Kadıköy-Kartal Metro İnşaatı Yatay ve Düşey Jeodezik Kontrol Ağı Kadıköy-Kartal Metro İnşaatı Projesi kapsamında gerçekleştirilen jeodezik yatay

kontrol ağı güzergah boyunca belirli sıklıkta tesis edilen 55 jeodezik kontrol noktası ve 33 poligon noktasından oluşmaktadır. Kontrol noktalarının konumlarının belirlenmesinde statik ve hızlı statik GPS teknikleri kullanılarak ölçmeler gerçekleştirilmiştir. Bu ölçmelerde, projede elde edilmesi hedeflenen yüksek doğruluk göz önünde bulundurularak ölçme süreleri standart harita üretimine altlık oluşturacak jeodezik kontrol ağlarının GPS gözlem sürelerinden farklı olarak daha uzun tutulmuştur. [35]

İstanbul Teknik Üniversitesi Jeodezi Anabilim dalı tarafından hazırlanan “Kadıköy- Kartal Raylı Toplu Taşıma Sistemi İnşaatı Jeodezik Kontrol Ağı Noktalarının Konumlarının Belirlenmesi Projesi Kontrol Ve Değerlendirme Teknik Raporun”’da anlatılan Kadıköy Kartal Yatay Kontrol Ağının tasarımı ve tesisinde izlenen strateji aşağıdaki gibidir. Bu stratejinin geliştirilmesinde ayrıca İstanbul’da mevcut olan jeodezik altlıklar ve güncel durumları da göz önünde bulundurulmuştur. [35]

 Öncelikle çalışma alanında ve yakınında bulunan IGNA noktaları belirlenmiştir. Bu noktalar 34070, 34732, 34736, 34327 ve 34111 numaralı noktalardır. Projenin Ana GPS Ağın bu noktalardan ve ayrıca IKAN olarak da bilinen F22G003 numaralı TUTGA noktasından oluşturulmasına karar verilmiştir. GPS gözlemleri en az bir saatlik sürelerde statik GPS tekniği kullanılarak gerçekleştirilmiştir.

 Ana GPS Ağı, IGNA ölçülerinin yenilenmesi (2005) kapsamında TUTGA’ya bağlı olarak konumları belirlenen 34070, 34111, 34327 ve F22G003 noktalarının koordinatları sabit alınarak dengelenmiştir. Diğer noktaların konumları da buna bağlı olarak belirlenmiştir.

 Proje kapsamında oluşturulan ağdaki diğer kontrol (nirengi) ve poligon noktalarındaki ölçmeler, Ana GPS ağı noktalarından 34732, 34736 ve 34070 numaralı noktaların referans istasyonu olarak kullanılması suretiyle kontrol noktalarında 45 poligon noktalarında 20 dakikalık ölçme süreleriyle statik ve hızlı statik GPS tekniği kullanılarak geçekleştirilmiştir.

 Ağın diğer tüm noktalarının ülke nirengi sisteminin datumu olan ED50 datumundaki koordinatlarının belirlenmesi ise, İstanbul genelinde yapılacak harita üretimi ve diğer benzer çalışmalarla bir bütünlük oluşturulmasını sağlamak amacıyla IGNA için üretilen yatay konum dönüşümü eşitlikleri kullanılmıştır.

 Yükseklik bileşeni için, yine IGNA için üretilen ve elipsoidal yükseklikleri ortometrik yüksekliklere dönüşümünü sağlayan parametreler kullanılarak ortometrik yükseklikler elde edilmiştir. Bununla beraber IGNA için oluşturulmuş yüksek doğruluklu (+/_ 5 cm ) bir lokal geoid olmasına karşılık, bu geoidin sağladığı doğruluk mühendislik projeleri için yeterli değildir. Bu nedenle proje kapsamında nokta yüksekliklerinin prezisyonlu nivelman tekniği kullanılarak belirlenmesinin daha uygun olacağı önerilmektedir.

