BM Genel Kurulu Rio+20’den sonra kurulmasına karar verilen Üst Düzey Politik Forum’un 2018 yılında 6, 7, 11, 12 ve 16 No’lu sürdürülebilir kalkınma amaçlarını gözden geçirmesine karar vermiştir.92 Bu amaçla 21 - 23 Şubat 2018 tarihinde Tayland’ın Bangkok kentinde Küresel Yedinci Sürdürülebilir Kalkınma Amacı Konferansı yapılmıştır.
89 Age, s. 5. 90 Age, s. 6. 91 Age, s. 16.
92 BM Genel Kurulu 18 Ağustos 2016 tarihli ve 70/299 sayılı karar. Bkz. UN General Assembly
70/299, Follow-up and review of the 2030 Agenda for Sustainable Development at the global level, A/RES/70/299 (18.08.2016), https://undocs.org/A/RES/70/299 [Erişim Tarihi: 24.05.2020].
28
Yedi No’lu Sürdürülebilir Kalkınma Amacı Geçici Teknik Danışmanlık Grubu’nun hazırladığı politika özetleri konferansta görüşülen temel konular olmuştur. Bu bölümde huzurdaki tezin konusu bakımından önem arz eden enerjiye erişim ve çevreye duyarlı yemek yapma olanaklarına erişim konularını ele alan politika özetleri değerlendirilecektir.
Enerjiye erişim politika özeti, enerjiye erişim konusuyla ilgili mevcut durumda enerjiye erişimin artırılması konusunda gelişmeler olsa da, 2016 yılı itibariyle dünyada 1 milyar insanın enerjiye erişiminin olmadığını, 2030 yılında da bu sayının 670 milyona kadar düşeceğini ve etkilenen bölgenin de Sahraaltı Bölgesi olmasının tahmin edildiğini belirtmektedir.93 Hâlihazırda bir elektrik bağlantısının bulunduğu bölgeler için mevcut bağlantının genişletilmesinin daha uygun olduğu, nüfus yoğunluğunun az olduğu biraz daha ücra bölgeler için de “off-grid” olarak tabir edilen mevcut bağlantı hatlarını kullanmayan bağımsız hatlar aracılığıyla elektrik sağlamanın ise daha tercih edilebilir olduğu ifade edilmektedir.94 Ayrıca, ekonomik ve sosyal kalkınmanın sağlanması için sadece bağlantının sağlanmasının yeterli olmadığı, buna ek olarak, elektrik bağlantısının güvenli ve maddi olarak karşılanabilir olmasının da gerektiğinin altı çizilmektedir.95
Politika özetinde, enerjiye erişim ile diğer sürdürülebilir kalkınma amaçları arasındaki bağlantı ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Enerjiye erişim yaşam standartlarını geliştirdiği ve yoksul evlerin sınırlı gelirlerini ucuz, sağlıksız, güvenilir ve verimli olmayan enerji kaynaklarına ayırma döngüsünü ortadan kaldırdığı için Amaç 1 (Yoksulluğa Son) ile ilgilidir. Enerjiye erişim ev işleriyle ilgili özellikle kadınların üzerindeki yükü azalttığı için kadınların ev dışında emek harcayarak bağımsız bir gelir getirmelerini sağlamaktadır (Amaç 5 Toplumsal Cinsiyet Eşitliği). Elektrik ekonomi için önemlidir, özellikle kırsal kesimde gelir getirici imkânlar yaratmaktadır (Amaç 8 İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme,
93 Bkz. International Energy Agency, United Nations Development Program & International
Renewable Energy Agency [2018]. Accelerating SDG7 Achievement Policy Briefs in Support of the First SDG7 Review at the Un High-Level Political Forum, s. 12-13,
https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/18041SDG7_Policy_Brief.pdf [Erişim Tarihi: 24.05.2020].
