İncelenmesi
6.4.1. Demirin çözünme kinetiği
Kırmızı çamurdan demirin çözünme kinetiğinin incelenmesi amacıyla Tablo 6.9’da verilmiş olan % çözünürlük değerleri, çözünme kesri olan α (birde çözünme) değerlerine dönüştürülerek Tablo 6.11’de verilmiştir. Çözünme kinetiğinin incelenmesinde, çözünürlüğün sıcaklıkla etkin bir şekilde değişmesinden dolayı arayüzey kimyasal reaksiyonunun (denklem 6.4.a) çözünme hızını etkilediği düşünülmektedir. Eğer çözünürlük üzerinde sıcaklık etkisi az olmuş olsaydı, çözünmenin difüzyon kontrollü olacağı düşünülürdü ve başka kinetik denklemler üzerinde hesaplamalar yapılırdı. Böylece bulunan α değerleri arayüzey kimyasal reaksiyon kontrollü reaksiyonların kinetik denklemi olan y= 1-(1-α)1/3 =k.t ve y= -ln(1-α)=k.t ifadeleri dikkate alınarak hesaplanmıştır. Tablo 6.12 Fe2O3’e ait y=1-(1-α)1/3=k.t değerlerini ve Şekil 6.9 ise 1-(1-α)1/3 -t grafiğini göstermektedir.
Fe2O3 + 3 H2SO4
→
Fe2(SO4)3 + 3 H2O
(6.4.a)
Tablo 6.11. Sıcaklık ve süreye bağlı olarak Fe2O3 in α değerleri
Fe2O3 in α değerleri Çözündürme sıcaklığı (K) 0 dk 15 dk 30 dk 60 dk 90 dk 298 0 0,0247 0,0253 0,0286 0,0297 313 0 0,0331 0,0441 0,0662 0,0787 333 0 0,1000 0,1290 0,1657 0,2098 353 0 0,4860 0,7735 0,9279 0,9445 378 0 0,9000 0,9611 0,9726 0,9746
Tablo 6.12. Farklı sıcaklıklarda Fe2O3 içiny=1-(1-α) değerleri Fe2O3 in y= 1-(1-α)1/3 değerleri Çözündürme sıcaklığı (K) 0 dk 15 dk 30 dk 60 dk 90 dk 298 0 0,008302 0,008505 0,009626 0,01000 313 0 0,011157 0,014922 0,022572 0,026953 333 0 0,034511 0,044994 0,0586 0,075488 353 0 0,19896 0,390431 0,583791 0,618556 378 0 0,535841 0,661169 0,698526 0,706047 y353 = 0,0068x + 0,093 ; R2 = 0,884 y333 = 0,0007x + 0,014 ; R2 = 0,8797 y313 = 0,0003x + 0,0043 ; R2 = 0,9112 y298 = 8E-05x + 0,004 ; R2 = 0,5329 y378 = 0,0061x + 0,2822 ; R2 = 0,5448 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0 15 30 45 60 75 90 Süre, dk. 1-(1 -α ) 1/ 3 298 K 313 K 333 K 353 K 378 K
Şekil 6.9. Farklı sıcaklıklarda Fe2O3 içiny=1-(1-α)1/3 - t grafiği
Şekil 6.9’daki farklı sıcaklıktaki grafiklerin eğimlerinden k hız sabitleri hesaplanmıştır. Bulunan sonuçlar Tablo 6.13’de regrasyon analizleriyle birlikte verilmiştir. k hız sabitleri dikkate alınarak
lnk = lnA- Ea/RT
Arrhenius denkleminden aktivasyon enerjisini (Ea) hesaplamak amacıyla lnk-1/T grafiği çizilmiş ve Şekil 6.10’da verilmiştir.
Tablo 6.13. Farklı sıcaklıklara göre Fe2O3 için k hız sabitleri ve regrasyon analizi Sıcaklık (T) k R2 R2 ortalama lnk 1/T 298 0,000080 0,5329 -9,43348 0,003356 313 0,000300 0,9112 -8,11173 0,003195 333 0,000700 0,8797 -7,26443 0,003003 353 0,006800 0,884 -4,99083 0,002833 378 0,006100 0,5448 0,75052 -5,09947 0,002646 ln k y = -6586,4x + 12,823 ; R2 = 0,9267 Ea = - (- 6586,4) x (8,314 J) = 54759,3 J/mol = 54,76 kJ/mol -10 -9 -8 -7 -6 -5 -4 0,0026 0,0028 0,0030 0,0032 0,0034 1/T
Şekil 6.10. Fe2O3 için y=1-(1-α)1/3 denklemine göre lnk- 1/T grafiği
Şekil 6.10 ‘de gösterilmiş olan lnk -1/T grafiğinden lineer denklem y = -6586,4x + 12,823 ve regrasyon katsayısı R2 = 0,9267 olarak bulunmuştur. Aktivasyon enerjisi Ea, bu grafiğin eğiminden;
Ea = -R .(-6586,4) = - (8,314).(-6586,4) = 54759,3 J/mol = 54,76 kJ/mol olarak hesaplanmıştır.
