Kırsal Turizm Etkileri

Turizm sektörünün son zamanlarda, bir ekonomik etkinlik olarak kırsal alanlara yönelmesi sebebiyle, bu yörelerde turizmin çevresel, ekonomik, toplumsal ve kültürel etkilerinin araştırılmasına başlanmıştır. Kırsal turizmle birlikte bu

yörelerde bir taraftan ekonomik kalkınmada artış yaşanırken diğer taraftan bilinçsizce kullanılan doğal ve tarihi güzelliklerin bozulması da söz konusu olmaktadır.

2.1.7.1.Kırsal Turizmin Sosyo-Kültürel Etkileri

Turizmin sosyo-kültürel etkilerini toplumun; değerler sisteminde, aile yapısında, kişisel davranışlarında, ahlak kurallarında, gelenek göreneklerinde ve toplumun örgütsel yapısında meydana getirdiği değişimler olarak sıralayabiliriz. Kırsal turizm de gerek bireylerde gerekse toplum üzerinde çeşitli sosyo-kültürel etkilere sahiptir (Kadanalı ve Yazgan, 2012:98-99).

Turizm faaliyetlerinin ekonomik, fiziksel ve ekolojik etkilerinin yanı sıra insan yaşamına ve toplumların sosyal yapısına yapmış oldukları etkilerde büyük önem arz etmektedir. Farklı kaynaklarda turizmin insan yaşamına olan etkilerinin olumlu olduğu yönünde görüşler bulunmakla birlikte, turizmin olumsuz bir etmen olduğu da savunulabilmektedir (Erdoğan, 2003:94)

Emiroğlu (2013) ise Kırsal turizmin sosyo-kültürel etkilerini olumlu ve olumsuz olarak ikiye ayırmaktadır. Olumlu olarak; kültür etkileşimi, kırsal kadının öneminin artması, el sanatlarına verilen önemin artması, toplum alt yapısını oluşturması, toplulukların görünümünü değiştirmesi ve kültürü koruması unsurlarından bahsetmektedir. Olumsuz olarak da; kültürel kirlenme ve yabancı korkusu (xenophobia) etkilerini sıralamaktadır.

Kırsal turizmin insan yaşamına olan etkilerine somut örnekler verdiğimizde kayda değer derecede olumlu ve olumsuz durumların ortaya çıktığı görülebilmektedir. Kenya’da Masai bölgesinde 1990’da 5200 Paganlı’nın turizmin gelişimi için evlerinden ve topraklarından edilip 7 km uzakta verimsiz bir araziye gönderilmesi (Erdoğan, 2003:94) olumsuz etkilerin somut bir örneğidir. Kırsal yörelerdeki unutulmaya yüz tutmuş zengin el sanatlarının kırsal turizmle birlikte tekrardan öneminin artması ve geniş kitlelere tanıtılması (Öztürk, 2010:153), ise yine sosyal yaşama dokunan, ancak olumlu etkilerinin de olduğunu gösterebilen bir örnektir.

2.1.7.2.Kırsal Turizmin Sosyo-Ekonomik Etkileri

Dünya genelindeki ülkelerin birçoğunun karar alıcıları kırsal turizmin gelişmekte olan önemli bir sektör olduğunu kabul etmesine karşın bu sektörle ilgili bilgi toplayan ülkelerin sayısının az olması sebebiyle istatiksel bilgilere ulaşmak oldukça güçtür. Fakat durum böyle olsa da kırsal turizmin yapısı gereği hem çevre ve turist hem de ev sahibi ve turist arasında ilişki boyutunun olması ekonomik, sosyo- kültürel ve çevresel etkileri kaçınılmaz hale getirmiştir (Karaman ve Gül, 2015:7).

