Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi

Çocuklar, yetişkinlere oranla biyolojik, fizyolojik, psikolojik ve sosyal davranışları yönünden zayıf olduklarından, suç işlemiş çocuklara uygulanacak yaptırımların da yetişkinlere uygulanan yaptırımlardan farklı olması gerekmektedir. Bu nedenle birçok ülkede çocuklar için erteleme kurumu kabul edilmiştir. Erteleme üç şekilde düzenlenebilmektedir. Bunlar; cezanın ertelenmesi, hükmün infazının ertelenmesi ve kamu davasının açılmasının ertelenmesidir. (Seyithan Güneş, Çocuk Ceza Hukuku, 1997, s. 143)

Erteleme kurumu mülga TCK, ÇMK ve Cezaların Yerine Getirilmesi Hakkında Kanun (647 sayılı Kanun) açısından sadece cezanın yerine getirilmesinin belli bir süre geri bırakılması anlamını taşıyordu.

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi, çocuğun yargılanmasının çocuğun psikolojisini olumsuz etkilemesinden ve mahkemelerin iş yükünün fazla olmasından dolayı, çocuk aleyhine açılacak kamu davasının belli şartlarla belirli bir süre ertelenmesi ve belirlenen süre sonuna kadar çocuğun şartlara uyması halinde, o fiille ilgili kamu davasının açılmayacağına, şartlara uymaması halinde ise kamu davasının açılacağına karar verilmesidir. (Güneş, a.g.e. 2006, s. 107)

Kural olarak, Cumhuriyet Savcısı kamu davasının açılmamasına karar vermektedir. Bazı hukuk sistemlerinde ise, kamu davasının açılmamasına Cumhuriyet Savcısı ancak hakimin muvafakati ile karar verebilir.

Hukukumuzda kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumu ilk kez ÇKK'da düzenlenmiştir. 06.12.2006 tarihinde ise 5560 sayılı Kanun ile CMK değiştirilmiş ve yetişkinler hakkında da kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumu kabul edilmiştir.

5560 sayılı Kanun ÇKK'nın kamu davasının ertelenmesi kurumunu düzenleyen 19. maddesini de değiştirmiş ve kamu davasının açılmasının ertelenmesinin koşulları yönünden CMK'ya gönderme yapılmış, ayrıca deneme süresi de üç yıl olarak belirtilmiştir.

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi, suç işlemiş kişi hakkında bazı şartlarla ve deneme süresince iyi halli olması durumunda kamu davasının açılmamasıdır. Kamu davasının açılmasının ertelenmesinin koşulları CMK'da şu şekilde düzenlenmiştir;

1. Suça ilişkin koşul: Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suç ve cezasının da üst sınırı bir yıl veya daha az süreli hapis cezası olması gerekir.Bu suçun işlendiğine ilişkin yeterli şüphe olmalıdır.. Suç, uzlaşma kapsamına giren suçlardansa, öncelikle bu kurumunun uygulanması gerekir. Uzlaşmaya ilişkin hüküm olan CMK m. 253/19 uyarınca, uzlaşma sonucu belirlenecek fiili şüpheli yerine getirirse, kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karar verilir. Edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arz etmesi durumunda, CMK m. 171'deki şartlar aranmaksızın, şüpheli hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilecektir. Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararından sonra uzlaşmanın gereklerinin yerine getirilmemesi halinde, CMK m. 171'deki şartlar aranmaksızın kamu davası açılır.

2. Şüpheliye ilişkin koşul: Şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkum olmamış bulunmasıdır.

3. Liyakat koşulu: Yapılan soruşturmanın, kamu davasının açılmasının ertelenmesi halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği yönünde kanaat oluşturması gerekir. Kamu davasının açılmasının ertelenmesi bakımından Cumhuriyet Savcısı şüphelinin kişiliğini ve geçmişteki halini göz önünde bulundurarak, ertelemenin kişiyi ileride suç işlemekten alıkoyup alıkoyamayacağını takdir etmesi gerekmektedir.