Arayüzey kimyasal reaksiyon kontrollü reaksiyonlarında kullanılan diğer kinetik denklem y= -ln(1-α)=k.t şeklinde ifade edilmektedir. Bu denklemde α değerleri (birde çözünme) yerine konularak farklı sıcaklıklarda Fe2O3 için y= -ln(1-α) değerleri hesaplanmıştır. Bulunan sonuçlar Tablo 6.14’de, -ln(1-α) - t grafiği ise Şekil 6.11’de verilmektedir.
Tablo 6.14. Farklı sıcaklıklarda Fe2O3 içiny = -ln(1-α)değerleri Fe2O3 in y = -ln(1-α) değerleri Çözündürme sıcaklığı (K) 0 dk 15 dk 30 dk 60 dk 90 dk 298 0 0,02501 0,025626 0,029017 0,03015 313 0 0,03366 0,045102 0,068493 0,08197 333 0 0,105361 0,138113 0,181162 0,235469 353 0 0,665532 1,48501 2,629701 2,891372 378 0 2,302585 3,246761 3,597212 3,673006 y353 = 0,0332x + 0,2392 ; R2 = 0,9356 y333 = 0,0023x + 0,0421 ; R2 = 0,8877 y313 = 0,0008x + 0,0129 ; R2 = 0,9136 y298 = 0,0003x + 0,0121 ; R2 = 0,5336 y378 = 0,0342x + 1,2312 ; R2 = 0,6481 0 1 2 3 4 5 6 0 15 30 45 60 75 90 Süre, dk -l n (1 -) 298 K 313 K 333 K 353 K 378 K
Şekil 6.11. Farklı sıcaklıklarda Fe2O3 için y = -ln(1-α) – t grafiği
Şekil 6.11’de ki farklı sıcaklıklardaki grafiklerin eğimlerinden k hız sabitleri hesaplanmış ve bulunan sonuçlar Tablo 6.15’de regrasyon analizleriyle birlikte verilmiştir. k hız sabitleri dikkate alınarak Arhenius denkleminden aktivasyon enerjisini (Ea) hesaplamak için lnk -1/T grafiği çizilmiş ve Şekil 6.12’de verilmiştir.
Tablo 6.15. Farklı sıcaklıklarda Fe2O3 için k hız sabitleri ve regrasyon analizi Sıcaklık (T) k R2 R2 ortalama lnk 1/T 298 0,00030 0,5336 -8,11173 0,003356 313 0,00080 0,9136 -7,1309 0,003195 333 0,00230 0,8877 -6,07485 0,003003 353 0,03320 0,9356 -3,40521 0,002833 378 0,03420 0,6481 0,78372 -3,37553 0,002646 ln k y = -7387,6x + 16,592 ; R2 = 0,9303 Ea= -(-7387,6x8,314Joule) = 61420,51 J/mol = 61,42 kJ/mol -10 -9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0,0026 0,0028 0,0030 0,0032 0,0034 1/T
Şekil 6.12. Fe2O3 için y = -ln(1-α) denklemine göre lnk – 1/T grafiği
Şekil 6.12’de gösterilmiş olan lnk -1/T grafiğinden lineer denklem y = -7387,6x + 16,592 ve regrasyon katsayısı R2 = 0,9303 olarak bulunmuştur. Aktivasyon enerjisi Ea, bu grafiğin eğiminden;
Ea = -R. (-7387,6) = - (8,314).(-7387,6) = 61420,51 J/mol = 61,42 kJ/mol olarak hesaplanmıştır.