Kırsal turizm sayesinde kırsal yörede yeni iş alanları açılarak kentsel bölgelere olan göçlerin önüne geçebilmektedir. Kırsal turizmle yöredeki kaynakların daha etkin kullanıp korunmasını, çeşitli el sanatlarının gelişmesine katkıda bulunarak bireylere yeni iş imkanı sağalacaktır. Böylece turizm gelirlerinin artmasına neden olacaktır (Uçar vd., 2012:75).

Kırsal turizmle tarımsal ve turistik etkinlikler bir arada ve birbirinin tamamlayıcısı olarak kullanılırsa gerek yöre ekonomisine, gerekse ülke ekonomisine önemli derecede olumlu katkı sağlayacaktır. Ayrıca kırsal turizmle yöredeki tarım ürünlerine olan talep artmakta, ev ve el sanatları gelişerek gelir imkanları çoğalmakta, yeme-içme ve konaklama vb. tesislerin çoğalmasıyla istihdam ve ücret gelirleri artmaktadır. Kırsal turizm kırsal alanlarda yeni ekonomik etkinlikler doğurarak yörenin ekonomik yapısının kırılganlığının önüne geçmesine yardımcı olmaktadır (Karaman vd., 2016:170-171).

Kırsal turizm etkinliklerinin içerisinde köy düğünleri, yöresel el ve ev sanatları, yöresel yemekler ve sporlar gibi faaliyetlerin bulunması kırsal ekonominin geliştirilmesiyle birlikte bölgenin daha geniş kitlelere tanıtılması açısından da büyük önem arz etmektedir. Kırsal turizmin gelişmesiyle yeni istihdam alanları çoğalmış ve kırsal alanlardaki kadınların çalışma yaşamına daha aktif olarak katılması kolaylaşmıştır. Böylece kırsal halka yeni iş olanakları doğurarak kırdan kente göçün azaltılması/önlenmesi ve yerinde istihdam sağlanmasın da etkili olabilmektedir (Kadanalı ve Yazgan, 2012:98).

Kırsal turizmin kırsal bölgede olumlu sosyo-ekonomik etkileri olduğu gibi, olumsuz etkilerinin de olduğu ileri sürülmektedir. Bu etkileri aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür (Soykan, 1999:74);

 Tarımda gelir sağlayan kırsal alandaki yerel halkın tarım sektörü dışına yönelmesine, tarımın gerilemesine neden olur. Ayrıca kırsal turizmin plansız gelişimi tarımsal alanları olumsuz etkileyebilir. Bu iki olumsuzluk birleşerek yörenin tamamen kırsal turizme bağlı hale gelmesi gibi istenmeye bir sonuç doğurabilir.

 Arazi ve diğer gayrimenkul fiyatlarında ve kiralama bedellerinde artışa neden olabilir. Buda tarım üreticisinin toprağı işlemek yerine arazisini boş bırakarak toprak rantı bekler hale getirebilir.

 Yerli halkın kırsal turizmden elde ettiği geliri tarım dışı hatta yöre dışında değerlendirmesiyle kırsal turizmin yöreyi kalkındırma amacından uzaklaştırır.

2.1.7.3.Kırsal Turizmin Çevre Üzerindeki Etkileri

Turizm ve çevre birbiriyle ilişkili kavramlardır. Bir turizm faaliyetinin gerçekleşebilmesi için düzenli, temiz bir çevreye ihtiyaç vardır. Çünkü çevre turizmin kaynağı olma özelliğini taşırken, turizmin sürdürülebilir olması için çevrenin yaşamaya devam etmesi gerektiği, doğayı ve çevreyi tüketen, olumsuz etkileyen bir turizm faaliyetinin kendi kaynağını tüketeceği açıktır (Kiper, 2006:34).

