Küreselleşmenin Coğrafya Mesleği Üzerindeki Etkileri

Küreleşme sürecinde coğrafya mesleği de diğer meslekler gibi küresel gelişmelerden etkilenmektedir. Ülkemizde coğrafya mesleği coğrafya öğretmenliği ile özdeşleşmiştir. Oysaki coğrafya bölümü mezunları gelişmiş ülkelerde coğrafya öğretmenliği dışında geniş bir alanda çalışma olanaklarına sahiptir. Ülkemizde Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi ile Fen- Edebiyat Fakülteleri coğrafya bölümleri coğrafyacı, eğitim fakülteleri Coğrafya eğitimi Bölümleri ise Coğrafya Öğretmeni yetiştirmektedir. Ancak, coğrafya bölümü mezunlarının istihdam edilmesindeki sorunlar nedeniyle problemler yaşanmaktadır.

Küreselleşmemenin etkilerinin artması ile bireylerin günümüz koşullarına cevap verebilecek bilgi ve beceri ile donatılmış olması gerekmektedir. Bunun yanında ana dilinden başka uluslararası alanda geçerli en az bir yabancı dil bilmesi bireye büyük avantajlar sağlamaktadır. Böylece birey geçerli bir mesleğe sahip olarak küresel düzeyde rekabet koşullarına kendisini uydurabilecektir.

Bireyin küreselleşmesi çağdaş bilgi ve beceriye sahip olması kendi dışındaki insanlarla “rekabet” edebilecek düzeye gelmesidir. Ülke ve ülke dışında adını ve şanını bilmediği insanlarla rekabet edebilmek için insanın şu özelliklere sahip olması gerekir (Doğan, 2002: 71): § Çağa uygun eğitim görmüş olması,

§ Geçerli bir meslek sahibi olması. Bunun yanı sıra ikincil meslek ve becerilerle donatılmış olması, § Sorunların çözümünü araştırmada arayan bir karakter geliştirmesi,

§ Toplumsal ilişkilerinde gerekli entelektüel ve duygusal derinliğe ulaşmış olması, § Ana dili dışında geçerli bir yabancı dili iyi bilmesidir.

Bu niteliklere sahip insanların meydana getirdiği toplum, “Bilgi Toplumu”dur. Bilgi toplumu odağında yer alan rekabet düzeyi yüksek insan modeliyle küresel gelişmelere adapte olmakta güçlük çekilmez.

Küreselleşme ile birlikte iş alanlarının dağılımı da değişmekte, beceri sahibi olmadan iş sahibi olunmamaktadır. Birey artık “her işi yapabilirim” sloganıyla iş bulamamaktadır. Süregelen iş geleneği değişmiştir. Özetle çalışma yapısal değişim göstermektedir. Küreselleşme sürecinde dünyada değişen koşullara uyum, rekabet, insan kaynaklarının geliştirilmesi, küresel piyasanın dinamik olarak izlenmesi, örgüt yapılarında esneklik ve maliyet kontrolü gibi önemli olgular olarak yaşamımızı etkilemektedir (Çolakoğlu, J, 2002: 129).

Ülkemizde coğrafyanın yeri ve öneminin yeterli anlaşılmaması nedeniyle Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi ile Fen-Edebiyat Fakülteleri coğrafya bölümleri mezunlarının büyük bölümü kendi alanlarında istihdam edilmemektedir. Bu nedenle coğrafya bölümü mezunlarının büyük kısmı coğrafya öğretmenliği için tezsiz yüksek lisan programını bitirdikten sonra coğrafya öğretmeni olarak atanabilmektedir. Eğitim fakülteleri Coğrafya eğitimi bölümleri mezunları ise doğrudan coğrafya öğretmeni olarak atanabilmektedir.

Zamanla sayıları artan üniversitelerde yıllık mezun sayısı arttıkça öğretmen atamalarında sıkıntı yaşanmaya başlanmıştır. Bunun üzerine, Eğitim Fakültelerinin kaliteli öğretmen yetiştiren yüksek öğretim kurumları olarak yerini daha net belirlemek için düzenlemeler yapılmış, 1997 yılında yürürlüğe giren yönetmenlik değişiklikleri ve ekleriyle doğrudan öğretmen olma hakkı eğitim fakültelerinden mezun olanlara verilmiştir. Edebiyat Fakültelerini (Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi ile Fen-Edebiyat Fakülteleri ile birlikte) bitirenlerin öğretmen olabilmeleri ise öğrenimleri sırasında değil, mezuniyetlerinden sonra alacakları ayrı bir eğitim (üç yarıyıllık tezsiz yüksek lisans) şartına bağlanmıştır (Kayan, 2000: 18-19).