6.4.2. Aluminyumun çözünme kinetiği
Kırmızı çamurdan aluminyumun çözünme kinetiğinin incelenmesi amacıyla Tablo 6.10’ da verilmiş olan % çözünürlük değerleri, çözünme kesri olan α (birde çözünme) değerlerine dönüştürülerek Tablo 6.16’da verilmiştir. Aluminyumun çözünmesinde sıcaklığın etkili olduğu görülmüştür. Aluminyumun çözünme kinetiğinin incelenmesinde de arayüzey kimyasal reaksiyonunun (denklem 6.4.b)
etkili olacağı düşünülmüştür. Böylece bulunan α değerleri arayüzey kimyasal reaksiyon kontrollü reaksiyonların kinetik denklemi olan y= 1-(1-α)1/3 =k.t ve y= -ln(1-α)=k.t ifadeleri dikkate alınarak hesaplanmıştır. Tablo 6.17 Al2O3 ‘e ait y=1-(1-α)1/3=k.t değerlerini ve Şekil 6.13 ise 1-(1-α)1/3 -t grafiğini göstermektedir.
Al2O3 + 3 H2SO4
→
Al2(SO4)3 + 3 H2O
(6.4.b)
Tablo 6.16. Sıcaklık ve süreye bağlı olarak Al2O3 in α değerleri
Al2O3 in α değerleri Çözündürme sıcaklığı (K) 0 dk 15 dk 30 dk 60 dk 90 dk 298 0 0,0845 0,122 0,2598 0,3017 313 0 0,3223 0,3947 0,4526 0,4754 333 0 0,4537 0,4689 0,4966 0,5178 353 0 0,4985 0,4882 0,5362 0,5713 378 0 0,5505 0,5601 0,5816 0,644
Tablo 6.17. Farklı sıcaklıklarda Al2O3 içiny=1-(1-α)1/3 değerleri
Al2O3 in y=1-(1-α)1/3 değerleri Çözündürme sıcaklığı (K) 0 dk 15 dk 30 dk 60 dk 90 dk 298 0 0,029 0,042443 0,095414 0,112815 313 0 0,121627 0,154091 0,181972 0,193491 333 0 0,18252 0,190173 0,204504 0,215832 353 0 0,205507 0,200104 0,225936 0,245977 378 0 0,233974 0,239467 0,252065 0,291266
y353 = 0,002x + 0,0966 ; R2 = 0,5362 y333 = 0,0018x + 0,0898 ; R2 = 0,5061 y313 = 0,0018x + 0,0601 ; R2 = 0,6947 y298 = 0,0013x + 0,006 ; R2 = 0,9679 y378 = 0,0024x + 0,1109 ; R2 = 0,5466 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0 15 30 45 60 75 90 Süre, dk. 1-(1 -α ) 1/ 3 298 K 313 K 333 K 353 K 378 K
Şekil 6.13. Farklı sıcaklıklarda Al2O3 içiny=1-(1-α)1/3 – t grafiği
Şekil 6.13’de ki farklı sıcaklıklardaki grafiklerin eğimlerinden k hız sabitleri hesaplanmış ve bulunan sonuçlar Tablo 6.18‘de regrasyon analizleriyle birlikte verilmiştir. k hız sabitleri dikkate alınarak Arrhenius denkleminden aktivasyon enerjisini (Ea) hesaplamak için lnk -1/T grafiği çizilmiş ve Şekil 6.14’de verilmiştir
Tablo 6.18. Farklı sıcaklıklarda Al2O3 için k hız sabitleri ve regrasyon analizi
Sıcaklık (T) k R2 R2 ortalama lnk 1/T 298 0,001300 0,9678 -6,64539 0,003356 313 0,001800 0,6947 -6,31997 0,003195 333 0,001800 0,5061 -6,31997 0,003003 353 0,002000 0,5362 -6,21461 0,002833 378 0,002400 0,5466 0,65028 -6,03229 0,002646
ln k y = -741,85x - 4,076 ; R2 = 0,8795 Ea= -(-741,85x8,314Joule) = 6167,74 J/mol =6,17 kJ/mol -7,0 -6,8 -6,6 -6,4 -6,2 -6,0 -5,8 -5,6 -5,4 -5,2 -5,0 0,0026 0,0028 0,0030 0,0032 0,0034 1/T
Şekil 6.14. Al2O3 içiny=1-(1-α)1/3 denklemine göre lnk - 1/T grafiği
Şekil 6.14’de gösterilmiş olan lnk -1/T grafiğinden lineer denklem y = -741,85x – 4,076 ve regrasyon katsayısı R2 = 0,8795 olarak bulunmuştur. Aktivasyon enerjisi Ea, bu grafiğin eğiminden;
Ea = -R. (-741,85) = - (8,314).(-741,85) = 6167,741 J/mol = 6,17 kJ/mol olarak hesaplanmıştır.