Yukarıda anılan strateji ile proje kapsamında tesis edilen 88 adet jeodezik noktanın koordinatları TUTGA’ya dayalı olarak ITRF datumunda elde edilmiş, ayrıca ülke sistemi koordinatları da yapılan dönüşümle hesaplanmıştır. [35]

Anılan çalışmanın yanı sıra, ana ağa dayalı olarak, Marmaray Projesi kapsamında tesis edilen N124 ve N507 noktaları ile çalışma alanında bulunan, IGNA’ya bağlı 34722 ve 34739 numaralı noktalarda da ana ağ noktaları referans alınarak ölçmeler yapılmıştır. Ayrıca IGS istasyonlarından biri olan ve Marmaray GPS Jeodezik Kontrol Ağına dâhil edilerek ED50 datumunda koordinatları belirlenen ISTA noktasının da değerlendirmeye alınabilmesi olasıdır. [35]

2006 Mayıs ayında proje kapsamında gereksinim duyulan ve ağa dahil edilen 24 adet nirengi noktasında GPS tekniği kullanılarak ölçmeler gerçekleştirilmiş ve nokta konumları ana çalışmada olduğu gibi ITRF ve ED50 datumlarında hesaplanmıştır. Ağa dahil edilen noktaların konumlarının belirlenmesinde dayanak noktası olarak İstanbul GPS Nirengi Ağına (IGNA) ait 34070, 34732 ve 34736 numaralı noktalar kullanılmıştır. Ölçmelerde jeodezik amaçlı çalışmalar için üretilmiş çift frekanslı Leica SR399 ve SR399E GPS alıcıları kullanılmıştır. Gerek bu noktadaki ölçmelerde, gerekse de tesis edilen jeodezik noktalardaki ölçmelerde aşağıdaki ölçme prosedürü izlenmiştir. [36]

Uydu sayısı : En az 4

Kayıt aralığı : 10 saniye Minimum uydu yüksekliği : 15o

Maksimum GDOP : 8

BÖHHBÜY’de GPS ölçmeleri için tanımlanan standartlar ve kurallar C3 derece noktalarda, iki sabit referans istasyonundan çıkış alınarak 20 dakikalık ölçmelerle, C4 derece noktalarda ise 8 dakikalık statik ölçme yapılarak nokta koordinatları belirlenmesini öngörmektedir. Ancak yüksek doğruluk gerektiren bu önemli mühendislik projesi için ölçme süreleri, ilk ölçme kampanyasında olduğu gibi daha uzun tutulmuştur. Bu projede C3 dereceli noktalarda 45 dakika C4 dereceli noktalarda ise 20 dakika ölçme süresi uygulanmıştır. [36]

GPS gözlemleri SkiPro V.2.1. yazlımı kullanılarak değerlendirilmiştir. Referans noktası olarak kullanılan noktalardan diğer jeodezik noktalara olan bazların çözülmesinin ardından hesaplanan bazlar ITRF96 datumunda dengelenmiştir. [36]

ITRF96 sisteminde elde edilen koordinatların ED50 datumuna bağlı koordinat sistemine dönüştürülmesi IGNA Ağının oluşturulması sonrasında İstanbul ili sınırları içerisinde gerçekleştirilecek çalışmalarda kullanılmak üzere üretilmiş dönüşüm eşitliklerinden yararlanılarak gerçekleştirilmiştir. Bu dönüşüm eşitlikleri yatay konum bilgileri için dönüşüm ve ortometrik yüksekliklerin belirlenmesi için dönüşüm olmak üzere iki bileşenden oluşmaktadır. Değerlendirme sonucunda elde edilen nokta koordinatları, ITRF96 datumunda coğrafi ve kartezyen koordinatlar ile elipsoidal yükseklikler; ülke sistemi ED50 datumunda coğrafi koordinatlar ve sağa ve yukarı koordinat değerleri ile deniz yüzeyinden yükseklikleri ifade eden ortometrik yükseklikler olarak sunulmuştur. [36]

Kadıköy/Kartal Düşey Kontrol Ağı, toplam 51 nivelman noktası ve gidiş dönüş olmak üzere 124 nivelman ölçüsünü içermektedir. Nivelman ara uzaklıkları ile alet kurma sayıları belirlenmiştir. Dengeleme hesabında ağırlıkların belirlenmesinde alet kurma sayıları esas alınmıştır. Dengeleme hesabı, dolaylı ölçüler dengelemesi (Gauss Markoff modeli) yöntemi ile yapılmıştır. Dengeleme hesabı BÖHYY hükümleri uyarınca iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Önce uyuşumsuz ölçülerin belirlenmesi için serbest dengeleme yapılmış ve ardından sonuç dengeleme gerçekleştirilmiştir. Sonuç dengelemin ardından ortalama yükseklik doğruluğu +4.7mm olarak belirlenmiştir. [37]