4. Kamu yararı koşulu: Kamu davası açılmasının ertelenmesi şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılmasından daha yararlı olmalıdır.

5. Zararın giderilmesi koşulu: Suçun işlenmesi ile mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi gerekmektedir.

Cumhuriyet Savcısı kamu davasının açılmasının ertelenmesi koşulları oluştuğunda, kamu davasının beş yıl süreyle ertelenmesine karar verebilir. ÇKK m. 19 uyarınca, çocuklar bakımından deneme süresi üç yıl olarak kabul edilmiştir. Deneme süresince kasıtlı suç işlenmediği takdirde şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Deneme süresi içinde kasıtlı suç işlenmesi halinde, kamu davası açılacaktır. Deneme süresi içinde taksirli suç işlenmesi halinde, şüpheli hakkında kamu davası açılmayacaktır.

Şüpheli deneme süresi içinde kasıtlı bir suç işlemişse, ancak ikinci suçtan ötürü mahkumiyet kararı verilmemişse veya mahkumiyet kararı deneme süresi içinde kesinleşmemişse, kamu davası açılmayacaktır. Eğer deneme süresi içinde ikinci suçtan ötürü mahkumiyet kararı kesinleşmişse, kamu davasının açılmasına karar verilecektir.44

Deneme süresi içinde zamanaşımı işlemeyecektir.

5560 sayılı Kanun ile değiştirilmeden önce ÇKK m. 19'da, çocuk tarafından işlenen fiilin cezasının üst sınırının üç aydan fazla ve iki yıl dahil olmak üzere iki yıla kadar hapis ya da adli para cezasını gerektirmesi halinde Cumhuriyet Savcısı tarafından açılacak kamu davasının, belli şartların olması durumunda, beş yıl süre ile ertelenebileceği düzenlenmişti. Çocuklar bakımından kamu davasının açılmasının ertelenmesi için gereken şartlar ise şunlardı; çocuğun daha önceden kasıtlı bir suçtan mahkum olmamış bulunması, yapılan soruşturmanın kamu davasının açılmasının ertelenmesi halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatini vermesi, kamu davası açılmasının ertelenmesinin şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılmasından daha yararlı olması ve suçun işlenmesiyle mağdurun

veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesidir. Ancak mağdurun veya kamunun uğradığı zararın tamamen giderilmesi koşulu, şüphelinin kendisinin veya ailesinin ekonomik durumunun buna olanak vermemesi durumunda aranmayabilecekti. Bu koşulların birlikte gerçekleşmesi durumunda kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilebilecekti. Kamu davasının açılmasının ertelenmesi hususundaki kararın Çocuk Hakimi tarafından onanması da gerekmekteydi. On beş yaşını tamamlamamış çocuklar bakımından kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumu çocuk tarafından işlenen fiilin cezasının üst sınırının üç aydan fazla ve üç yıl dahil olmak üzere üç yıla kadar hapis ya da adli para cezasını gerektirmesi halinde uygulanabilecekti. Bu düzenleme ile on beş yaşını tamamlamamış çocuklar bakımından kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumunun uygulanma alanı genişletilmiş bulunmaktaydı. (Aldemir,F.Arzu-İstanbul 2010)

5560 sayılı Kanun ile yapılan değişikle ÇKK m. 19'da kamu davasının ertelenmesi kurumunun düzenlenmesine son verilmiş olup, çocuklar hakkında da CMK'nın uygulanacağı belirtilmiştir. Deneme süresinin ise çocuklar bakımından üç yıl olacağı düzenlenmiştir. Ayrıca ÇKK m. 36'da kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı onanan çocuğun denetim altına alınacağı düzenlenmiştir. Bu değişiklikle kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumunun uygulanma alanı çocuklar bakımından kısıtlanmıştır. Kanaatimizce, bu değişiklik ile çocukların ıslahı ve yeniden topluma kazandırılması bakımından geri adım atılmıştır.