Arayüzey kimyasal reaksiyon kontrollü reaksiyonlarında kullanılan diğer kinetik denklem y= -ln(1-α)=k.t şeklinde ifade edilmektedir. Bu denklemde α değerleri (birde çözünme) yerine konularak farklı sıcaklıklarda Al2O3 için y= -ln(1-α) değerleri hesaplanmıştır. Bulunan sonuçlar Tablo 6.19’de, -ln(1-α) - t grafiği ise Şekil 6.15’de verilmektedir.
Tablo 6.19. Farklı sıcaklıklarda Al2O3 içiny = -ln(1-α)değerleri Al2O3 in y=-ln(1-α) değerleri Çözündürme sıcaklığı (K) 0 dk 15 dk 30 dk 60 dk 90 dk 298 0 0,088285 0,130109 0,300835 0,359106 313 0 0,389051 0,502031 0,602575 0,645119 333 0 0,604587 0,632805 0,68637 0,729396 353 0 0,690152 0,669821 0,768302 0,846998 378 0 0,799619 0,821208 0,871317 1,032825 y353 = 0,007x + 0,3206 ; R2 = 0,5594 y333 = 0,006x + 0,296 ; R2 = 0,5231 y313 = 0,0061x + 0,1909 ; R2 = 0,7188 y298 = 0,0041x + 0,0162 ; R2 = 0,9708 y378 = 0,0085x + 0,3733 ; R2 = 0,5767 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 0 15 30 45 60 75 90 Süre, dk -l n( 1-a) 298 K 313 K 333 K 353 K 378 K
Şekil 6.15. Farklı sıcaklıklarda Al2O3 içiny=[-ln(1-α) ]– t grafiği
Al2O3 için verilen Şekil 6.15’de ki farklı sıcaklıklardaki grafiklerin eğimlerinden k hız sabitleri hesaplanmış ve bulunan sonuçlar Tablo 6.20’de regrasyon analizleriyle birlikte verilmiştir. k hız sabitleri dikkate alınarak
lnk = lnA –Ea/ RT
Arrhenius denkleminden aktivasyon enerjisini (Ea) hesaplamak için lnk -1/T grafiği çizilmiş ve Şekil 6.16’de verilmiştir.
Tablo 6.20. Farklı sıcaklıklarda Al2O3 için k hız sabitleri ve regrasyon analizi Sıcaklık (T) k R2 R2 ortalama lnk 1/T 298 0,00410 0,9708 -5,496768 0,003356 313 0,00610 0,7188 -5,099467 0,003195 333 0,00600 0,5231 -5,115996 0,003003 353 0,00700 0,5594 -4,961845 0,002833 378 0,00850 0,5767 0,66976 -4,767689 0,002646 ln k y = -888,38x - 2,4174 ; R2 = 0,8753 Ea= -(-888,38x8,314Joule) = 7385,99 J/mol =7,39 kJ/mol -6 -6 -6 -5 -5 -5 -5 -5 -4 -4 -4 0,0026 0,0028 0,0030 0,0032 0,0034 1/T
Şekil 6.16. Al2O3 içiny=-ln(1-α) denklemine göre lnk – 1/T grafiği
Şekil 6.16’da gösterilmiş olan lnk -1/T grafiğinden lineer denklem y = -888,38x – 2,4174 ve regrasyon katsayısı R2 = 0,8753 olarak bulunmuştur. Aktivasyon enerjisi Ea, bu grafiğin eğiminden;
Ea = -R. (-888,38) = - (8,314).(-888,38) = 7385,99 J/mol = 7,39 kJ/mol olarak hesaplanmıştır.
Kinetik hesaplamalarda kullanılan y=1-(1-α)1/3=k.t ve y=-ln(1-α)=k.t denklemlerinden Al2O3 ve Fe2O3 için hesaplanan aktivasyon enerjileri (Ea) ve regrasyon analizi Tablo 6.21’de verilmiştir.
