göre bu değer 2 SD (Standard sapma)’nin üzerinde olduğunda doğrusal olmayan –non-lineer– ordinasyon metotları (Örn. Tek modlu –unimodal– metotlar) kullanılmalıdır. Bu nedenle doğrusal olmayan

“non-lineer” Kanonik Uyum Analizi (CCA) uygulandı. Hem litoral hem de pelajik her bir istasyonun örneklemenin yapıldığı ayın baş harfi ile işaretlendiği ordinasyon grafiğinde (Şekil 3.9) görüleceği üzere, istasyonlar konumlarından, yani litoral veya pelajik olmalarından bağımsız olarak aylara göre gruplanmıştır. Buna göre Temmuz ve Ağustos ayları birinci grubu, Ekim, Kasım ve Mayıs ayları ikinci grubu, Nisan ayı ise tek başına üçüncü grubu oluşturmuştur. Bunun anlamı, 2005-2006 litoral-pelajik örneklemesinde elde edilen tüm veriler değerlendirildiğinde zooplankton türleri ile çevre değişkenlerinin istasyonların litoral veya pelajik konumuna göre değil zamana

göre gruplandığıdır. Bu değerlendirmeye göre zooplankton türlerine ait toplam varyansın % 42,1’i ilk iki eksen tarafından açıklandı (Çizelge 3.8).

Bunun anlamı, toplam 4 eksen tarafından açıklanan varyansın (% 59,1), % 71,2’lik kısmının ilk iki eksen ile ifade edilebildiğidir.

-3 4

Şekil 3.9. 2005-2006 yıllarında yapılan 6 örneklemede (T: Temmuz; A:

Ağustos; E: Ekim; K: Kasım; N: Nisan; M: Mayıs), litoral ve pelajik 15 istasyonun Kanonik Uyum Analizi sonucunda elde edilen ordinasyon grafiği

79

Çizelge 3.8. 2005-2006 verileri ile zooplankton tür-çevre ilişkisi için yapılan Kanonik Uyum Analizi sonuçları

Eksenler 1 2 3 4

Özdeğerler : 0,541 0,397 0,248 0,131 Tür-Çevre Korelasyonları : 0,951 0,910 0,841 0,839 Birikmeli varyans yüzdeleri

Tür verisi : 24,3 42,1 53,3 59,1 Tür-çevre ilişkisi : 35,9 62,3 78,7 87,4

Tür ve çevre ilişkisi ise ilk iki eksende % 62,3 oranında açıklandı. Bu oranda yine tüm eksenler tarafından temsil edilen varyansın (% 87,4), % 71,3 gibi yüksek bir kısmını teşkil etmektedir. Değerlendirmeye alınan 17 çevre değişkeni içerisinde sıcaklık (% 40) başta olma üzere, alkalinite (% 33), TÇKM (% 21), pH (% 20) ve sülfat (% 20) zooplankton komünitesi üzerinde tek başına etkisi yüksek bulunan değişkenler iken diğer değişkenler % 20’nin altında bulundu (Çizelge 3.9).

Tür ve çevre arasındaki ilişkiyi gösteren ikili grafikte de görüleceği gibi (Şekil 3.10) 1. eksen sıcaklık ile pozitif, alkalinite ile negatif ve yüksek bir ilişki içerisindedir (Çizelge 3.10). Nitrit+nitrat ve ÇiN/ÇRF ile olan negatif, pH ile olan pozitif ilişki ise nispeten zayıf bulundu. 2. eksende ise sülfat ve çözünmüş oksijen konsantrasyonu ile önemli pozitif ilişki görülürken, bu eksende silikat ile negatif pH ile de pozitif olan ilişkiler nispeten daha zayıftır.

Çizelge 3.10’da gösterilen ve eksen 3 ve 4’de tespit edilen yüksek korelasyonlar, bu eksenlerin zooplankton komünitesini açıklamadaki etkisizliği sebebiyle değerlendirmeye alınmamıştır.

Çizelge 3.9. 2005-2006 verileri için Kanonik Uyum Analizi’nde zooplankton türleri ile çevresel faktörler ve fitoplankton arasında tespit edilen ilişkiyi gösteren basamaklı seçim modeli sonuçları

Tek Başına Etki Birlikte Olan Etki Değişken Değişken

No.

Lamda1 (λ1)

Değişken Değişken No.

LamdaA (λA)

P F

SIC 20 0,40 SIC 20 0,40 0,002 19,22 ALK 10 0,33 TÇKM 16 0,23 0,002 12,54 TÇKM 16 0,21 SUL 11 0,22 0,002 13,80 pH 12 0,20 ALK 10 0,18 0,002 12,80 SUL 11 0,20 NiT 4 0,06 0,004 4,80 NiT 4 0,19 BUL 14 0,07 0,002 4,89 TUZ 15 0,18 O2 19 0,06 0,002 5,52 O₂ 19 0,16 ÇRF 2 0,06 0,002 4,97 ÇiN/ÇRF 6 0,14 pH 12 0,06 0,002 5,52 KLO-A 8 0,14 KLO-A 8 0,04 0,006 3,48

TF 1 0,10 TF 1 0,03 0,014 3,11

BUL 14 0,10 AMO 3 0,03 0,014 2,82 AKM 17 0,09 SEC 18 0,02 0,044 2,14 SiL 7 0,08 SiL 7 0,02 0,128 1,51 SEC 18 0,08 TUZ 15 0,01 0,146 1,46 AMO 3 0,04 AKM 17 0,01 0,624 0,72 ÇRF 2 0,03 ÇiN/ÇRF 6 0,01 0,71 0,62