Turizmin gerek doğal gerekse sosyo-kültürel çevre üzerinde olumlu ve olumsuz etkileri mevcuttur. Kaynağı doğal çevre olan kırsal turizm, turizm türleri arasında doğal dengenin korunmasına en çok önem verenlerden biri olmakta ve tüm çevreyi aslına uygun şekliyle kullanmak zorundadır. Bu nedenle her türlü yapaylığın kırsal alana sokulmaması gerekir. Kırsal alanları tatil için seçen turistlerin doğanın güzellikleriyle iç içe olmak istedikleri düşünülürse; orman, akarsu, şelale göl, longoz, dağ gibi doğal çevrenin kirlenmemesi ayrıca tarım ve hayvancılığa bağlı geleneksel üretim biçimlerinin ölüp yok olmaması büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle kırsal turizmle bu önemin farkına varan tüm paydaşlar doğal çevreye karşı daha korumacı olacak böylelikle de biyolojik çeşitliliğin korunmasına da katkıda bulunulacaktır (Uçar, 2010:65).

Turizm faaliyetlerini sadece yılın belli bir dönemine yada bir mevsime sıkıştırmak, birçok çevresel ve sosyo-kültürel problemlere neden olmakta, amaçlanan

ekonomik faydalar sağlanamamaktadır. Kırsal turizmin tamamen iklime bağımlı olmayan bir turizm türü olması sebebiyle mevsimlik olma özelliği bulunmamaktadır. Kış aylarında bölgeye göre çevredeki kayak merkezleri kullanılabilmekte, ilkbahar aylarında köyler kır yürüyüşlerine ev sahipliği yaparken yaz ve sonbahar aylarında ise tarımsal ürünler çiftliklerin kullanımını devreye sokabilmektedir. Bu şekilde kırsal turizm kıyının gerisinde yer alarak, deniz turizminin alternatifi ya da tamamlayıcısı olabilir ve turistik faaliyetlerin tüm mevsime yayılarak kaynakların daha etkin kullanılmasına katkı sağlayabilir (Soykan, 2003:3)

Kırsal turizmin çevre üzerindeki olumlu etkilerinin yanında olumsuz etkiler de söz konusu olabilmektedir. Gerek ülkemizden gerekse dünya genelinden bu olumsuzluklara ilişkin yaşanmış çeşitli örnekler vermektedir. Nepal’de Sagarmatha Milli Parkı’ nda çok sayıda turist sayısına bağlı olarak çöp yığınlarına ve 1979-1988 yılları arası 840 dağ gezisi grubunun 422 ton bertaraf edilen atık ve 141 ton çözünemeyen atığa neden olduğu, yolların yoğun kullanımının erozyon ve bozulmayı tetiklediği, Annapurna Koruma alanında çoğu tuvaletin çay ve nehir kenarlarına inşa edildiği için yerel akarsuları kirlettiği tespit edilmiştir. Türkiye’ de ise bazı dağlık alanlarda plansızca yapılan tesislerin yanlış yer seçmeleri sonucu görüntü kirliliği baştan olmak üzere kimi yerlerde atıkların içme suyuna karışması gibi sorunlar ortaya çıkmaktadır (Erdoğan, 2003:157).

Kırsal bölgelerdeki ekonomik ve sosyal gerilemeye bir önlem olarak görülen kırsal turizmin gelişimi için temel motivasyon kırsal alanlar ve yerel kimliktir. Yöresel kültür turizm ile ticarileştirilirken, geleneksel yaşam ve sosyal yapı bu süreçten olumsuz etkilenebilmektedir. Kırsal alanlardaki insanların yaşam alanlarına el konulması, su, orman gibi doğal yaşam kaynaklarının bilinçsizce tüketilmesi bu olumsuzluklar içinde sayılabilmektedir. Yerel halkın, turist sayısının sınırsız büyümesinin sonucu meydana gelecek olumsuz etkilerin üstesinden gelmesi her zaman mümkün değildir. Bu nedenle kırsal turizmin yerel kalkınmaya olumlu etkisinin sürdürülmesi taşıma kapasitesinin aşılmamasına bağlıdır (Tatar ve Köroğlu, 2017:117).

III.

BÖLÜM