Tablo 6.21. Fe2O3 ve Al2O3 için y=1-(1-α)1/3 , y= -ln(1-α) denklemlerine göre Ea ve R2 değerleri
Fe2O3 için Al2O3 için
1-(1-α)1/3= kt -ln(1-α) = kt 1-(1-α)1/3 = kt -ln(1-α) = kt 54,76 kJ/mol 61,42 kJ/mol 6,17 kJ/mol 7,39 kJ/mol
k R2 k R2 k R2 k R2 0,000080 0,5329 0,00030 0,5336 0,001300 0,9678 0,00410 0,9708 0,000300 0,9112 0,00080 0,9136 0,001800 0,6947 0,00610 0,7188 0,000700 0,8797 0,00230 0,8877 0,001800 0,5061 0,00600 0,5231 0,006800 0,884 0,03320 0,9356 0,002000 0,5362 0,00700 0,5594 0,006100 0,5448 0,03420 0,6481 0,002400 0,5466 0,00850 0,5767 0,75052 ort 0,78372 ort 0,65028 ort 0,66976 ort
Kinetik hesaplamalar sonucunda regrasyon analizi yapılarak en yüksek R2 değerinin elde edildiği denklem tespit edilmiştir. Bu denklemin y=-ln(1-α)=kt denklemi olduğu anlaşılmıştır.
y=-ln(1-α)=kt denklemine göre yapılan regrasyon analizinde R2 ortalama değeri Fe2O3 için 0,78372 iken, Al2O3 için 0,66976 bulunmuştur. Bu nedenle demir ve aluminyumun çözünme kinetiğinin incelenmesi sonucunda çözünme aktivasyon enerjisi Fe2O3 için 61,42 kJ/mol, Al2O3 için 7,39 kJ/mol bulunmuştur. Aynı zamanda prosesin arayüzey kimyasal reaksiyon kontrollü olduğu doğrulanmaktadır. Çünkü arayüzey kimyasal reaksiyon kontrollü proseslerde genellikle aktivasyon enerjisi 25 kJ/mol’den yüksek veya düşük bir değere sahiptir.
BÖLÜM 7. SONUÇLAR
Bu çalışmada kırmızı çamurun sülfürik asit çözeltisinde çözünme kinetiği incelenmiş olup çalışmada elde edilen önemli sonuçlar sırasıyla özetlenmiştir.
Kırmızı çamurda % 34,02 Fe2O3, % 23,06 Al2O3 ve % 4,80 TiO2 gibi kazanılabilir bileşenler bulunmuştur. Bazik çözündürme olan bayer prosesi atığı kırmızı çamurun asidik liç yapılması ile demir, aluminyum ve titanyum kazanılabilir. Bu çalışmada elde edilen sonuçlara göre Fe2O3 % 97,46 ve Al2O3 % 64,40 oranında çözülerek kazanılabileceği bulunmuştur.
Kırmızı çamurun kalsinasyon çalışmalarında elde edilen sonuçlara göre en çok ağırlık azalması % 8,78 olarak 1273 K’de bulunmuştur. Sülfürik asit çözeltisindeki çözünürlüğüne kalsinasyon sıcaklığının etkisine göre 873 K’de 1 saat kalsine edilmesinin uygun olacağı bulunmuştur.
Sülfürik asit çözeltisi ile çözündürmede sıcaklığın ve asit konsantrasyonunun etkili olduğu gözlenmiştir. 298-313 K sıcaklıklarında Fe2O3 çözünürlüğü % 10’un altında iken 353-378 K sıcaklıklarında % 90’ın üzerine çıkmaktadır. Al2O3 için 298 K ‘de % 20 civarında çözünme olurken, 378 K ‘de % 55-65 değerlerine ulaşmaktadır.
Yapılan çözünürlük çalışmalarında uygun sülfürik asit konsantrasyonunun 6M olması gerektiği anlaşılmıştır. Düşük sıcaklıklarda asit konsantrasyonunun etkili olmadığı, yüksek sıcaklıklarda daha etkili olduğu anlaşılmıştır.
Yapılan kinetik hesaplamalar sonucunda, çözünmenin arayüzey kimyasal reaksiyon kontrollü bir çözünme olduğu ve uygun kinetik denklemin
olduğu, regrasyon analizi ve k hız sabitleri ile belirlenmiştir. Kırmızı çamurdan demir ve aluminyumun çözünme aktivasyon enerjileri sırasıyla 61,42 ve 7,39 kJ/mol olarak hesaplanmıştır.
Çözünmenin arayüzey kimyasal reaksiyon kontrollü bir çözünme olduğunun tespit edilmesi ile yüksek sıcaklıklarda çalışmanın çözünmeyi önemli derecede arttırdığı ortaya çıkmıştır.
BÖLÜM 8. TARTIŞMA VE ÖNERİLER
Kırmızı çamur, alumina üretiminin ana çevresel problemi olmasına karşın içerdiği değerli bileşenler nedeniyle önemli bir hammadde kaynağı olarak görülmektedir Bayer prosesinden yüksek miktarda bazik kırmızı çamur üretilmektedir. Kimyasal bileşimi incelendiğinde demir, aluminyum ve titan içeren atık çıkmaktadır. Yurdumuz açısından bu atıklar titan bakımından önemlidir.