Ülkemiz coğrafya bölümleri ve coğrafya eğitimi bölümleri yabancı dil öğretimi açısından bireyleri yeterli bilgi ve beceri konusunda donatmamaktadır. Ancak, her geçen gün gittikçe önem kazanan yabancı dil (uluslararası geçerli bir yabancı dil, özellikle İngilizce) konusunda yetersiz kalmaktadır (Tablo 7.24). Diğer önemli bir sorun ise gelişen bilgisayar teknolojisi ve yazılımı ile coğrafya eğitim ve öğretiminin ayrılmaz bir parçası haline gelen Coğrafi Bilgi Sistemi konusunda yaşanan eksikliklerdir. Özellikle bu iki eksiklik giderilmediği sürece coğrafya mesleğine sahip bireyler küreselleşmenin merkezinde yer alan rekabet düzeyi yüksek insan modeliyle küresel gelişmelere ve dolayısıyla bilgi toplumuna uyum sağlamada büyük sorunlaryaşar.

Üniversite Fakülte ve Bölüm Hazırlık sınıfı 1. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yok

2. Ankara Üniversitesi DTCF Coğrafya Bölümü Yok 3.Atatürk Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yok 4.Atatürk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Coğrafya Öğretmenliği Bölümü Yok 5.Balıkesir Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yok 6.Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yok 7. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi Coğrafya Öğretmenliği Bölümü Yok 8. Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Coğrafya Öğretmenliği Bölümü

9. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Coğrafya Öğretmenliği Bölümü Yok 10. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Var 11. Fatih Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Var 12. Fırat Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yok 13. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Coğrafya Öğretmenliği Bölümü Yok 14. Giresun Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü

15. Harran Ü Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yok 16. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yok 17. K. Maraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yok 18. Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi Coğrafya Öğretmenliği Bölümü

19. Marmara Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yok 20. Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Coğrafya Öğretmenliği Bölümü Yok 21. Mustafa Kemal Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü

22. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yok 23. Sakarya Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yok 24. Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Coğrafya Öğretmenliği Bölümü Yok 25. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yok 26. Uşak Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yok 27. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yok Tablo 7.24:Yabancı dil hazırlık sınıfı olan coğrafya bölümleri

Kaynak: http://www.yok.gov.tr/content/view/527/222/lang,tr_TR/ 27.06.09

Burada asıl sorunlardan biri Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi ile Fen-Edebiyat Fakülteleri coğrafya bölümü mezunlarının mezun oldukları alanda açıkta kalma sorunudur. Oysaki coğrafya multidisipliner bir bölüm olduğu için coğrafyacı kimliği ile mezun olanların bir çok alanda istihdam edilmesi gerekmektedir. Ancak, ülkemizde coğrafyanın önemi konusunda yeterli bilinç oluşmadığından bu sorunlar ortaya çıkmaktadır. Oysa, gelişmiş ülkelerde coğrafya bölümü mezunları coğrafya öğretmenliği dışında, bölge planlamacısı, CBS uzmanı, toprak bilimci, şehir planlamacısı, yer bilimci, Rekreasyon kaynakları planlamacısı vb. gibi alanlarda istihdam edilmektedirler.

Coğrafya bölümü mezunlarının ülkemizde ve yurt dışında çalışmakta olduğu mesleklerden bazıları aşağıda sunulmuştur (http://geography.fatih.edu.tr/?bolum 07.06.09):

§ Arazi gözlemcisi

§ Arazi kullanım planlamacısı, § Bölge planlamacı,

§ CBS uzmanı,

§ CBS veri tabanı yöneticisi, § CED uzmanı, § Çevre bilimci, § Harita editörü, § Harita kütüphanecisi, § Havafotoğrafı yorumlayıcısı § Kartograf, § Öğretmen, § Pazarlama analizcisi, § Rekreasyon kaynakları planlamacısı, § Sağlıkkoruma planlamacısı, § Su kaynakları uzmanı, § Şehir planlamacısı,

§ Tehlikeli atıkmadde uzmanı, § Toplum uzmanı,

§ Toprak bilimci, § Ulaşım planlamacısı, § Yerbilimci

Günümüzde hızla gelişen ve değişen dünyamızda coğrafya gittikçe önem kazanmaktadır. Ancak, ülkemizde coğrafyanın öneminin yeterince anlaşılmaması nedeniyle coğrafya bölümleri mezunları gerçek anlamda mesleklerini icra edememekte ve coğrafya mesleğinin coğrafya öğretmenliği gibi dar bir kalıba girmesine neden olmaktadır. Küresel gelişmeler sonucunda küresel rekabet gittikçe önem kazanmaktadır. Bunun yabancı dil öğretimi önem kazanmakta ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Coğrafyanın vazgeçilmez kaynakları arasında yerini almaktadır. Ülkemiz coğrafya bölümleri mezunlarının mesleklerini küresel gelişmelere uygun bir şekilde icra edebilmeleri için yabancı dil ve CBS öğretimi konusunda yeterince donatılmaları gerekmektedir. Bu konuda yaşanan yetersizlikler, Ülkemizin coğrafya mesleği alanında küresel gelişmelerden yeterince etkilenmediğini göstermektedir. Bu sorunun aşılması için coğrafya bölümü mezunlarına coğrafya öğretmenliği dışında istihdam edebilecekleri alanlar oluşturmak ve coğrafya mesleğini yapacak kişilerin küresel gelişmelerin bir sonucu olarak yabancı dil ve CBS konusunda özellikle donatılmaları gerekmektedir.