94 Age, s. 13-14. 95 Age, 3.
29
Amaç 9 Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı). Elektrik sulama amaçlı kullanıldığında ürünlerin artmasına neden olmakta, besinlerin soğutulması ile bozulmalarını önlemektedir (Amaç 2 Açlığa Son). Enerji aynı zamanda suyun çıkarılması, işletilmesi ve temizlenmesi amaçlarıyla kullanılmaktadır (Amaç 6 Temiz Su ve Sanitasyon). Enerjiye erişim ile hayvansal atıklar kullanılarak ısınmadan kaynaklanan ev içi hava kirliliği azalmaktadır. Buna ek olarak, enerji sağlık kuruluşlarının işletilmesi, ilaçların saklanması için kullanılmaktadır (Amaç 3 Sağlıklı ve Kaliteli Yaşam). Enerji iyi aydınlatılmış, iyi ısıtılmış veya soğutulmuş sınıflar için kullanılmaktadır. Buna ek olarak, modern eğitim sisteminin kullandığı bilgi ve iletişim teknolojileri için de enerji gereklidir96 (Amaç 4 Kaliteli Eğitim).97 Devletlere, elektriğe erişim konusuna siyasi gündemlerinde önemli bir yer ayırmaları, stratejik planlamalarını buna göre yapmaları, elektrik bağlantılarının yaygınlaştırılması ile ilgili yetki ve sorumlulukları belli olan bir kurumu seçmeleri, 2030 yılına kadar herkese enerjiye erişim sağlanması için gerekli olduğu tahmin edilen 52 milyar ABD Doları tutarındaki yatırım için özel sektör katılımını sağlamaları, üretim amaçlı elektrik bağlantılarını enerjiye erişim stratejilerine dâhil etmeleri, yeni teknolojileri ve standartları takip etmeleri, enerjinin depolanması olanaklarını geliştirmeleri, enerji verimliliğini güçlendirmeleri, enerjiye erişimin önündeki en büyük engellerden biri olan maddi olarak karşılanabilir olma şartını sağlamaları önerilmektedir.98
Çevreye duyarlı yemek yapma olanakları ile ilgili olarak, ilerleme kaydedilmiş olsa da 2030 yılında 2,3 milyar insanın geleneksel usullerle yemek yapmaya devam etmesi beklenmektedir.99 Geleneksel yollarla yemek yapma yoksulluğa, sağlıksızlığa, cinsiyet eşitsizliğine, çevre zararına, hava kirliliğine ve iklim değişikliğine neden olmaktadır.100 Bu özelliğiyle sürdürülebilir kalkınma
96 Özellikle son dönemde yaşanan COVID 19 salgını sebebiyle okulların uzaktan eğitime
başlamaları bunun belirgin bir örneği olarak verilebilir.
97 Age, s. 15-16. 98 Age, s. 16. 99 Age, s. 20. 100 Age, s. 21.
30
amaçlarının birçoğu ile ilgili görülmektedir. Bu alandaki önemli engeller ise şunlardır:101
• Çevreye duyarlı, maddi olarak karşılanabilir alternatif enerji kaynaklarının olmaması;
• Çevreye duyarlı enerji kaynaklarının veya çevreye duyarlı enerji kullanan cihazların maliyetli oluşu, yemek yapma konusundaki tercihler, ilgili cihazların kültürel olarak uygunluğu, gıdanın tadı ile ilgili algılar, çevreye duyarlı olmayan bir enerji kaynağı kullanılarak yemek yapılmasının yaşam alanı ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerine ilişkin bilinçsizlik;
• Uygun ortamın olmayışı, parasal ve vergisel politikalar. Örneğin çevreye duyarlı olarak kabul edilebilen LPG üzerindeki verginin çevreye duyarlı olmayan kaynak olarak kabul edilen parafine nazaran daha yüksek oluşu, çevreye duyarlı enerji kaynağına geçişi engelleyen bir durum olarak kabul edilebilir.
Devletlere çevreye duyarlı yemek yapma kaynakları ile teknolojilerine odaklanan politikaları oluşturmaları, sadece çevreye duyarlı yemek yapma olanaklarının kullanıldığı bir döneme geçişte sağlık ve çevre konusunda fayda sağlayan bazı geçiş dönemi imkânlarını desteklemeleri102, bu konuda yatırımlarını arttırmaları, sağlık, iklim ve enerji sektörleri arasında iş birliği ve eylemleri desteklemeleri tavsiye edilmektedir.103
Konferansa ilişkin çıktı belgesinde de yedi no’lu sürdürülebilir kalkınma amacının yoksulluğun ortadan kaldırılması, gıda güvenliği, temiz su ve sanitasyon, sağlık, eğitim, refah, istihdam yaratılması, gençlerin ve kadınların güçlendirilmesi gibi birçok sürdürülebilir kalkınma amacıyla ayrılmaz bir bağı bulunduğunun altı
101 Age, s. 22-23.
102 Örneğin parafin yerine LPG kullanılması bir geçiş dönemi uygulaması olarak düşünebilir. En
ideal olanı ise daha çevre dostu bir enerji kaynağı olarak görülen doğalgazın kullanılıyor olmasıdır.
31
çizilmiştir.104 Konferansta dünyada elektriğe ve çevreye duyarlı yemek yapma olanaklarına sahip olmayan insan sayısı bir kez daha dile getirilmiştir. Sürdürülebilir kalkınma amaçlarına erişmenin mümkün olduğu, bunun için cesur politikalar ve istikrarlı hukuki düzenlemelerin sağladığı uygun ortamlara, özel sektör ve kamu iş birliği ile finansman engellerinin aşılmasına, bölgesel iş birliklerine ihtiyaç duyulduğu belirtilmiştir.105