Bu atıklardan demir, aluminyum ve titan ayrıldıktan sonra yüksek miktarda SiO2 atığa geçmektedir. Yüksek silis içerikli son atık daha çok kullanım alanı bulabilir ve daha değerli atık olabilir.
Bazik çözündürme olan Bayer prosesi atığı kırmızı çamurun asidik liç edilmesi ile demir, aluminyum ve titanyum kazanılabilir. Bu çalışmada sülfürik asit liçi ile Fe2O3
% 97,46, Al2O3 % 64,40 oranında çözülerek kazanılabileceği bulunmuştur.
Kırmızı çamurun temel bileşenleri olan Fe2O3 ve Al2O3’ün çözünme kinetiğinin incelendiği bu çalışmada asit çözeltisi olarak H2SO4 seçilmiştir. Fe2O3 için uygun olan bu asit Al2O3 için yeterli verimi sağlamamaktadır. Kırmızı çamurdan demir, aluminyum ve titanyumun başka liç çözeltileri ile kazanılması ayrı çalışmalar olabilir.
Demir, aluminyum ve titanyum’dan başka eser derecede bulunan diğer bileşenler üzerine de yeni çalışmalar yapılabilir.
Ağır metal kirliliği başlıca madencilik endüstrisinde uygulanan proseslerde ortaya çıkan atıklardan ileri gelmektedir. Atık bir madde olan kırmızı çamurda bu kirliliği sağlayan maddelerden biridir. Bu yüzden bertaraf edilmesi gerekmektedir. Kırmızı
çamurun çözünürlüğü, içindeki elementlerin geri kazanılması bakımından önemlidir. Bu çalışma bu amaçla gerçekleştirilmiştir.
KAYNAKLAR
[1] GÜLFEN, G., “Hidroklorik Asit Çözeltisinde Milas Boksit Cevherlerinin Çözünürlüğü”, Yüksek Lisans Tezi, SAÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü, Ocak 1998. [2] LIDDELL, D., M., “Handbook of Nonferrous Metalurgy Recovery of The
Metals”, Staff of Specialists, 1945.
[3] AKYIL, H.,ALTIOK, V., “Boksitten Alumina Üretiminin Onuncu Yılı”, Etibank Bülteni, Sayı: 50, 3-4, Mayıs 1983
[4] AKSU, S., “Kırmızı Çamur Bileşenlerinin Hidroklorik Asit Çözeltisindeki Çözünürlükleri”, Yüksek Lisans Tezi, SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Eylül 2001.
[5] ÖZTÜRK, M., “Kullanılmış Alüminyum Malzemelerinin Geri Kazanılması”, Çevre ve Orman Bakanlığı Projesi, Ankara, 2005
[6] GÖRAL, M., S., “Kırmızı Çamurdan Alümina’nın Geri Kazanımında Verimlilik Koşullarının Araştırılması”, Yüksek Lisans Tezi, SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya, Mart 1999.
[7] BRADY, G., S., CLASER, H., R., “Metarials Handbook”, Mc Graw–Hill Book Company, 12th, New York, 1979.
[8] PARAMGURU, R., K., RATH, P., C., MISRA, V., N., “Trends In Red Mud Utilization- A Review”, Taylor and Francis, Mineral Processing and Extractive Metal, Rev.26:1-29, 2005.
[9] KOCAEFE, M., “Dünyada ve Türkiye’de Metal ve Mineral Kaynaklarının Potansiyeli, Ticareti, Beklenen Gelişmeler”, 9. Aluminyum, MTA Ens., Yay., No:182, Ankara, 1982.
[10] AYDOĞANLI, O., ERSOY, H., KOCAEFE, M., “Türkiye Aluminyum Envanteri”, MTA Ens. Yay. No:181, Ankara, 1982.
[11] GÜLFEN, M., “Milas Boksit Cevherlerinin Sülfürik Asit Çözeltisindeki Çözünürlüğü” , Yüksek Lisans Tezi, SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya, Temmuz 1996.
[12] ALP, A., “Zonguldak Boksitlerinin Alümina Üretiminde Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Ocak 1990.
[13] TAGGART, A., F., “Handbook of Mineral Dressing-Taggart, Ores and Industrial Minerals”, Wiley Handbook Series, John Willey-Sons Inc., New York, 1945.
