Kalkınma Ajansları ve Yatırım Etkisi

5449 sayılı Kanun’un Ajans görevlerini düzenleyen 5. maddesinde belirtildiği üzere Ajansların önemli görevlerinden bir diğeri bölge illerinde yatırımcıların, kamu kurum ve kuruluşlarının görev ve yetki alanına giren izin ve ruhsat işlemleri ile diğer idarî iş ve işlemlerini, ilgili mevzuatta belirtilen süre içinde sonuçlandırmak üzere tek elden takip ve koordine etmek ve bölgenin iş ve yatırım imkânlarının, ilgili kuruluşlarla işbirliği halinde ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtımını yapmaktır.

Sermaye sahibi yerli ve yabancı yatırımlar için en büyük mesele, gereken ruhsat ve izinlerin ilgili yerel yönetimlerden mevzuata uygun şekilde ve süratli bir biçimde temin edilebilmesi olarak görülmektedir. Birden fazla kurumu ilgilendiren izin ve ruhsatlar çoğu zaman kurumlar arasındaki zayıf iletişim nedeniyle sekteye uğrayabilmektedir. Bunun aşılması iyi bir işbirliğinin sağlanması ile mümkündür.

92 Görev karmaşası veya çakışması yerine birlikte hareket mantığının sağlanması yatırım konusunda Ajanslara düşen önemli görevlerdendir.

Bölgenin iş ve yatırım imkânlarının, ilgili yerel yönetimler ve diğer kurumlarla işbirliği halinde ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtımının yapılması, bölgenin kırsal ve yerel kalkınma ile ilgili kapasitesinin geliştirilmesine çalışmak da yine karşılıklı dayanışmayı, birlikte hareketi, güveni gerektirmektedir.

Bu görev icra edilirken yatırımların tamamlayıcılığı çerçevesinde bir bütün olarak izlenmesi söz konusu olacak, yatırımların bölgesel gelişme planındaki yeri de dikkate alınarak gerektiğinde koordinasyon çalışmaları yapılabilecektir. Bu vesileyle uzun yıllardır toplumun kaygı duyduğu kaynak israfının da önüne geçmek mümkün olabilecektir.

Ajansın yönetim kurulu ve kalkınma kurulunda yer alan kamu kurumu-özel sektör ve sivil toplum kuruluşları büyük bir bilgi kaynağı sağlamakta ve yönlendirmelerde bulunabilmektedir. Meslek örgütleri ve gönüllü iş çevrelerinden oluşan dernekler de sağladıkları iletişim ağı ile yatırımcıların ihtiyaç duyduğu enformasyona erişimi kolaylaştırmakta, toplumsal sermaye ile yatırımın önünü açabilmektedir.

Yatırımcılar ile birlikte gelen yabancı ilişki ağları ve bölgede bulunan yabancılar, yabancı toplumsal sermaye ile bölgede çarpan etkisi yaratarak üreticiler ve bölge halkı için farklı ülkelere ve iş ağlarına erişimi kolaylaştırmaktadır. Farklı sektörlerde üretim yapan yatırımcılar gerek tedarikçilere know-how transferinde bulunmakta gerekse de üniversitelerin eğitim faaliyetlerine ve dolayısıyla beşeri sermayeye kadar değişime neden olabilmektedir.

Yerli teknoloji ürünlerini desteklemek aynı zamanda bölgeye yerli yabancı yatırımcıların da dikkatini çekmek için iyi bir araç olacaktır. Yerli ve yabancı yatırımcı karını maksimize etmek için farklı bir bölgeye yatırım kararını alırken, elektriğin, suyun, arsanın, altyapının bedelsiz veya cüzi bir bedelle sağlandığı bir bölgeden çok, gerçek katma değerin yani teknolojinin uygun bedelle ulaşılabilir

93 olduğu, ulaşım imkanlarının güçlü olduğu, eğitimli işgücünün bulunduğu bölgeyi tercih etmektedir. UNCTAD’ın 2007 ve 2008 Dünya Yatırım Raporlarına (YASED, 2007,2008) göre 2006, 2007, 2008 yıllarında en çok yatırım çeken ilk 5 ülkeye bakıldığında aşağıdaki gibi bir tabloyla karşılaşmaktayız:

Tablo 14: 2007 ve 2008 Dünya Yatırım Raporları

2006 2007 2008

1 ABD ABD ABD

2 Đngiltere Đngiltere Fransa

3 Fransa Fransa Çin

4 Belçika Kanada Đngiltere

5 Çin Hollanda Rusya

Kaynak : UNCTAD, 08.05.2010

Tablo itibariyle, güçlü bilgi ve ilişki ağına ve dolayısıyla toplumsal sermayeye sahip olarak gelişmiş ABD, Đngiltere, Fransa’nın yatırım maliyeti ne olursa olsun yatırımcılar için cazip olduğu görülmektedir. Yatırım yapılacak bölgenin gelişmiş olması, büyük pazarlara yakın olması ve beşeri sermayenin güçlü olması arazinin veya nitelikli işgücünün maliyetinden çok daha önemli görülmektedir.

Ajans bünyesinde yatırım olanaklarına ilişkin araştırmalar yapılarak uygun yatırım yerleri ve sektörler belirlenmekte ve yatırımcılar için bilgi ve aracılık hizmeti sağlanabilmektedir. Hemen tüm Avrupa ülkelerinde belirli bir strateji doğrultusunda belirlenen sahalarda yine bölge veya ülke düzeyinde belirlenen sektörlere yatırım yapacak yerli ve yabancı firmalara ülkemizdeki kalkınma ajanslarına benzer kurumlar tarafından ücretsiz danışmanlık yapılmakta, bilgi temin edilmektedir. Burada amaç kısa vadede istihdama katkıda bulunmak, uzun vadede ise ileri teknoloji ile üretim yapan firmaların know-how birikimini bölgeye çekmek ve böylelikle çarpan etkisi ile yerli firmaların kapasite gelişimine katkı sağlamaktır. Yabancı yatırımların kısa vadede getirdiği avantajlara rağmen birçok ülkenin özellikle gelişmekte olan ülkelerin yabancı yatırımlara temkinli yaklaştığı da bir

94 gerçektir. Zira ülkemizde de geçmişte örnekleri görüldüğü üzere merkez karar organı yabancı ülkelerde bulunan yatırımcı firmaların konjonktürel kararlar alıp bölgeden ayrılması son derece kolay olabilmektedir. Faaliyet alanında tedarikçi, tamamlayıcı nitelikteki yerli firmalar ne kadar etkin, yenilikçi ve gerçek anlamda tamamlayıcı ise, bölgedeki beşeri sermaye ne kadar güçlü ise yatırımcının o bölge ile entegrasyonu o kadar güçlü olmaktadır. Bu durumda ise hem yatırımcı firmadan bilgi transferi azami düzeyde sağlanabilmekte hem de firmanın bölgeye olan bağları kopmayacak kadar sağlamlaşmaktadır. Bu açılardan yatırım meselesinin daha bütüncül ele alınması ve bölgenin bir meta olarak pazarlanması yerine çekiciliğinin artırılması daha etkili olmaktadır.

Bu kapsamda, 2009 yılında Đzmir Kalkınma Ajansı tarafından yapılan çalışmalar çerçevesinde, tahmini yatırım maliyeti 50 milyon $ olan Amerika, Fransa ve Lüksemburg kaynaklı üç yabancı yatırımcının bölgeye yatırım yapması sağlanmıştır.

Kentin çekiciliğinin artırılması ve kentlilik bilincinin geliştirilmesi, bireylerde hemşehrilik duygusunun uyandırılması ve yaşanılan kente bağlılık özellikle turizm sektöründeki yatırımların çekilmesine yönelik faaliyetleri olumlu etkileyerek bölgeye canlılık katabilecektir. Đzmir Kalkınma Ajansı, 2010 şubat ayında çıktığı marka kent stratejik yol haritası ihalesi ile bu yönde girişim başlatmıştır. Bu çalışma neticesinde ortaya çıkacak sonuca göre de halkın bölge ile entegrasyonunu geliştirecek uygulamalar oluşturulacaktır.