81

Şekil 3.10. 2005-2006 verileri için baskın zooplankton türleri ile çevresel faktörlerin ilişkisini gösteren ve Kanonik Uyum Analizi sonucunda elde edilen ikili grafik (Afiss: Anuraeopsis fissa, Aprio:

Asplanchna priodonta, Asalt: Ascomorpha saltans, Bosmi:

Bosmina longirostris, Cmuta: Collotheca mutabilis, Flong: Filinia longiseta, Hinte: Hexarthra intermedia, Kcoch: Keratella cochlearis, Kopep: Kopepod, Kquad: Keratella quadrata, Naupl:

Nauplii, Psulc: Pompholyx sulcata, Pvul: Polyarthra vulgaris , Slitt: Synchaeta littoralis, Spec: Synchaeta pectinata)

Çizelge 3.10. 2005-2006 verisi ile zooplankton grupları için yapılan Kanonik Uyum Analizi’nde eksen 1 – 4 ile her bir çevresel faktör arasındaki korelasyonlar

Eksen 1 Eksen 2 Eksen 3 Eksen 4 TF -0,2725 0,0427 -0,0799 0,4585 ÇRF -0,0904 -0,1267 -0,0627 0,1646 AMO -0,1142 0,0745 0,0438 0,2677 NiT -0,3870 0,2816 -0,0955 0,4960 ÇiN/ÇRF -0,3419 0,2647 -0,0278 0,3657 SiL 0,1243 -0,3178 0,2034 0,0563 KLO 0,1083 -0,1550 0,4310 0,4317 ALK -0,6807 -0,2296 0,0051 0,3302 SÜL -0,2460 0,4343 -0,2589 0,4638 pH 0,3717 0,3403 -0,3786 0,1233 BUL -0,0035 -0,1995 0,0861 0,5460 TUZ 0,0900 0,0524 -0,6791 0,2116 TÇKM 0,1157 -0,0529 -0,7379 0,1737 AKM 0,0302 -0,1312 0,1899 0,5200 SEC 0,0204 0,0492 0,1298 -0,5907 O2 0,0649 0,5104 0,1950 0,0217 SIC 0,7682 -0,0307 -0,3372 0,0176

Zooplankton türlerinin örnekleme tarihlerine göre dağılımı Şekil 3.9 ve 3.10 üzerinden değerlendirildiğinde, Hexarthra intermedia, Collotheca mutabilis türleri Temmuz ve Ağustos örneklemelerinde önemli artış göstermiştir. Özellikle sıcaklık ve pH miktarlarının bu artışta pozitif bir etkisi olduğu görülmektedir. Nisan örneklemesi, Keratella quadrata ve Asplanchna priodonta türleri ve nauplii ile, çevre değişkenlerinden sülfat, nitrit-nitrat ve ÇİN/ÇRF ile karakterize edilirken, Keratella cochlearis ve Filinia longiseta türleri hem Nisan hem de Mayıs örneklemelerinde, Pompholyx sulcata ise tek görüldüğü örnekleme olan Mayıs örneklemesiyle ilişkili bulundu.

83

Sonbahar dönemini temsil eden Ekim ve Kasım örneklemeleri ile Mayıs örneklemesinin yayılış gösterdiği bölgede bulanıklık ve özellikle de alkalinitenin etkili olduğu görüldü. Ekim ve Kasım’da Anuraeopsis fissa, Ascomorpha saltans, silikat ve klorofil-a ile ilişkili görünen Bosmina longirostris türleri ile Mayıs’ta da yüksek bulunan Synchaeta littoralis yoğunlukları önemli düzeyde artış gösterdi. Grafikte merkeze yakın bulunan Polyarthra vulgaris ve Synchaeta pectinata türleri ise kozmopolit türler olarak örnekleme yapılan bütün tarihlerde yüksek yoğunluklarda idi.

Litoral ve pelajik istasyonların her bir örnekleme tarihinde zooplankton komünitesi ve çevre değişkenlerine bağlı dağılımını gösteren ordinasyon grafikleri Şekil 3.11’de verilmektedir. Temmuz ve Ağustos grafiklerine bakıldığında özellikle Temmuz’da diğer istasyonlardan ayrılan S5 istasyonları haricinde istasyonların litoral ve pelajik olmasından bağımsız olarak aynı bölgede yayıldığı görüldü. Ekim, Kasım ve Nisan örneklemelerinde istasyon 1 ve 2’nin istasyon 3, 4 ve 5’ten ayrıldığı, Mayıs’ta ise istasyonların horizontal olarak gruplandıkları söylenebilir. Özetlemek gerekirse, Kanonik Uyum Analizi sonuçları belirlenen zooplankton türleri ve çevre değişkenleri üzerinden değerlendirildiğinde, istasyonlarda herhangi bir örnekleme tarihinde litoral veya pelajik olmasıyla ilgili önemli farklılıklar saptanmadı.

84 ^{-2 2}

Şekil 3.11. 2005-2006 yıllarında yapılan 6 örneklemeden her biri için litoral ve pelajikteki 15 istasyonun Kanonik Uyum Analizi sonucunda elde edilen ordinasyon grafikleri

85