[14] SIGMOND, G., SOLYMAR, K., TOTH, P., Çev.GENCER, E., NEMLİ, H. F., “Boksitten Alumina Üretiminin Kimyasal Temeli ve Teknolojisi”, Alümina Üretiminde Grup Eğitimi, United Nations Industrial Development Organization, Aluterv-FKI, 1979.
[15] YALÇIN, Ü., SCHREYER,W., MEDENRACH, O., “Zn-Rich Högbomite Formed from Gahnit in the Metabauxites of the Menderes Massif ”, SW Turkey, Contributions to Mineralogy and Petrology, pp. 314-324, Springer-Verlag, 1993.
[16] BAHÇECİ, A., “Türkiye Aluminyum Yataklarının Özellikleri, Ülke Olanakları, MTA’nın Aluminyum Aramacılığındaki Yeri, Bir Örnek Olarak Seydişehir Yatağı”, Maden Etüd ve Arama Dairesi MTA 50. Yıl Sempozyumu, 180-189, Ankara, Kasım 1985.
[17] DEMİRCİ, A., “T.C. Başbakanlık-DPT-Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Aluminyum Hammaddeleri (Boksit)”, Yayın No: DPT 2121, ÖİK: 326, Ankara, Mart 1988.
[18] Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. Araştırma Müdürlüğü, Kimya Sektör Araştırma , Yayın No: Kimya 10, İstanbul, Kasım 1979.
[19] DENNIS, W. H., Çev. TULGAR, E., “Demirden Gayrı Metallerin Metalurjisi, Kısım-I, ITÜ Kimya Metalurji Fakültesi, Ofset Atolyesi, İstanbul 1987.
[20] KVANDE, H., Çev. YALVAÇ, N., “Introduction to Aluminium Electrolysis”, Aluminium-Verlag, Dusseldorf, 1993.
[21] AKINCI, A., “Polimer Matriksli Kompozitlerde Katkı Malzemelerinin Yapı ve Özelliklere Etkisi”, Doktora Tezi, SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği, Sakarya, Şubat 2004.
[22] YALÇIN, N., “Kırmızı Çamurun Seramik Endüstrisinde Değerlendirilmesi”, Doktora Tezi, SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Kimya, Sakarya, 1995.
[23] YEĞEN, A., “Sulardaki Fosfatın Kimyasal Atık Maddeler Kullanılarak Adsorpsiyonu”, Yüksek Lisans Tezi, SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya, Haziran 2002.
[25] KARA, M., EKERİM, A., EMRULLAHOĞLU, Ö. F., “Katkılı Kırmızı Çamurun Yapı Malzemesi Olarak Kullanım İmkanlarının Araştırılması”, 8. Uluslar arası Metalurji ve Malzeme Kongresi, II.Cilt, Sayfa 1435-1440, İstanbul 6-9, Haziran 1995.
[26] KARA, M., EMRULLAHOĞLU, Ö. F., GÖKTAŞ, A. A., BAYKARA T., GÜNAY, V., ÖZKAN, T., “Çevreye Zararlı Atıkların Malzeme Olarak Değerlendirilmesi”, Metal Dünyası Dergisi, Sayı 35, Sayfa 33-39, Mart 1996. [27] KARA, M., EMRULLAHOĞLU, Ö. F., “ Seydişehir Kırmızı Çamurunun Yapı
Malzemesi Olarak Değerlendirilmesi”, II. Uluslararası Seramik Kongresi Bildiri Kitabı, Cilt I, Sayfa 181-189, İstanbul, 1994.
[28] FURSMAN, O. C., “Utilization of Red Mud Residues from Alumina Production”, Report of Investigation 7454, Bureau of Mines, Washington, 1970.
[29] HAFF, R. C., “Recovery of Alumina from Alumina Bearing Ores”, US. Patient, No: 2, 551, 944, May-8, 1951.
[30] SHIMANO, S., KOHNO, T., “Sulfuric Acid Method for Obtaining Pure Alumina Form Its Ores”, J. Electrochem. Assoc, CA.: 37, 3231, 1943.
[31] COHEN, J. and ADJEMAN, A., “Method of Obtained Pure Alumina by Acid Attack on Aluminous Minerals Containing Other Elements”, US. Patient, No: 4, 177, 242, December 1979.
[32] PLYGUNOV, A. S., ZAPOLSKY, A. K., SAFİEV, K., and BOLKVSKAYA, A.I., “Study of the Mineralogical Composition of Bauxites from the Vysokopolku Deposits and Their Slimes After Sulfuric Acid Lecahing”, Ukr. Khim. Zh., 42(5), 488-493, Russian, 1976.
[33] RAND, D., “Aluminous Abrasives Manufacturing”, Eur.Pat.195.491, (CI.C09K3/14), Appl.24, September 1986.
[34] YANG, K., and READY, J. D., “Color Precurser Removal From Detergent Alkyl-Benzenes”, US. Pat. 4.468.476 Appl.25, Jun, 1982.
[35] SUTYRIN, Y. E., “Recovery of Alumina from Low-quality Ores”, 256(4), 920-2 (Chem.Tech.)SSSR, 1981.
[36] KASLİWAL, P., SAI PST, “Enrichment of Titanium Dioxide in Red Mud: A Kinetic Study”, Hydrometallurgy 53:1 73-87, July 1999.
[37] VACHON, P., TYAGİ, R., D., AUCLAİR, J. C., WILKINSON, K. J., “Chemical and Biological Leaching of Aluminium from Red Mud”, Environmental Science and Technology, January, 1994.
[38] ŞAYAN, E., BAYRAMOĞLU, M., “Statistical Modeling of Sulfuric Acid Leaching of TiO2 from Red Mud”, Hydrometallurgy 57, 181-186, April 2000.
[39] ŞAYAN, E., BAYRAMOĞLU, M., “Statistical Modeling and Optimization of Ultrasound–Assisted Sulfuric Acid Leacing of TiO2 from Red Mud, Hydrometallurgy 71, 397-401, 2004.
[40] HABASHI, F., “Extractive Metallurgy”, General Principles, Gordon and Breach Science Publishers Inc., Vol:1, Paris, 1970.
[41] BURKIN, A. R., “The Chemistry of Hydrometallurgical Processes”, E. & F. N. Spon Ltd., pp 34-42, London, 1966.
[42] GÜLFEN, M., “Kalkopirit Cevherindeki Bakırın Sülfürik Asit Çözeltisinde Çözünürlüğünün İncelenmesi”, SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Şubat 2002.
[43] BARTLETT, R. W., “Metal Extraction from Ores by Heap Leaching”, Metallurgical and Transactions B, 28B, pp 529-545, August 1997.
[44] PETERS, E., “The Mathematical Modelling of Leaching Systems”, Journal of Metal 47, pp 20-26, 1991.
[45] İKİZ, D., “Kalkopirit Cevherinden Bakırın Hipoklorit Çözeltisi ile Çözünme Kinetiği”, SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Haziran 2005. [46] SMITH, J. M., “Chemical Engineering Kinetics”, Mc Graw-Hill Company,
Third Edition, London, 1981.
[47] PROSSER, A. P., “Review of Uncertainty in the Collection and Interpretation of Leaching Data”, Hydrometallurgy 41(2-3), pp 119-153, June 1996
[48] GÜNDÜZ, T., “Kantitatif Analiz Laboratuar Kitabı”, Bilge Yayıncılık, 4. Baskı, Ankara, 1990.
[49] GÜNDÜZ, T., “Kantitatif Analiz Ders Kitabı”, Bilge Yayıncılık, 3. Baskı, Ankara, 1990.
[50] GÜLENSOY, H., “Kompleksometrinin Esasları ve Kompleksometrik Titrasyonlar”, Fatih Yayınevi Matbaası, 3. Baskı, İstanbul, 1984.
[51] BATKUT, F., ERDEM, B., “Analitik Kimya”, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 3. Baskı, Kurtuluş Matbaası, İstanbul, 1970.
[52] ATASOY, A., “An Investigation on Characterization and Thermal Analysis of Aughinish Red Mud”, Journal of Thermal Analysis and Calorimetry, Vol 81, pp: 357-361, 2005.
ÖZGEÇMİŞ
Değer UZUN 1981 yılında Sakarya’da doğdu. İlkokulu Sakarya Mehmet Akif Ersoy İlkokulu’nda bitirdi. Ortaokulu ve liseyi Sakarya Ali Dilmen Lisesi’nde 1998 yılında tamamladı. 2003 yılında Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü’nden bölüm üçüncüsü olarak mezun oldu. Aynı yıl Sakarya Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu’nda sözleşmeli İngilizce Öğretmenliğine başladı ve 2,5 yıl görev yaptı. Şuan Gökay Madencilik San. ve Tic. Ltd Şti.’de kimyager olarak görev yapmaktadır.